Σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μάντη

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Διαγώνισμα Ιστορίας Α Λυκείου. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

4ο Ενδεικτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Α΄ Λυκείου

Κωνσταντίνος Μάντης | Διαγώνισμα Ιστορίας Α Λυκείου

Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου

Διαγώνισμα

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Η εκκίνηση του θεσμού της πόλης-κράτους συμπίπτει με την επικράτηση των ευγενών και την πτώση της βασιλείας.

ii. Η μεταβολή της συμμαχίας της Δήλου σε αθηναϊκή ηγεμονία έγινε τυπικά με τη μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από τη Δήλο στην Ακρόπολη των Αθηνών (445 π.Χ.)

iii. Ένα φυλετικό κράτος μπορούσε να προκύψει κι από τη διάσπαση μιας φυλής ή από την ένωση περισσότερων φυλών του ίδιου φύλου.

iv. Οι μεταρρυθμιστικές νομοθετικές προσπάθειες που άνοιξαν το δρόμο προς τη δημοκρατία έγιναν από τον Κλεισθένη.

Μονάδες 10

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Δημιουργοί

ii. Αυτονομία

iii. Οπλιτική φάλαγγα

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να καταγράψετε τις αρμοδιότητες του βασιλιά των ομηρικών κοινωνιών, καθώς και τα σώματα εκείνα που συμμετείχαν στη λήψη αποφάσεων.

Μονάδες 10

2.β. Πώς αντιμετωπίστηκαν οι εντάσεις ανάμεσα στους ευγενείς και το πλήθος που άρχισαν να οξύνονται στα τέλη του 7^ου αιώνα π.Χ.;

Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Να αναφερθείτε στο πολίτευμα της τυραννίδας και να συμπληρώσετε τις πληροφορίες που γνωρίζετε γι’ αυτό αντλώντας στοιχεία από το ακόλουθο παράθεμα.

«Κοινά χαρακτηριστικά όλων των κρατών που τυραννήθηκαν είναι: οικονομία περισσότερο προχωρημένη από την αποκλειστικά αγροτική⸱ πολιτεύματα γενικά ολιγαρχικά, σε φάση ανωριμότητος⸱ κοινωνική αναταραχή⸱ πολιτική αστάθεια. Εκτός από αυτούς τους γενικότερους παράγοντες η τυραννίς ευνοήθηκε από το γειτνίαση ισχυρών και απειλητικών γειτόνων, ιδίως αλλοεθνών, που προκαλούσαν αίσθημα ανασφάλειας στα περισσότερο εκτεθειμένα κράτη και δημιουργούσαν την ανάγκη ισχυρής ηγεσίας. Αυτός ο πρόσθετος παράγων έδρασε στις πόλεις της Μ. Ασίας, της Σικελίας, της Ιταλίας.»

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος, Εκδοτική Αθηνών

Μονάδες 25

ΘΕΜΑ 2

Να καταγράψετε τα μέτρα μέσω των οποίων επιτεύχθηκε η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στα χρόνια του Περικλή και να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητά τους, κατά τη δική σας άποψη.

Μονάδες 25

Απαντήσεις

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Σωστή

ii. Λανθασμένη

iii. Λανθασμένη

iv. Σωστή

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Δημιουργοί: Ανεξάρτητοι από τον οίκο αλλά οικονομικά εξαρτώμενοι από τους οίκους μιας ευρύτερης περιοχής, ήταν εκείνοι των οποίων η εργασία προϋπέθετε κάποια ειδίκευση, όπως ο ξυλουργός, ο αγγειοπλάστης, ο χαλκουργός κ.ά. Αυτοί ονομάζονταν δημιουργοί και ασκούσαν την εργασία τους για να καλύψουν τις ανάγκες μιας κοινότητας που περιλάμβανε τους οίκους μιας περιοχής.

ii. Αυτονομία: Οι πολίτες συνέβαλλαν στη διακυβέρνηση της πόλης με νόμους που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει για να επιτύχουν την αυτονομία της.

iii. Οπλιτική φάλαγγα: Ήταν ένα καινούργιο στρατιωτικό σώμα, στο οποίο ανήκαν όσοι από τους πολίτες απέκτησαν την ιδιότητα του πολεμιστή και είχαν την οικονομική ευχέρεια να εξοπλίζονται με δικά τους έξοδα.

ΘΕΜΑ 2

Ο βασιλιάς των ομηρικών κοινωνιών, δηλαδή αυτών που προέκυψαν μετά τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων, ήταν ο αρχηγός του στρατού σε εποχή πολέμου και ο κυβερνήτης με θρησκευτική και δικαστική εξουσία σε περίοδο ειρήνης. Δίπλα στο βασιλιά υπήρχε ένα συμβούλιο που αποτελούνταν από τους αρχηγούς των ισχυρών γενών, οι οποίοι ονομάζονταν και αυτοί βασιλείς. Το συμβούλιο αυτό των ευγενών (βουλή των γερόντων) βαθμιαία περιόρισε τη βασιλική εξουσία. Όταν ο βασιλιάς έπαιρνε κάποια σημαντική απόφαση, συγκαλούσε σε σύνοδο το πλήθος, κυρίως τους πολεμιστές για να ζητήσει τη γνώμη τους (εκκλησία τον δήμου).

Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ. και τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. οι διαφορές οξύνθηκαν και οι αγώνες μεταξύ των ευγενών από τη μία πλευρά και των πλουσίων και του πλήθους από την άλλη έγιναν ιδιαίτερα σκληροί. Η κατάσταση εν μέρει αντιμετωπίστηκε σε πολλές πόλεις με την κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικού δικαίου. Η καταγραφή των νόμων ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής, προερχόμενα κυρίως από την τάξη των ευγενών. Πρόκειται για τους γνωστούς νομοθέτες ή αισυμνήτες, όπως ο Ζάλευκος και ο Χαρώνδας στις αποικίες της Δύσης, ο Πιττακός στη Μυτιλήνη, ο Λυκούργος στη Σπάρτη, ο Δράκων και ο Σόλων στην Αθήνα. Με την καταγραφή των νόμων στις περισσότερες πόλεις διευρύνθηκε η πολιτική βάση, εφόσον η συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας έγινε ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των πολιτών, όπως συνέβη στην Αθήνα με τη νομοθεσία του Σόλωνα. Το πολίτευμα κατ’ αυτόν τον τρόπο μεταβλήθηκε σε ολιγαρχικό ή, όπως ονομάστηκε διαφορετικά, τιμοκρατικό (ή έκ τιμημάτων πολιτεία), επειδή κριτήριο της διάκρισης των πολιτών ήταν τα «τιμήματα», δηλαδή το εισόδημα.

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Η επικράτηση των «ολίγων» δεν έδωσε λύσεις στα προβλήματα του πλήθους. Οι αντιθέσεις διατηρήθηκαν και σε ορισμένες περιπτώσεις υποδαυλίστηκαν από πρόσωπα που ήθελαν να εκμεταλλευτούν τις κοινωνικές αναταραχές για να επιβάλουν τη δική τους εξουσία.

Τέτοια πρόσωπα συνήθως ήταν ευγενείς που είχαν αναδειχθεί ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων, με την υποστήριξη των οποίων κατόρθωναν να καταλάβουν την εξουσία. Η προσωπική εξουσία που επέβαλλαν ονομαζόταν τυραννίδα. Η λέξη «τύραννος» ήταν μάλλον λυδικής προέλευσης. Ορισμένοι από τους τυράννους αναδείχθηκαν σε καλούς ηγέτες, που φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις τυράννων ήταν ο Πολυκράτης στη Σάμο, ο Περίανδρος στην Κόρινθο, ο Θεαγένης στα Μέγαρα, ο Πεισίστρατος στην Αθήνα κ.ά.

Σύμφωνα με το παράθεμα οι πόλεις-κράτη στις οποίες επιβλήθηκε τυραννία είχαν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, όπως ότι η οικονομία τους είχε ξεπεράσει το στάδιο της αποκλειστικής ενασχόλησης με τη γεωργία κι υπήρχε σ’ αυτές πολιτική αστάθεια, αφού το ολιγαρχικό τους πολίτευμα δεν είχε ακόμη παγιωθεί. Επιπροσθέτως, οι τύραννοι εκμεταλλεύτηκαν την ανασφάλεια που προκαλούσε στους πολίτες η γειτνίαση με ισχυρά και εν δυνάμει εχθρικά αλλοεθνή κράτη. Αυτό συνέβη κυρίως σε κράτη που ήταν περισσότερο εκτεθειμένα σ’ αυτόν τον παράγοντα και χρειάζονταν μια ισχυρή ηγεσία, όπως για παράδειγμα στις πόλεις της Μ. Ασίας, της Σικελίας και της Ιταλίας.

Οι περισσότεροι τύραννοι, πάντως, είχαν βίαιο τέλος. Οι δολοφονικές απόπειρες εναντίον τους εκφράζουν με σαφήνεια και τις διαθέσεις των πολιτών.

ΘΕΜΑ 2

Η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος επιτεύχθηκε από τον Περικλή με την καθιέρωση χρηματικής αποζημίωσης για τους κληρωτούς άρχοντες, τους βουλευτές και τους λαϊκούς δικαστές. Τούτο το μέτρο στόχευε στην οικονομική ενίσχυση των λαϊκών στρωμάτων που δε διέθεταν περιουσία και έπρεπε να συμμετέχουν στη διοίκηση του κράτους. Οι οικονομικές παροχές επεκτάθηκαν και σε δαπάνες για την πολιτιστική ανάπτυξη των Αθηναίων. Τα θεωρικά ήταν το αντίτιμο της ελεύθερης εισόδου των πολιτών στο θέατρο, το οποίο αποτελούσε χώρο παιδείας για τους Αθηναίους.

Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για ουσιαστικά μέτρα εφόσον επέτρεπαν και στους οικονομικά ασθενέστερους πολίτες να συμμετάσχουν στις διαδικασίες διοίκησης και λήψης αποφάσεων, προσφέροντας στο πολίτευμα μια πιο έμπρακτη αίσθηση ισότητας. Η μέριμνα, άλλωστε, για την πνευματική καλλιέργεια όλων των πολιτών φανέρωνε την πρόθεση του Περικλή να καταστήσει τους πολίτες του ικανότερους να παρακολουθούν και να κρίνουν τα ποικίλα ζητήματα της αθηναϊκής δημοκρατίας.

3ο Ενδεικτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Α΄ Λυκείου

Κωνσταντίνος Μάντης | Διαγώνισμα Ιστορίας Α Λυκείου

RicardMN photography

Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου

Διαγώνισμα

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Εκκλησία του δήμου ήταν η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων της Αθήνας.

ii. Οι μεταρρυθμιστικές νομοθετικές προσπάθειες που άνοιξαν το δρόμο προς τη δημοκρατία έγιναν από τον Κλεισθένη.

iii. Κάποιοι από τους γνωστούς νομοθέτες ήταν ο Πιττακός στη Μυτιλήνη, ο Δράκων στη Σπάρτη, ο Σόλων στην Αθήνα.

iv. Η Σπάρτη, το Άργος, η Χαλκίδα κ.ά. αντιμετώπισαν την οικονομική κρίση με την κατάκτηση γειτονικών τους περιοχών.

Μονάδες 10

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Χορηγία

ii. Μετοίκιο

iii. Ισονομία

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 2

2.α. Να αναφερθείτε στο πώς επηρέασε την πολιτική εξουσία του ομηρικού κόσμου η οικονομική κρίση που προέκυψε λόγω της αύξησης του πληθυσμού κατά τα τέλη του 9^ου αιώνα π.Χ.

Μονάδες 10

2.β. Να καταγράψετε τις πληροφορίες που γνωρίζετε για το πότε ιδρύθηκε η συμμαχία της Δήλου, που βρισκόταν η έδρα της, και πώς χρησιμοποίησαν τη συμμαχία αυτή οι Αθηναίοι.

Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Να καταγράψετε τις επιπτώσεις που προκάλεσε η οικονομική ανάπτυξη λόγω του αποικισμού, όπως κι η εμφάνιση της οπλιτικής φάλαγγας. Για την απάντησή σας μπορείτε να αντλήσετε στοιχεία κι από το ακόλουθο κείμενο.

«Ευνόησε τα στοιχεία εκείνα που υπηρετούσαν στη φάλαγγα, δηλαδή τους πολίτες που ήταν σε θέση να αγοράσουν τα απαιτούμενα αμυντικά και επιθετικά όπλα (κατά την αρχαιότητα ο οπλισμός των στρατιωτών ήταν ατομική ιδιοκτησία). Αυτοί ήταν οι ευπορότεροι γεωργοί και οι πλουσιότεροι επιχειρηματίες και επαγγελματίες. Οι στρατιώτες που έφεραν πλήρη οπλισμό και υπηρετούσαν στη φάλαγγα ονομάστηκαν «οπλίται».

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Β΄, Εκδοτική Αθηνών

Μονάδες 25

ΘΕΜΑ 2

Να παρουσιάσετε τις επιλογές που είχαν οι πόλεις-κράτη για να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση, καθώς και ενδεικτικά παραδείγματα για το πώς αντιμετώπισαν το πρόβλημα ορισμένες από αυτές. Ακολούθως να αναφέρετε ποια θεωρείτε εσείς προτιμότερη επιλογή και γιατί.

Μονάδες 25

Απαντήσεις

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Λανθασμένη

ii. Σωστή

iii. Λανθασμένη

iv. Λανθασμένη

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Χορηγία: Η χορηγία ήταν μορφή λειτουργίας σύμφωνα με την οποία ο χορηγός είχε την υποχρέωση να δώσει τα χρήματα για τη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου.

ii. Μετοίκιο: Μόνο οι εγκαταστημένοι από άλλες πόλεις στην Αθήνα πλήρωναν φόρο, το μετοίκιο, 12 δραχμές το χρόνο για τους άνδρες και 6 δραχμές για τις γυναίκες, αν είχαν εισοδήματα.

iii. Ισονομία: Σε κάθε πολίτη δινόταν η δυνατότητα να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην ψήφιση των νόμων (ισονομία).

ΘΕΜΑ 2

Η οικονομική κρίση συνδυάζεται με τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας και την αύξηση της δύναμης των ευγενών. Η έλλειψη ίσως οργανωμένου στρατού έδωσε τη δυνατότητα στους ευγενείς να αμφισβητήσουν την εξουσία του βασιλιά. Η δύναμή τους στηριζόταν στην κατοχή της γης. Ήταν γνωστοί με τα ονόματα αγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί, κ.ά., ονόματα που υποδήλωναν την προέλευση και την κοινωνική τους υπόσταση. Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους το αφιέρωναν στη σωματική άσκηση και στην καλλιέργεια του πνεύματος. Έτρεφαν άλογα και βρίσκονταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα- γι’ αυτό ονομάστηκαν και ιππείς.

Η Αθήνα μετά την απόκρουση του περσικού κινδύνου ανασυγκροτήθηκε και εξελίχθηκε σε μεγάλη ναυτική δύναμη. Τέθηκε επικεφαλής μεγάλου μέρους των ελληνικών πόλεων, ιδρύοντας την Α΄ Αθηναϊκή συμμαχία (478/7 π.Χ.). Η ενέργεια αυτή ήταν απόλυτα εναρμονισμένη με τις επιδιώξεις και τα συμφέροντά της, που στόχευαν στην ανάδειξή της σε μεγάλη δύναμη.

Έδρα της συμμαχίας ορίστηκε η Δήλος (Δηλιακή συμμαχία), όπου βρισκόταν το συμμαχικό ταμείο και συγκεντρώνονταν κάθε χρόνο οι αντιπρόσωποι, Τα μέλη που την αποτέλεσαν είχαν, τουλάχιστον στην αρχή, τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις. Ο φόρος καθοριζόταν σε πλοία ή χρήματα.

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Οι οικονομικές εξελίξεις που προκάλεσε ο αποικισμός με την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας έφεραν στην επιφάνεια νέες κοινωνικές ομάδες, τους βιοτέχνες, τους εμπόρους, τους ναυτικούς και τους τεχνίτες. Οι νέες κοινωνικές ομάδες όξυναν τον κοινωνικό ανταγωνισμό και διεκδίκησαν μέσα από συγκρούσεις μερίδιο στην εξουσία. Στην κρίση της αριστοκρατικής δομής της κοινωνίας συνέβαλε και ένας άλλος παράγοντας, η οπλιτική φάλαγγα. Ήταν ένα καινούργιο στρατιωτικό σώμα, στο οποίο ανήκαν όσοι από τους πολίτες απέκτησαν την ιδιότητα του πολεμιστή και είχαν την οικονομική ευχέρεια να εξοπλίζονται με δικά τους έξοδα. Σύμφωνα με το παράθεμα οι πολίτες που είχαν τη δυνατότητα να αγοράσουν τον δικό τους οπλισμό, που αποτελούσε άλλωστε ατομική τους ιδιοκτησία, ήταν οι ευπορότεροι γεωργοί κι οι πιο πλούσιοι επιχειρηματίες και επαγγελματίες. Οι πολίτες αυτοί που υπηρετούσαν στη φάλαγγα κι είχαν πλήρη οπλισμό, ονομάζονταν «οπλίται».

Η φάλαγγα των οπλιτών οδήγησε στην ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας ακόμη και ως προς την άσκηση της εξουσίας.

ΘΕΜΑ 2

Η οικονομική κρίση των ομηρικών χρόνων συνεχίστηκε και στα πρώτα στάδια της οργάνωσης των πόλεων, καθώς δεν ήταν δυνατό να αντιμετωπιστεί από το υπάρχον σύστημα της κλειστής αγροτικής οικονομίας. Οι λύσεις που δόθηκαν ήταν οι ακόλουθες:

α) ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου,

β) κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση,

γ) ίδρυση αποικιών.

Κάποιες πόλεις-κράτη εφάρμοσαν μια από τις προαναφερθείσες λύσεις, κάποιες άλλες τις συνδύασαν για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους. Έτσι, η Αθήνα ξεπέρασε την κρίση με την ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου: Η Σπάρτη, το Αργός, η Ήλιδα κ.ά. με την κατάκτηση γειτονικών τους περιοχών, ενώ η Κόρινθος, τα Μέγαρα, η Χαλκίδα, η Μίλητος κ.ά. συνδύασαν αυτές τις λύσεις με την ίδρυση αποικιών.

Κατά τη γνώμη μου, προτιμότερη επιλογή είναι η ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου, εφόσον επιτρέπει την ενίσχυση της οικονομικής δύναμης ενός κράτους, χωρίς τους κινδύνους και τις απώλειες που συνοδεύουν έναν κατακτητικό πόλεμο ή την αβεβαιότητα που προκύπτει σχετικά με τις μελλοντικές σχέσεις της μητρόπολης με τις αποικίες της.

2ο Ενδεικτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Α΄ Λυκείου

Κωνσταντίνος Μάντης | Διαγώνισμα Ιστορίας Α Λυκείου

RicardMN photography

Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου

Διαγώνισμα

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Εκκλησία του δήμου ήταν η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων της Αθήνας.

ii. Ένα φυλετικό κράτος μπορούσε να προκύψει κι από τη διάσπαση μιας φυλής ή από την ένωση περισσότερων φυλών του ίδιου φύλου.

iii. Η εκκίνηση του θεσμού της πόλης-κράτους συμπίπτει με την επικράτηση των ευγενών και την πτώση της βασιλείας.

Μονάδες 10

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Τιμοκρατικό πολίτευμα

ii. Τριηραρχία

iii. Αυτονομία

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποια άλλα πρόσωπα, πέρα από εκείνα που είχαν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς, ζούσαν στο πλαίσιο του οίκου; Ποιοι ήταν οικονομικά εξαρτώμενοι από τους οίκους μιας ευρύτερης περιοχής;

Μονάδες 10

2.β. Να καταγράψετε τις πληροφορίες που γνωρίζετε για την ομηρική εποχή και να εξηγήσετε γιατί είχε χαρακτηριστεί ως ελληνικός μεσαίωνας.

Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Να εξηγήσετε πώς επιτεύχθηκε η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στα χρόνια του Περικλή, συμπληρώνοντας τις γνώσεις σας με στοιχεία του ακόλουθου κειμένου.

«Ο δικαστικός, ο στρατιωτικός, ο βουλευτικός και τέλος ο εκκλησιαστικός μισθός έδιναν τη δυνατότητα διαβιώσεως στους πολίτες που προσέφεραν υπηρεσία στο κράτος. […] Παρ’ όλη την κατάκριση των ολιγαρχικών, των κωμικών ποιητών και μερικών φιλοσόφων για τη μισθοφορά είναι ανάγκη να γίνει κατανοητό πόσο απαραίτητη και λογική ήταν για την εξασφάλιση της δυνατότητας συμμετοχής όλων των πολιτών στα «κοινά». […] Δίνοντας ο Περικλής, με σειρά σχετικών μέτρων, στις λαϊκές τάξεις τη δυνατότητα να ικανοποιούν τις υλικές τους ανάγκες, εξασφάλιζε την εσωτερική γαλήνη, και αυτό υπήρξε μια υπηρεσία ανεκτίμητη για την αθηναϊκή δημοκρατία.»

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Γ΄, Εκδοτική Αθηνών

Μονάδες 25

ΘΕΜΑ 2

Πώς χρησιμοποίησαν οι Αθηναίοι τη συμμαχία της Δήλου και ποια ήταν η στάση των Ελλήνων που δεν είχαν προσχωρήσει σε αυτή; Να εξηγήσετε αν θεωρείτε δικαιολογημένη ή όχι την επιφυλακτικότητα της Σπάρτης απέναντι στη συμμαχία.

Μονάδες 25

Απαντήσεις

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Λανθασμένη

ii. Λανθασμένη

iii. Σωστή

iv. Σωστή

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Τιμοκρατικό πολίτευμα: Το πολίτευμα από τη στιγμή που η συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας έγινε ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των πολιτών μεταβλήθηκε σε ολιγαρχικό ή, όπως ονομάστηκε διαφορετικά, τιμοκρατικό (ή έκ τιμημάτων πολιτεία), επειδή κριτήριο της διάκρισης των πολιτών ήταν τα «τιμήματα», δηλαδή το εισόδημα.

ii. Τριηραρχία: Μια μορφή λειτουργίας ήταν η τριηραρχία, κατά την οποία ο τριήραρχος είχε την υποχρέωση της συντήρησης και του εξοπλισμού μιας τριήρους.

iii. Αυτονομία: Οι πολίτες στο πλαίσιο της πόλης-κράτους συνέβαλλαν στη διακυβέρνηση με νόμους που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει για να επιτύχουν την αυτονομία της.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Ποια άλλα πρόσωπα, πέρα από εκείνα που είχαν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς, ζούσαν στο πλαίσιο του οίκου;

Στο πλαίσιο του οίκου ζούσαν και πολλοί άνθρωποι που δεν είχαν άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς. Αυτοί αποτελούσαν μια πολυάριθμη κοινωνική ομάδα γνωστή με την ονομασία πλήθος. Επιπροσθέτως, οι δούλοι αποτελούσαν περιουσιακό στοιχείο του οίκου. Οι περισσότεροι είχαν αποκτηθεί από τους πολέμους ή την πειρατεία. Ανεξάρτητοι από τον οίκο αλλά οικονομικά εξαρτώμενοι από τους οίκους μιας ευρύτερης περιοχής, ήταν εκείνοι των οποίων η εργασία προϋπέθετε κάποια ειδίκευση, όπως ο ξυλουργός, ο αγγειοπλάστης, ο χαλκουργός κ.ά. Αυτοί ονομάζονταν δημιουργοί και ασκούσαν την εργασία τους για να καλύψουν τις ανάγκες μιας κοινότητας που περιλάμβανε τους οίκους μιας περιοχής.

Την παρακμή των μυκηναϊκών κέντρων ακολούθησε περίοδος αναστατώσεων, η οποία διήρκεσε περίπου τρεις αιώνες. Οι συνεχείς μετακινήσεις των ελληνικών φύλων αποτέλεσαν μια μεταβατική εποχή, προς το τέλος της οποίας, μετά την απόκτηση μόνιμων εγκαταστάσεων, οι Έλληνες διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις της ανασυγκρότησης τους. Κύρια πηγή πληροφοριών γι’ αυτή την περίοδο, εκτός από την αρχαιολογική έρευνα, είναι τα ομηρικά έπη. Για το λόγο αυτό, οι ερευνητές την ονομάζουν συμβατικά ομηρική εποχή. Έχει χαρακτηριστεί και ως ελληνικός μεσαίωνας ή σκοτεινοί χρόνοι, γιατί παλαιότερα τη θεωρούσαν εποχή παρακμής και οι γνώσεις μας γι’ αυτήν ήταν περιορισμένες. Σήμερα η ιστορική έρευνα μιλάει πλέον για μια περίοδο ανασυγκρότησης και οργανωτικής δημιουργίας, στη διάρκεια της οποίας τέθηκαν τα θεμέλια του ελληνικού πολιτισμού.

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος επιτεύχθηκε με την καθιέρωση χρηματικής αποζημίωσης για τους κληρωτούς άρχοντες, τους βουλευτές και τους λαϊκούς δικαστές. Τούτο το μέτρο στόχευε στην οικονομική ενίσχυση των λαϊκών στρωμάτων που δε διέθεταν περιουσία και έπρεπε να συμμετέχουν στη διοίκηση του κράτους. Όπως επισημαίνει, άλλωστε, το παράθεμα ο μισθός που δινόταν στους πολίτες που ασκούσαν δικαστικά, βουλευτικά ή στρατιωτικά καθήκοντα τους επέτρεπε να συμμετέχουν σε αυτά απρόσκοπτα, αφού δεν είχαν την ανησυχία για το πώς θα διασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Δινόταν, κατ’ αυτό τον τρόπο, η δυνατότητα σε όλους τους πολίτες, ακόμη και στους φτωχότερους, να συμμετάσχουν στα κοινά. Ενώ, παράλληλα, με οικονομικά μέτρα όπως ήταν αυτό του μισθού ο Περικλής διασφάλιζε την εσωτερική γαλήνη στην πόλη του, αφού οι πολίτες των λαϊκών στρωμάτων ικανοποιούσαν τις υλικές τους ανάγκες και δεν είχαν λόγο να δημιουργούν εντάσεις. Η αθηναϊκή δημοκρατία μπορούσε, έτσι, να λειτουργεί ομαλά.

Οι οικονομικές παροχές επεκτάθηκαν και σε δαπάνες για την πολιτιστική ανάπτυξη των Αθηναίων. Τα θεωρικά ήταν το αντίτιμο της ελεύθερης εισόδου των πολιτών στο θέατρο, το οποίο αποτελούσε χώρο παιδείας για τους Αθηναίους.

ΘΕΜΑ 2

Τη συμμαχία οι Αθηναίοι τη χρησιμοποίησαν ως μέσο επικράτησης και κυριαρχίας· ως μέσο επικράτησης απέναντι στους Πέρσες και στους υπόλοιπους Έλληνες και ως μέσο επιβολής της κυριαρχίας τους στους ίδιους τους συμμάχους. Ο πόλεμος εναντίον των Περσών συνεχίστηκε με αρκετές διακοπές, εξαιτίας των πολιτικών αντιθέσεων στην Αθήνα. Οι Έλληνες που δεν είχαν προσχωρήσει στη συμμαχία, αν και δεν αντιμετώπιζαν ευνοϊκά την αύξηση της δύναμης των Αθηναίων, εντούτοις δεν εκδήλωναν φανερά την αντίθεσή τους. Ακόμα και οι Σπαρτιάτες ήταν επιφυλακτικοί και μόνο όταν τους δινόταν η ευκαιρία, προσπαθούσαν με πλάγιο τρόπο να εξασθενίσουν την αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας.

Κατά τη γνώμη μου η επιφυλακτικότητα της Σπάρτης απέναντι στη συμμαχία της Δήλου ήταν δικαιολογημένη, διότι γινόταν εξαρχής αντιληπτό πως αποτελούσε μέσο ενίσχυσης της αθηναϊκής δύναμης. Μπορούσαν, έτσι, από νωρίς οι Σπαρτιάτες να εικάσουν πως σταδιακά η Αθήνα θα αποκτούσε τη δυνατότητα να διευρύνει ακόμη περισσότερο τον χώρο στον οποίο ασκούσε επιρροή ή έλεγχο. Γεγονός που, ενδεχομένως, να την οδηγούσε στην υιοθέτηση μιας πιο δεσποτικής συμπεριφοράς, αφού θα θεωρούσε πως δεν υπήρχε κάποια άλλη δύναμη ικανή να περιορίσει τις φιλοδοξίες και τις βλέψεις της.

1ο Ενδεικτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Α΄ Λυκείου

Κωνσταντίνος Μάντης | Διαγώνισμα Ιστορίας Α Λυκείου

RicardMN photography

Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου

Διαγώνισμα

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Η Κόρινθος, τα Μέγαρα, η Χαλκίδα, η Μίλητος κ.ά. ξεπέρασαν την κρίση με την κατάκτηση γειτονικών τους περιοχών.

ii. Η αποικιστική εξάπλωση επανασύνδεσε ουσιαστικά τους Έλληνες με τη Μεσόγειο και είχε αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία.

iii. Η εφεύρεση του νομίσματος, όχι μόνο διευκόλυνε τις οικονομικές σχέσεις, αλλά κατέστησε το νόμισμα κύριο μέσο των συναλλαγών.

iv. Για την οργάνωση μιας πόλης-κράτους αρκούσε η κυριαρχία σε συγκεκριμένο χώρο, που αντιστοιχούσε στα όρια μιας πόλης.

Μονάδες 10

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Αισυμνήτες

ii. Πόλις ή άστυ

iii. Εκκλησία του δήμου

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 2

2.α. Πώς συνδέθηκε η ανάπτυξη της δουλείας με τα πρώτα στάδια της ιστορικής πορείας των πόλεων-κρατών;

Μονάδες 10

2.β. Ποιες επιπτώσεις είχε η προσπάθεια των πόλεων-κρατών να διασφαλίσουν τις βασικές για την επιβίωσή τους επιδιώξεις (ελευθερία, αυτονομία, αυτάρκεια);

Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Να αναφερθείτε στο θεσμό της λειτουργίας, συμπληρώνοντας τις γνώσεις σας με στοιχεία από το ακόλουθο κείμενο.

«Δεν θα πρέπει να υποθέσει κανείς ότι με δυσφορία ανελάμβαναν οι πλούσιοι Αθηναίοι τις διάφορες λειτουργίες. Συχνά, οι χορηγοί «συναγωνίζονταν σε ζήλο και γενναιοδωρία», θέλοντας να ξεπεράσουν τους ανταγωνιστές τους -κάθε φυλή είχε τον χορό της- τους «αντιχορηγούς», για να πάρουν το βραβείο, που θα ήταν αιτία χαράς και περηφάνειας για ολόκληρη τη φυλή. Ορισμένοι πολίτες δεν περίμεναν καν τη σειρά τους, αλλά ζητούσαν μόνοι τους να γίνουν χορηγοί, και αναλαμβάνοντας μια χορηγία προσέφεραν πολύ περισσότερα απ’ όσα είχαν υποχρέωση.»

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Γ΄, Εκδοτική Αθηνών

Μονάδες 30

ΘΕΜΑ 2

Να παρουσιάσετε τα πρώτα βήματα διαμόρφωσης του δημοκρατικού πολιτεύματος και να αιτιολογήσετε γιατί, κατά τη γνώμη σας, είναι σημαντικό το δικαίωμα της ισηγορίας.

Μονάδες 20

Απαντήσεις

ΟΜΑΔΑ Α΄

ΘΕΜΑ 1

1.α. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες:

i. Λανθασμένη

ii. Λανθασμένη

iii. Σωστή

iv. Λανθασμένη

1.β. Να παρουσιάσετε με συντομία το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

i. Αισυμνήτες: Η καταγραφή των νόμων ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής, προερχόμενα κυρίως από την τάξη των ευγενών. Πρόκειται για τους γνωστούς νομοθέτες ή αισυμνήτες.

ii. Πόλις ή άστυ: Από άποψη γεωγραφική η πόλη-κράτος διαμορφωνόταν συνήθως σε ένα χώρο, κέντρο άσκησης της εξουσίας, τειχισμένο τις περισσότερες φορές, που ονομαζόταν πόλις ή άστυ.

iii. Εκκλησία του δήμου: Στο δημοκρατικό πολίτευμα κυρίαρχο πολιτειακό όργανο αναδεικνύεται η εκκλησία του δήμου, δηλαδή η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα.

ΘΕΜΑ 2

2.α. Πώς συνδέθηκε η ανάπτυξη της δουλείας με τα πρώτα στάδια της ιστορικής πορείας των πόλεων-κρατών;

Τα πρώτα στάδια της ιστορικής πορείας των πόλεων-κρατών ήταν συνδεδεμένα με την ανάπτυξη της δουλείας. Η ανάπτυξη του θεσμού της δουλείας συνδέεται άμεσα με την αντίληψη ότι ο πολίτης πρέπει να είναι απαλλαγμένος από τις εργασίες για να ασχολείται μόνο με τις υποθέσεις της πόλης, με τα κοινά. Βέβαια, ο αριθμός των δούλων σε άλλες πόλεις αυξήθηκε εξαιτίας των χρεών προς τους ευγενείς, όπως συνέβαινε στην Αθήνα μέχρι τις αρχές του 6ου αι. π.Χ., και σε άλλες εξαιτίας των κατακτητικών πολέμων, όπως συνέβη στη Σπάρτη.

Η επιβίωση και η εξέλιξη κάθε πόλης-κράτους ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τις τρεις βασικές επιδιώξεις των πολιτών της. Οι επιδιώξεις αυτές, αν και ήταν τροχοπέδη για την οργάνωση των Ελλήνων σε ενιαίο κράτος, εντούτοις αποτέλεσαν τη γενεσιουργό δύναμη των επιτευγμάτων και της πολιτισμικής τους πορείας. Είναι φανερό ότι ο συνεχής αγώνας των πολιτών των ελληνικών πόλεων- κρατών, που αποσκοπούσε στην εξασφάλιση της ελευθερίας, της αυτονομίας και της αυτάρκειας της πόλης τους, ήταν ένα κίνητρο που οδηγούσε σε μια μορφή πατριωτισμού με έντονο τοπικιστικό πνεύμα. Η μορφή αυτή του πατριωτισμού τόνιζε τις διαφορές μεταξύ των Ελλήνων, προκαλούσε συχνά εμφύλιες συγκρούσεις και, κυρίως, δε διευκόλυνε την ένωσή τους.

ΟΜΑΔΑ Β΄

ΘΕΜΑ 1

Βασική πηγή εσόδων από έκτακτες εισφορές για την Αθήνα ήταν ο θεσμός της λειτουργίας. Πρόκειται για δαπάνες στρατιωτικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων που αναλάμβαναν οι πλουσιότεροι πολίτες. Αυτές ήταν υποχρεωτικές και είχαν τιμητικό συγχρόνως χαρακτήρα. Σύμφωνα, μάλιστα, με το παράθεμα ο τιμητικός αυτός χαρακτήρας οδηγούσε τους πλούσιους Αθηναίους σε συναγωνισμό για το ποιος θα προσφέρει περισσότερα. Ένα βραβείο, άλλωστε, στους θεατρικούς αγώνες αποτελούσε πηγή μεγάλης χαράς και υπερηφάνειας για τη φυλή που το κέρδιζε, γι’ αυτό και ο χορηγός προσπαθούσε να ξεπεράσει τους ανταγωνιστές του. Αξίζει, επίσης, να προσεχθεί ότι κάποιοι πολίτες ζητούσαν από μόνοι τους να γίνουν χορηγοί, δίνοντας πολύ περισσότερα χρήματα απ’ όσα είχαν υποχρέωση.

Οι σπουδαιότερες από τις δαπάνες αυτές ήταν: η χορηγία, σύμφωνα με την οποία ο χορηγός είχε την υποχρέωση να δώσει τα χρήματα για τη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου· η τριηραρχία, κατά την οποία ο τριήραρχος είχε την υποχρέωση της συντήρησης και του εξοπλισμού μιας τριήρους· η αρχιθεωρία για τα έξοδα της επίσημης αποστολής (θεωρίας) σε πανελλήνιες γιορτές· η εστίαση για τα έξοδα του δείπνου μιας φυλής σε θρησκευτικές γιορτές· η γυμνασιαρχία για την τέλεση αγώνων λαμπαδηδρομίας στα Παναθήναια.

ΘΕΜΑ 2

Μετά την πτώση των τυραννικών καθεστώτων, περίπου στα τέλη του 6ου αι. π.Χ., στις περισσότερες πόλεις επιβλήθηκαν εκ νέου ολιγαρχικά καθεστώτα, σε άλλες, όμως, όπως για παράδειγμα στην Αθήνα, έγιναν μεταρρυθμιστικές νομοθετικές προσπάθειες που άνοιξαν το δρόμο προς τη δημοκρατία (μεταρρύθμιση του Κλεισθένη).

Στο δημοκρατικό πολίτευμα κυρίαρχο πολιτειακό όργανο αναδεικνύεται η εκκλησία του δήμου, δηλαδή η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα. Σε κάθε πολίτη δινόταν η δυνατότητα να παίρνει το λόγο, να διατυπώνει ελεύθερα την άποψή του (ισηγορία), και να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην ψήφιση των νόμων (ισονομία).

Το δικαίωμα της ισηγορίας είναι, κατά τη γνώμη μου, εξαιρετικά σημαντικό, εφόσον αποτελεί επί της ουσίας θεμέλιο λίθο του δημοκρατικού πολιτεύματος, μέσω της δυνατότητας που παρέχει σε όλους τους πολίτες να εκφράσουν ελεύθερα την άποψή τους και να συμφωνήσουν ή να διαφωνήσουν με τις υπό συζήτηση σκέψεις ή προτάσεις των συμπολιτών τους. Διευρύνεται μέσω αυτού η εξέταση κάθε ζητήματος, αφού αυτό ελέγχεται από την οπτική ανθρώπων που ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις ή έχουν διαφορετικές ιδεολογικές τοποθετήσεις.