Θουκυδίδη Ιστορία Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 [Ερμηνευτικές ερωτήσεις]

Θουκυδίδη Ιστορία Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 70 [Ερμηνευτικές ερωτήσεις]
 
1. ὑπό Κορινθίων ἀφεθέντες: Ποια ήταν τα κίνητρα της πράξης αυτής των Κορινθίων;
 
Το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ.) κατέστησε επείγουσα την ανάγκη για την ενίσχυση των υπαρχουσών συμμαχιών, καθώς και για τη σφυρηλάτηση νέων δεσμών μεταξύ των πόλεων-κρατών της εποχής. Οι Κορίνθιοι είχαν επίγνωση του ιδιαίτερου ρόλου που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Κέρκυρα στον πόλεμο αυτό λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Είχαν, επίσης, αντιληφθεί πως η επιρροή της Αθήνας γινόταν σταδιακά ισχυρότερη στην Κέρκυρα, καθιστώντας ολοένα και πιθανότερη την ένταξη της νήσου στην αθηναϊκή συμμαχία. Έκριναν, ως εκ τούτου, πως ήταν η κατάλληλη στιγμή να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο που είχαν εκπονήσει ήδη από το 433 π.Χ., όταν κράτησαν στην πόλη τους ως αιχμαλώτους 250 επιφανείς Κερκυραίους, τους οποίους συνέλαβαν μετά από τη ναυμαχία στα Σύβοτα. Οι αιχμάλωτοι αυτοί είχαν παραμείνει για πέντε χρόνια στην Κόρινθο και είχαν γίνει αποδέκτες πολλών περιποιήσεων, προκειμένου να αξιοποιηθούν ως προπαγανδιστές υπέρ της σύσφιξης των σχέσεων της Κέρκυρας με την μητρόπολή της, την Κόρινθο.
Αξίζει να ληφθεί υπόψη πως η Κόρινθος είχε εμπλακεί σε πολεμικές αναμετρήσεις με την αποικία της, την Κέρκυρα, κατά το 435 π.Χ. εξαιτίας εσωτερικών διενέξεων στην κερκυραϊκή αποικία Επίδαμνο μεταξύ της ολιγαρχικής και της δημοκρατικής, οι οποίες προκάλεσαν την ανάμειξη και των δύο δυνάμεων. Οι Κορίνθιοι, που απέτρεψαν προηγηθείσα πρόταση των Κερκυραίων για διαιτησία, υπέστησαν κατά τη ναυμαχία της Λευκίμμης (του ακρωτηρίου που βρίσκεται στην νότια άκρη της Κέρκυρας) ολέθρια ήττα∙ η Επίδαμνος παραδόθηκε στους Κερκυραίους και η κορινθιακή φρουρά της πόλεως αιχμαλωτίστηκε. Ενώ η Κόρινθος στη συνέχεια εξοπλιζόταν πυρετωδώς, έχοντας εξασφαλίσει την υποστήριξη της Λευκάδας και της Αμβρακίας, η Κέρκυρα ζήτησε βοήθεια από την Αθήνα και εξέφρασε την επιθυμία να προσχωρήσει στην αθηναϊκή συμμαχία. Οι Αθηναίοι αρχικά απέρριψαν το αίτημα των Κερκυραίων, διότι δεν ήθελαν να παραβιάσουν τις τριακονταετείς σπονδές του 445 π.Χ. με τους Σπαρτιάτες. Συνήψαν όμως με την Κέρκυρα αμυντική συμμαχία (επιμαχία). Το καλοκαίρι του 433 π.Χ. βρέθηκαν αντιμέτωπες 150 κορινθιακές και 110 κερκυραϊκές τριήρεις κοντά στα Σύβοτα (τις νησίδες που εκτείνονται στον πορθμό μεταξύ Κέρκυρας και της ηπειρωτικής παραλίας). Η επίθεση μιας μοίρας του αθηναϊκού στόλου, που είχε σταλεί σαν επικουρία και παρέμεινε αρχικά θεατής του αγώνος περιμένοντας να δει την έκβασή του, εμπόδισε τους Κορίνθιους να ολοκληρώσουν τη νίκη που απέσπασαν κατά την πρώτη φάση της σύγκρουσης. Μετά την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ.) οι Αθηναίοι αναθεώρησαν τη στάση τους και προσπάθησαν τα μέγιστα για να πετύχουν την προσάρτηση της Κέρκυρας και τη διασφάλιση των συμφερόντων τους στην περιοχή. Το αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους αυτής ήταν η αύξηση της αθηναϊκής επιρροής στην Κέρκυρα.
Οι Κορίνθιοι επέλεξαν, έτσι, την περίοδο εκείνη (το 428 π.Χ.), αφενός για να αποτρέψουν την  περαιτέρω αύξηση της αθηναϊκής επιρροής κι αφετέρου για να επιτύχουν την επάνοδο της Κέρκυρας υπό τον έλεγχό τους. Φροντίζουν, υπ’ αυτή την έννοια, να θεωρηθεί από τους υπόλοιπους Κερκυραίους η απελευθέρωση των αιχμαλώτων ως αποτέλεσμα οικονομικής συναλλαγής και καθοδηγούν τους πρώην αυτούς αιχμαλώτους να ασκήσουν συστηματικά την επιρροή τους στους συμπολίτες τους. Η απελευθέρωση των αιχμαλώτων, επομένως, έχει αμιγώς πολιτικά κίνητρα και αποσκοπεί στο να επανενταχθεί η Κέρκυρα στον χώρο ελέγχου της Κορίνθου, μακριά από τις όποιες προτάσεις συνεργασίας είχαν να προσφέρουν οι Αθηναίοι.
 
2. ὀκτακοσίων ταλάντων: Με βάση το κείµενο και τα σχόλια του βιβλίου σας, να κρίνετε αν το ποσόν ήταν πραγµατικό ή πλασµατικό και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
 
Σχόλια βιβλίου
Ασφαλώς πρόκειται για εξωφρενικό ποσό συγκριτικά προς τα απαντώμενα αλλού λύτρα. Κατά τον Ηρόδοτο (6.74) δύο μνες, δηλαδή το 1/30 του ταλάντου ήταν τα συνηθισμένα λύτρα ενός αιχμαλώτου σε ανάλογες περιστάσεις. Πολύ αργότερα ο Νικίας θα προτείνει να πληρώσει η Αθήνα όλα τα έξοδα του πολέμου στους Συρακούσιους και να δώσει ομήρους, ένα για κάθε τάλαντο που θα χρωστούσε. Πολλοί σχολιαστές αποδίδουν το υπέρογκο αυτό ποσό των 800 ταλάντων σε προσπάθεια των ίδιων των αιχμαλώτων να κάνουν την απελευθέρωσή τους πιστευτή. Άλλοι πάλι απορρίπτουν εντελώς το αναφερόμενο ποσόν και θεωρούν ότι το συνολικό ποσόν ανερχόταν σε 800 μνες, δηλαδή 3 περίπου μνες κατά κεφαλήν, δηλαδή 300 δραχμές ή 13 τάλαντα. Για να γίνει πάντως κατανοητό το εξωφρενικό ποσόν των 800 ταλάντων, πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν περίπου διπλάσιο των εσόδων της Δηλιακής συμμαχίας, τα οποία ανέρχονταν σε 460 τάλαντα.
 
Το ποσό των οκτακοσίων ταλάντων δεν ήταν προφανώς πραγματικό. Συνιστούσε, άλλωστε, όπως επισημαίνει ο ιστορικός, την πρόφαση μόνο για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων. Το πιθανότερο είναι πως θα δόθηκε -αν όντως δόθηκε- κάποιο συμβολικό ποσό, αλλά οι αιχμάλωτοι δεν θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν στους συμπολίτες τους την ξαφνική τους απελευθέρωση μετά από πέντε χρόνια, χωρίς να παρουσιάσουν κάποιον εύλογο λόγο. Παρουσίασαν, έτσι, το υπέρογκο αυτό ποσό, προκειμένου να κατασιγάσουν τις όποιες υπόνοιες ή φήμες για τον πραγματικό λόγο της απελευθέρωσή τους. Θεώρησαν, δηλαδή, πως ένα τόσο μεγάλο ποσό θα αποτελούσε στη σκέψη των συμπολιτών τους επαρκές κίνητρο για να τους αφήσουν ελεύθερους οι Κορίνθιοι, και δεν θα έμπαιναν στη διαδικασία να αναζητήσουν άλλους λόγους για την απελευθέρωσή τους.  
 
3. λόγῳ µὲν… ἔργῳ δέ: Να εξηγήσετε τη σημασία που έχει η αντίθεση για τη μέθοδο του ιστορικού.
 
Ο Θουκυδίδης κατά τη διερεύνηση των ιστορικών γεγονότων δεν μένει στην επιφάνεια των πραγμάτων, αλλά προχωρά σε μια ουσιαστικότερη εμβάθυνση, καθώς γνωρίζει πως ό,τι κινεί και υπαγορεύει τις πράξεις των ανθρώπων δεν είναι πάντοτε αυτό που φαινομενικά παρουσιάζεται ως λόγος, αλλά κάποιο λιγότερο εμφανές κίνητρο, το οποίο και αποτελεί την πραγματική αιτία. Ο ιστορικός αναζητά, λοιπόν, με επιμονή τις βαθύτερες αιτίες των γεγονότων διαχωρίζοντάς τες από τις επιμέρους αφορμές, με τις οποίες συχνά οι εμπλεκόμενοι επιχειρούν να αιτιολογήσουν τις πράξεις και τις αποφάσεις τους.
 
Η αντίθεση φανερώνει, παράλληλα, την επίδραση της σοφιστικής στην σκέψη του ιστορικού και, συνάμα, επιτρέπει την εμβάθυνση στα πραγματικά αίτια. Η σοφιστική υπήρξε σπουδαίος παράγοντας για την καλλιέργεια ενός νέου ανθρώπου στην Ελλάδα. Προκάλεσε μια σημαντική μεταβολή στην ελληνική πνευματική ζωή και η επίδρασή της έγινε φανερή σε όλους τους κλάδους της κοινωνικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα στην πολιτική. Παρά τα πολλά αρνητικά της αποτελέσματα δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς τη θετική προσφορά της: Οι σοφιστές έβαλαν τα θεμέλια της επιστημονικής σκέψης∙ τοποθετώντας, μάλιστα, τον άνθρωπο στο κέντρο των ενδιαφερόντων τους, εγκαινίασαν έναν νέο τρόπο παρατήρησης του κόσμου. Ο ιστορικός ακολουθεί τη βάση της επιστημονικής σκέψης αναζητώντας σταθερά το πραγματικό αίτιο έναντι της πρόφασης (φαινομενικό αίτιο). Αποτελεί, ως εκ τούτου, η αντίθεση μια βασική μεθοδολογική αρχή για την εξακρίβωση της αλήθειας (που είναι ένας από τους κύριους στόχους του έργου του), και στοιχείο αντικειμενικότητας.
 
4. ἐψηφίσαντο Κερκυραῖοι… πρότερον: Ποιοι λόγοι υπαγόρευσαν αυτή την απόφαση των Κερκυραίων;
 
Είναι εύκολο να φανταστούμε το πολιτικό αδιέξοδο που θα προκλήθηκε στην Κέρκυρα από την ταυτόχρονη άφιξη αθηναϊκής και σπαρτιατικής πρεσβείας. Είναι επίσης φανερή η προσπάθεια των Κερκυραίων για τήρηση ουδετερότητας απέναντι και στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές (Αθηναίους-Πελοποννήσιους). Η διπλωματική αυτή στάση τους, που πάντως δεν είναι εντελώς απαλλαγμένη από κάποια δολιότητα και ιδιοτέλεια, δηλώνει ακριβή υπολογισμό των συμφερόντων τους, αλλά και πολιτικό ρεαλισμό, που είναι απαραίτητος στους ανίσχυρους λαούς, προκειμένου να βγουν αλώβητοι από τις συγκρούσεις των ισχυρών. Πάντως η εξισορροπητική τους προσπάθεια, όπως θα δείξει η συνέχεια, ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Οπωσδήποτε το ψήφισμα των Κερκυραίων δείχνει φιλική προς τους Κορίνθιους διάθεση και είναι το πρώτο αποτέλεσμα της δράσης των αιχμαλώτων ολιγαρχικών.
 
5. Για ποιους λόγους οι ολιγαρχικοί οδήγησαν τον Πειθία σε δίκη; Πώς αντέδρασε ο Πειθίας;
 
[Το γεγονός της παραπομπής του Πειθία σε δίκη πολιτικής σκοπιμότητας από τους αντιπάλους του ολιγαρχικούς είναι δηλωτικό του αγεφύρωτου χάσματος και της οξύτατης πολιτικής αντιπαράθεσης που θα οδηγήσει σε εμφύλια διαμάχη το νησί.]
 
Οι ολιγαρχικοί θεώρησαν πως θα αποκομίσουν πολιτικά κέρδη με το να παραπέμψουν τον Πειθία σε δίκη, καθώς επρόκειτο για τον αρχηγό της δημοκρατικής παράταξης, αλλά και για τον εκπρόσωπο της Αθήνας στην Κέρκυρα. Θεώρησαν, ειδικότερα, πως βλάπτοντας το ηθικό κύρος του Πειθία, θα περιόριζαν την επιρροή του στους πολίτες της Κέρκυρας και, κατά συνέπεια, θα διασφάλιζαν την αποδυνάμωση εν γένει της δημοκρατικής παράταξης. Η δικαστική του αθώωση, ωστόσο, απέτρεψε το σχέδιο των ολιγαρχικών για μια πολιτική αναμέτρηση με τους δημοκρατικούς και τους εξώθησε σε διαφορετικές -βιαιότερες- επιλογές.
Ο Πειθίας μετά την αθώωσή του κι ενώ θα μπορούσε να επιδιώξει την αποφόρτιση του πολιτικού κλίματος, επιλέγει να στραφεί κι εκείνος νομικά εναντίον των αντιπάλων του, εντείνοντας έτσι τα πολιτικά πάθη και υπονομεύοντας κάθε πιθανότητα διατήρησης τόσο της εσωτερικής ηρεμίας στην Κέρκυρα, όσο και κατ’ επέκταση της από κοινού ληφθείσας απόφασης για τήρηση ουδετερότητας. Η απόφασή του αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως ένδειξη μικρότητας απέναντι σε μια προσωπική επίθεση που δέχτηκε, φανερώνοντας την εκδικητική του διάθεση, αλλά μπορεί να ιδωθεί και ως πράξη με αμιγώς πολιτικά κίνητρα. Ο Πειθίας, δηλαδή, μπορεί να θέλησε να επιτύχει ό,τι και οι ολιγαρχικοί όταν πρώτοι εκείνοι του έκαναν μήνυση, την αποδυνάμωση των πολιτικών του αντιπάλων και την επίσπευση εκείνων των καταστάσεων που θα ανάγκαζαν τους πολίτες της Κέρκυρας να επιλέξουν στρατόπεδο. Ως αρχηγός, άλλωστε, της δημοκρατικής παράταξης είναι πολύ πιθανό να ήθελε να οδηγήσει τους συμπολίτες του στη σύναψη μιας συμμαχίας με την Αθήνα.
 
6. Να γράψετε, µε βάση το κείμενο, τα αίτια που οδήγησαν τους ολιγαρχικούς στο πραξικόπημά.
 
Η παραπομπή των ολιγαρχικών σε δίκη και η καταδικαστική γι’ αυτούς απόφαση να πληρώσουν ένα εξαιρετικά μεγάλο ποσό, ενέτεινε την αγανάκτησή τους, ιδίως γιατί οι ίδιοι απέτυχαν προηγουμένως να βλάψουν τον Πειθία με τη δική τους μήνυση εναντίον του. Ενώ, η παρέμβαση του Πειθία, ώστε η βουλή να μη δεχτεί τις προτάσεις των ολιγαρχικών για αποπληρωμή του προστίμου σε δόσεις, που σήμαινε πως έπρεπε να καταβάλουν εφάπαξ τα χρήματα, και άρα να υποστούν μια σημαντική οικονομική επιβάρυνση, αποτέλεσε την καθοριστική αφορμή για τη βίαιη αντίδρασή τους. Τα γεγονότα, ωστόσο, που σχετίζονται με την επιβολή προστίμου στους ολιγαρχικούς συνιστούν κυρίως τις αναγκαίες αφορμές για τις πράξεις τους, καθώς επί της ουσίας οι ολιγαρχικοί ήθελαν με κάθε τρόπο να εξοντώσουν τον Πειθία και την επίδραση που ασκούσε η δημοκρατική παράταξη στην Κέρκυρα. Ας μην ξεχνάμε πως η επιστροφή τους στην πόλη είχε γίνει με σκοπό ακριβώς να απομακρύνουν τους Κερκυραίους απ’ την άμεση επιρροή της Αθήνας.
 
7. Να χαρακτηρίσετε την πολιτική κατάσταση που περιγράφει ο Θουκυδίδης στο συγκεκριμένο κείμενο.
 
Ο Θουκυδίδης παρουσιάζει στο συγκεκριμένο κείμενο τις πολιτικές αποφάσεις που οδήγησαν στο ξέσπασμα μιας εμφύλιας σύγκρουσης, η οποία σε πρώτο στάδιο έλαβε τον χαρακτήρα ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος. Οι εντελώς διαφορετικές επιδιώξεις και προσδοκίες των δύο παρατάξεων (δημοκρατικών – ολιγαρχικών), όπως και η εμπλοκή εξωτερικών δυνάμεων, καθιστούσαν τη μεταξύ τους συνεννόηση αδύνατη και, άρα, την καταφυγή στην πολεμική αναμέτρηση αναπόφευκτη. Οι ολιγαρχικοί θεωρούσαν αναγκαία την συμπαράταξη με την Κόρινθο και τους Πελοποννησίους, ενώ οι δημοκρατικοί θεωρούσαν πως η συμμαχία με την Αθήνα ήταν επωφελέστερη για το νησί. Επρόκειτο, υπ’ αυτή την έννοια, για μια εσωτερική διαμάχη που δεν μπορούσε να επιλυθεί μέσω του διαλόγου, εφόσον καμία παράταξη δεν μπορούσε να πείσει το σύνολο των πολιτών πως η δική της επιλογή ήταν ορθότερη, δοθέντος, μάλιστα, πως όποια κι αν ήταν η τελική επιλογή το νησί θα εμπλεκόταν στις συγκρούσεις του Πελοποννησιακού πολέμου και θα βίωνε απώλειες.
 
8. Ποιες συνθήκες οδήγησαν στη δολοφονία του Πειθία; Πώς κρίνετε το γεγονός;
 
Η δολοφονία του Πειθία υπήρξε αποτέλεσμα της εσωτερικής εμφύλιας διαμάχης και της έντασης που επικρατούσε στο νησί, εξαιτίας της οποίας τόσο ο Πειθίας όσο και οι αντίπαλοί του επέδειξαν ακραία αδιαλλαξία. Ο Πειθίας, έχοντας απαλλαχθεί δικαστικώς από τις κατηγορίες που διατυπώθηκαν εις βάρος του, θεώρησε πως είχε την ευκαιρία να πλήξει με τον ίδιο τρόπο το κύρος και την επιρροή της αντίπαλης πολιτικής παράταξης. Ο Πειθίας, ωστόσο, δεν έδειξε την απαιτούμενη αυτοσυγκράτηση και δεν αρκέστηκε στη δικαστική νίκη που πέτυχε εις βάρος τους. Θέλησε να τους ταπεινώσει ακόμη περισσότερο και φρόντισε να οδηγήσει τη βουλή σε μια απόφαση που θα απαγόρευε τη διαμόρφωση ενός οικονομικού συμβιβασμού, που θα καθιστούσε εφικτή την αποπληρωμή του προστίμου των ολιγαρχικών σε δόσεις. Η κίνησή του αυτή, ωστόσο, ήταν απερίσκεπτη, διότι οδήγησε τους αντιπάλους του αφενός σε απόγνωση και αφετέρου σε κατάσταση μεγάλου θυμού. Οι αντίπαλοί του, ειδικότερα, εφόσον διαπίστωσαν πως δεν τους παρεχόταν η δυνατότητα να πληρώσουν σταδιακά το σχετικό πρόστιμο, αποφάσισαν πως είχε έρθει πια η κατάλληλη στιγμή να εξουδετερώσουν πλήρως την αντίπαλη παράταξη και να πάρουν δια της βίας τον έλεγχο του νησιού. Πρόκειται, όμως, για μια απόφαση που θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί αν ο Πειθίας δεν λειτουργούσε με τόση εκδικητικότητα. Διαφαίνεται, έτσι, πως το κρίσιμο γεγονός, το βουλευτικό διάταγμα, που ήταν αποτέλεσμα φανατισμού και ακρότητας, ήταν επί της ουσίας αποφεύξιμο, αλλά απέβη μοιραίο λόγω της ακραίας εκδικητικότητας του ίδιου του Πειθία.
 
9. Πώς δικαιολογείται η παρουσία της αθηναϊκής πρεσβείας στην Κέρκυρα;
 
Οι Αθηναίοι πρέπει οπωσδήποτε να ανησύχησαν από την επιστροφή των αιχμαλώτων ολιγαρχικών στο νησί και από τη συνωμοτική τους δραστηριότητα. Αντιλήφθηκαν τη δυναμική που προσέφερε τη δράση τους στην ολιγαρχική παράταξη, γι’ αυτό και θεώρησαν πως όφειλαν να παρέμβουν, προκειμένου να ενισχυθεί με την παρουσία τους η δημοκρατική παράταξη. Οι Αθηναίοι, άλλωστε, θεωρούσαν αναγκαία την προσάρτηση της Κέρκυρας, διότι η νευραλγική της γεωγραφική τοποθεσία ήταν θέση κλειδί για την επικοινωνία και το εμπόριο με τη δύση. Ήταν, επομένως, λογικό να μη θελήσουν να αφήσουν το νησί αυτό να περάσει υπό τον έλεγχο των ολιγαρχικών, και να αποφασίσουν να καταστήσουν εμφανή την παρουσία τους εκεί, όπως και την προθυμία τους να συνάψουν αμυντική συμμαχία με τους Κερκυραίους.
 
10. Γιατί η εμφάνιση των δύο πλοίων στην Κέρκυρα συντελεί στη διαμόρφωση νέας πολιτικής κατάστασης;
 
Η εμφάνιση των δύο πλοίων δημιουργεί προσωρινά μια σχετική ισορροπία δυνάμεων, δίνοντας την εντύπωση σε καθέναν από τους αντιπάλους ότι ενισχύεται η διαπραγματευτική του θέση. Κατ’ αυτό τον τρόπο οδηγεί σε διαβουλεύσεις για ένα πρόσκαιρο συμβιβασμό, µε τον οποίο επανακρίνεται η αμυντική συμμαχία μεταξύ Αθήνας και Κέρκυρας (επιµαχία 433 π.Χ.) και ανανεώνονται οι φιλικές σχέσεις Κέρκυρας - Κορίνθου. Αναγκάζει, δηλαδή, τις δύο παρατάξεις να κατανοήσουν πως βρίσκονται σε ένα πολύ κρίσιμο διπλωματικό σημείο και πως οποιαδήποτε απόφαση ξεκάθαρα υπέρ της μίας ή της άλλης δύναμης θα θέσει το νησί εν τω μέσω μιας μακρόχρονης πολεμικής αναμέτρησης. Εξαναγκάζει, υπ’ αυτό το πρίσμα, τους ολιγαρχικούς και τους δημοκρατικούς να δοκιμάσουν -χωρίς τελικά να το πετύχουν- έναν διπλωματικό ελιγμό διατήρησης της ουδετερότητας του νησιού σε μια ύστατη προσπάθεια να αποφύγουν την εμπλοκή τους στον Πελοποννησιακό πόλεμο.
 
11. Σε ποια σημεία του κειμένου φαίνεται ότι ο Θουκυδίδης δεν καταγράφει απλώς τα ιστορικά γεγονότα, αλλά εμβαθύνει σ’ αυτά (παρουσιάζοντας δηλαδή αίτια, κίνητρα, σκοπιμότητες);
 
Πρόθεση του Θουκυδίδη είναι να παρουσιάσει με σαφήνεια το ξέσπασμα της εμφύλιας διαμάχης στο νησί, και για το λόγο αυτό επικεντρώνει την προσοχή του στη δράση των πρώην αιχμάλωτων Κερκυραίων, αλλά και του Πειθία∙ οι οποίοι και διαδραμάτισαν τον σημαντικότερο ρόλο στην έξαψη των πολιτικών παθών. Παρακολουθεί έτσι με προσοχή τις εξής παραμέτρους: α) την εντεινόμενη πίεση από τις δύο αντίπαλες παρατάξεις προς τους Κερκυραίους (Πελοποννήσιοι – Αθηναίοι), β) τη δράση των ολιγαρχικών, γ) τις αντιδράσεις του Πειθία, και κατ’ επέκταση των δημοκρατικών. Ο Θουκυδίδης, μάλιστα, θεωρεί τη δράση των απελευθερωμένων αιχμαλώτων και ακολούθως της ενισχυμένης ολιγαρχικής παράταξης καταλυτικής σημασίας για την τροπή που έλαβε η πολιτική κατάσταση στη χώρα, γι’ αυτό και καταγράφει με προσοχή τη δράση τους, ώστε να είναι σαφή τόσο τα κίνητρά τους όσο και τα επιμέρους αίτια που τους εξωθούν σε συγκεκριμένες ενέργειες.
- ἔργῳ δὲ πεπεισμένοι Κορινθίοις Κέρκυραν προσποιῆσαι
(Είναι σαφές πως ήρθαν από την Κόρινθο έχοντας πειστεί πως η πόλη τους πρέπει να συμμαχήσει με τους Κορίνθιους.)
- Kαὶ ἔπρασσον οὗτοι, ἕκαστον τῶν πολιτῶν μετιόντες, ὅπως ἀποστήσωσιν Ἀθηναίων τὴν πόλιν.
(Θέτουν αμέσως σε πράξη τα σχέδιά τους με μια έντονα συνωμοτική δραστηριότητα, ώστε να πείσουν τους πολίτες της Κέρκυρας ν’ απομακρυνθούν απ’ την επιρροή της Αθήνας.)
- Ἀθηναίοις μὲν ξύμμαχοι εἶναι κατὰ τὰ ξυγκείμενα,Πελοποννησίοις δὲ φίλοι ὥσπερ καὶ πρότερον.
(Η απόφαση για τήρηση ουδετερότητας είναι μια πρώτη νίκη των ολιγαρχικών.)
- ὑπάγουσιν αὐτὸν οὗτοι οἱ ἄνδρες ἐς δίκην, λέγοντες Ἀθηναίοις τὴν Κέρκυραν καταδουλοῦν
(Η επιλογή τους να στραφούν κατά του Πειθία, καθώς και το κατηγορητήριο που του προσάπτουν, καθιστά εμφανή την πρόθεσή τους να πλήξουν τον αρχηγό της δημοκρατικής παράταξης, καταγγέλλοντας συνάμα ως πολιτικά εχθρική για τα συμφέροντα της Κέρκυρας την προοπτική συνεργασίας με τους Αθηναίους.)
- ἅμα ἐπυνθάνοντο τὸν Πειθίαν, ἕως ἔτι βουλῆς ἐστί, μέλλειν τὸ πλῆθος ἀναπείσειν τοὺς αὐτοὺς Ἀθηναίοις φίλους τε καὶ ἐχθροὺς νομίζειν
(Μόλις πληροφορούνται οι ολιγαρχικοί πως ο Πειθίας σκοπεύει να πείσει τους συμπολίτες του να συμμαχήσουν με την Αθήνα, θεωρούν πως δεν υπάρχει πια κανένα περιθώριο ανοχής και σπεύδουν να λάβουν την εξουσία με τρόπο βίαιο και πραξικοπηματικό.)
 
12. Αθηναίοις µὲν σύµµαχοι… Πελοποννησίοις δὲ φίλοι: Πώς κρίνετε τη στάση των Κερκυραίων;
 
Οι Κερκυραίοι επιθυμούσαν αφενός να αποφύγουν την εμπλοκή τους στις πολεμικές αναμετρήσεις Πελοποννησίων – Αθηναίων και αφετέρου να εξισορροπήσουν την εσωτερική τους πολιτική κατάσταση, εκτονώνοντας την ένταση μεταξύ ολιγαρχικών – δημοκρατικών. Η τήρηση ουδετερότητας προσέφερε, άρα, στους πολίτες της Κέρκυρας μια πίστωση χρόνου, ώστε να επιλύσουν τις εσωτερικές τους διαφορές, χωρίς να λάβουν βεβιασμένα το μέρος της μίας ή της άλλης παράταξης, κι επιπλέον κρατούσε την πόλη τους έξω από το εμπόλεμο κλίμα. Ωστόσο, παρά το θεμιτό των επιδιώξεών τους και παρά τα οφέλη που θεωρητικά τους προσέφερε η ουδετερότητα, στην πραγματικότητα η πολιτική κατάσταση στο νησί ήταν ήδη τόσο τεταμένη, ώστε δύσκολα θα μπορούσε να επέλθει η επιθυμητή ειρήνευση. Άλλωστε, η απόφαση για τήρηση ουδετερότητας προσέκρουε στα συμφέροντα της Αθήνας, η οποία ενδιαφερόταν ολοένα και περισσότερο για τον προσεταιρισμό των Κερκυραίων, κι άφηνε έτσι ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας πιο αποφασιστικής παρέμβασης των Αθηναίων. Συνάμα, ακόμη κι οι Πελοποννήσιοι, που τους εξυπηρετούσε προς το παρόν περισσότερο η ουδετερότητα της Κέρκυρας, δεν μπορούσαν να αρκεστούν σε αυτή την κατάσταση, καθώς αντιλαμβάνονταν πως όποια παράταξη έπαιρνε με το μέρος της τους Κερκυραίους θα είχε εν δυνάμει μεγάλο στρατιωτικό όφελος.
 
13. Ποιο ρόλο έπαιξαν οι απελευθερωμένοι αιχμάλωτοι και πώς θα χαρακτηρίζατε τη δράση τους;
 
Οι απελευθερωμένοι αιχμάλωτοι λειτούργησαν με ιδιαίτερα δραστικό και συστηματικό τρόπο, εφόσον, όπως σχολιάζει ο ιστορικός, προσέγγιζαν κάθε πολίτη χωριστά προκειμένου να προωθήσουν τις πολιτικές τους ιδέες και την τελική προσάρτηση της Κέρκυρας στην Κόρινθο. Εξαιτίας, άλλωστε, της δικής τους δράσης το νησί οδηγείται σε εμφύλια διαμάχη, αφού προκαλείται η αντίδραση των δημοκρατικών στην επίμονη προπαγάνδα που ασκούσαν στους πολίτες της Κέρκυρας. Λειτουργούν, υπ’ αυτό το πρίσμα, ως καταλύτες για το ξέσπασμα της εμφύλιας διαμάχης, καθώς εξωθούν τις δύο παρατάξεις σε πιο αποφασιστικές ενέργειες, όπως υπήρξε, για παράδειγμα, η παραπομπή του εκπροσώπου των Αθηναίων στην Κέρκυρα σε δίκη. Οι ολιγαρχικοί του νησιού αποκτούν χάρη στη δράση των απελευθερωμένων αιχμαλώτων την απαιτούμενη δυναμική, ώστε να έρθουν σε απευθείας σύγκρουση με τους δημοκρατικούς, και αντίστροφα, οι δημοκρατικοί κατανοούν πως δεν υπάρχου περιθώρια συμβιβασμού, με αποτέλεσμα να απαντήσουν με αντίστοιχα δυναμικό τρόπο.
Οι απελευθερωμένοι αιχμάλωτοι δρουν συνωμοτικά με βασικό στόχο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της Κορίνθου και όχι της Κέρκυρας, γεγονός που καθιστά τη δράση τους δόλια και υπονομευτική. Ο φανατισμός με τον οποίο προωθούν την πολιτική τους θέση και η επιμονή που επιδεικνύουν προκαλεί ένταση στο νησί και οδηγεί σε μια επιζήμια εμφύλια διαμάχη. Ως εκ τούτου, η δράση τους μπορεί να χαρακτηριστεί με αρνητικό τρόπο, εφόσον συνετέλεσε στην πρόκληση πολλών εσωτερικών εντάσεων στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, την Κέρκυρα.
 
14. Να χαρακτηρίσετε το ήθος του Πειθία όπως διαγράφεται στο κείμενο.
 
Ο Πειθίας, αν και ηγείται της δημοκρατικής παράταξης, παρουσιάζει στοιχεία αδιαλλαξίας και φανατισμού, όπως αυτό διαφαίνεται από την επιλογή του να ασκήσει τη μέγιστη δυνατή πίεση στους πολιτικούς του αντιπάλους. Η πρώτη αρνητική ένδειξη της συμπεριφοράς του ήταν η επιλογή του να οδηγήσει τους αντιπάλους του σε δίκη, ως απάντηση στη δική τους μήνυση εις βάρος του. Ενώ, θα μπορούσε να δείξει συμβιβαστική διάθεση και να αποφύγει την περαιτέρω κλιμάκωση της έντασης, όχι μόνο τους παρέπεμψε σε δίκη, αλλά φρόντισε να εκμεταλλευτεί τη θέση του ως μέλους της βουλής, ώστε να απορριφθεί το αίτημά τους για τη σταδιακή αποπληρωμή του προστίμου που τους επιβλήθηκε. Με την πράξη του αυτή φανέρωσε την εκδικητική του φύση, καθώς και τη θέλησή του να οδηγήσει τους αντιπάλους του σε απόγνωση. Η επιδίωξή του, βέβαια, να εξουδετερώσει οικονομικά τους αντιπάλους του επέφερε το πρόωρο τέλος του, χωρίς προφανώς ο ίδιος να έχει συνειδητοποιήσει τον κίνδυνο που διέτρεχε, ίσως γιατί θεωρούσε πως η πολιτική του θέση τού παρείχε κάποια πρόσθετη ασφάλεια.
 

Θουκυδίδη Ιστορία Βιβλίο 3 Κεφάλαιο 81 [Διαγώνισμα]

Ron Weathers 

Θουκυδίδη Ιστορία Βιβλίο 3 Κεφάλαιο 81 [Διαγώνισμα]

 

Θουκυδίδου Ἱστορίαι, 3, 81.2-81.4

Κερκυραῖοι δὲ αἰσθόμενοι τάς τε Ἀττικὰς ναῦς προσπλεούσας τάς τε τῶν πολεμίων οἰχομένας, λαβόντες τούς τε Μεσσηνίους ἐς τὴν πόλιν ἤγαγον πρότερον ἔξω ὄντας, καὶ τὰς ναῦς περιπλεῦσαι κελεύσαντες ἃς ἐπλήρωσαν ἐς τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα, ἐν ὅσῳ περιεκομίζοντο, τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον· καὶ ἐκ τῶν νεῶν ὅσους ἔπεισαν ἐσβῆναι ἐκβιβάζοντες ἀπεχρῶντo, ἐς τὸ ῞Ηραιόν τε ἐλθόντες τῶν ἱκετῶν ὡς πεντήκοντα ἄνδρας δίκην ὑποσχεῖν ἔπεισαν καὶ κατέγνωσαν πάντων θάνατον. Οἱ δὲ πολλοὶ τῶν ἱκετῶν, ὅσοι οὐκ ἐπείσθησαν, ὡς ἑώρων τὰ γιγνόμενα, διέφθειρον αὐτοῦ ἐν τῷ ἱερῷ ἀλλήλους, καὶ ἐκ τῶν δένδρων τινὲς ἀπήγχοντο, οἱ δ᾽ ὡς ἕκαστοι ἐδύναντο ἀνηλοῦντο. Ἡμέρας τε ἑπτά, ἃς ἀφικόμενος ὁ Εὐρυμέδων ταῖς ἑξήκοντα ναυσὶ παρέμεινε, Κερκυραῖοι σφῶν αὐτῶν τοὺς ἐχθροὺς δοκοῦντας εἶναι ἐφόνευον, τὴν μὲν αἰτίαν ἐπιφέροντες τοῖς τὸν δῆμον καταλύουσιν, ἀπέθανον δέ τινες καὶ ἰδίας ἔχθρας ἕνεκα, καὶ ἄλλοι χρημάτων σφίσιν ὀφειλομένων ὑπὸ τῶν λαβόντων·

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.     Να μεταφράσετε στη Νέα Ελληνική το απόσπασμα: «Οἱ δὲ πολλοὶ τῶν ἱκετῶν… ὀφειλομένων ὑπὸ τῶν λαβόντων·»

Μονάδες 30

 

Οι περισσότεροι από τους ικέτες, όσοι δεν πείσθηκαν, βλέποντας τι γινόταν, άρχισαν να σκοτώνουν εκεί, μέσα στον ιερό τόπο, ο ένας τον άλλο, μερικοί κρεμάστηκαν από τα δένδρα και άλλοι αυτοκτονούσαν όπως καθένας μπορούσε. Τις επτά ημέρες που έμεινε εκεί ο Ευρυμέδων, όταν έφθασε με τα εξήντα πλοία, οι Κερκυραίοι σκότωναν όποιους θεωρούσαν εχθρούς τους· τους καταλόγιζαν ότι ήθελαν να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα, στην πραγματικότητα όμως θανατώθηκαν μερικοί και από προσωπικά μίση και άλλοι για χρήματα που τους οφείλονταν θανατώθηκαν από τους οφειλέτες τους.

 

2. «Καὶ γὰρ πατὴρ παῖδα ἀπέκτεινε καὶ ἀπὸ τῶν ἱερῶν ἀπεσπῶντο καὶ πρὸς αὐτοῖς ἐκτείνοντο». Με βάση τη συγκεκριμένη περίοδο να σχολιάσετε τις ακρότητες ενός εμφύλιου πολέμου. Μονάδες 10

 

Σε συνθήκες εμφύλιας διαμάχης διασαλεύεται η φυσική τάξη των πραγμάτων, καθώς ακόμη και η πατρική αγάπη και στοργή προς τα παιδιά αντικαθίσταται από πράξεις ωμότητας. Κάθε έννοια ηθικής, δικαιοσύνης, γραπτού ή άγραφου νόμου αλλά και ανθρωπιάς καταλύεται. Πέραν, άλλωστε, από την ακραία πράξη πατεράδων να δολοφονούν τα ίδια τους τα παιδιά, ακόμη και η ασέβεια απέναντι στα ιερά των θεών ήταν ανήκουστη για τα δεδομένα της εποχής. Η δολοφονία των ικετών συνιστούσε βάναυση καταπάτηση του άγραφου ηθικού νόμου, που όριζε ότι οι ικέτες ήταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα. Με δεδομένο, άρα, πως οι άνθρωποι στο πλαίσιο ενός εμφυλίου πολέμου παύουν να δείχνουν τον οφειλόμενο σεβασμό στους ιερούς χώρους, στο άγραφο δίκαιο, αλλά και στους στενότερους συγγενικούς δεσμούς, γίνεται αντιληπτό πως καθίστανται ικανοί για κάθε άλλη ακρότητα και απάνθρωπη πράξη. Τυφλωμένοι από το πολιτικά υποκινούμενο μίσος χάνουν την αίσθηση του μέτρου και αποκτηνώνονται κατά τρόπο απρόσμενο, αφού οι «εχθροί» τους δεν είναι κάποιοι ξένοι εισβολείς, αλλά συγγενείς, φίλοι και συμπολίτες τους.

 

3. Πώς ερμηνεύετε την επιλογή των ολιγαρχικών να θέτουν οι ίδιοι τέρμα στη ζωή τους;

Μονάδες 10

 

Οι ολιγαρχικοί, συνειδητοποιώντας ότι δεν υπάρχει καμία ελπίδα σωτηρίας, προτίμησαν να θέσουν οι ίδιοι τέρμα στη ζωή τους, παρά να πέσουν στα χέρια των εχθρών τους. Ο Θουκυδίδης, χρησιμοποιώντας τρία ρήματα που δηλώνουν θάνατο (διέφθειρον, ἀπήγχοντο, ἀνηλοῦντο),  μεταδίδει το κλίμα της απόγνωσης των ολιγαρχικών και δημιουργεί συγχρόνως μία από τις πιο «σκληρές», έντονες αλλά και τραγικές εικόνες του έργου του. Η επιλογή των ολιγαρχικών να αυτοκτονήσουν φανερώνει την απόλυτη απροθυμία τους να αφεθούν στα χέρια των αντιπάλων τους και να τους προσφέρουν κατ’ αυτό τον τρόπο την ευχαρίστηση να είναι εκείνοι που θα τους σκοτώσουν ή θα τους βασανίσουν. Προτιμούν, έτσι, να αυτοκτονήσουν ή να πεθάνουν από τα χέρια κάποιου ομοϊδεάτη τους, παρά να πέσουν θύματα της αγριότητας των εχθρών τους. Εμφανής -έστω και έμμεσα- η ένταση των πολιτικών παθών, εφόσον στη σκέψη των ολιγαρχικών ο θάνατος από τα χέρια ενός δημοκρατικού μοιάζει πολύ πιο επώδυνος ή ακραία πιο ανεπιθύμητος από τον θάνατο που θα επερχόταν με τη συνδρομή κάποιου ολιγαρχικού ή μέσω της αυτοχειρίας.

 

4. Αλλά μόλις παρουσιαζόταν ευκαιρία, εκείνοι που πρώτοι είχαν ξαναβρεί το θάρρος τους, αν έβλεπαν ότι οι αντίπαλοι τους ήταν αφύλαχτοι, τους χτυπούσαν κ’ ένοιωθαν μεγαλύτερη χαρά να τους βλάψουν εξαπατώντας τους, παρά χτυπώντας τους ανοιχτά. Θεωρούσαν ότι ο τρόπος αυτός όχι μόνο είναι πιο ασφαλής αλλά και βραβείο σε αγώνα δόλου. [Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 82, & 7]

 

Να εντοπίσετε στοιχεία από το μεταφρασμένο χωρίο, τα οποία επιβεβαιώνονται στο κείμενο που σας δόθηκε (3, 81.2-81.4).

Μονάδες 10

 

Στο δοθέν κείμενο εντοπίζουμε την επιβεβαίωση ποικίλων στοιχείων από τις παρατηρήσεις που κάνει ο ιστορικός στο κεφάλαιο 82. Σε πρώτο επίπεδο διαπιστώνουμε πως οι δημοκρατικοί της Κέρκυρας έσπευσαν να εκμεταλλευτούν την έλλειψη προστασίας των αντιπάλων τους, μόλις διαπίστωσαν πως τα πλοία των Πελοποννησίων είχαν φύγει από το νησί. Προτού καν, μάλιστα, φτάσουν τα αθηναϊκά πλοία, οι δημοκρατικοί είχαν ξεκινήσει να θέτουν σε εφαρμογή το σχέδιο εξόντωσης των αντιπάλων τους. Παραλλήλως, διαπιστώνουμε έντονα το στοιχείο της εξαπάτησης, διότι οι δημοκρατικοί δεν διστάζουν να δολοφονήσουν, καθώς τους αποβιβάζουν από τα πλοία, ακόμα κι εκείνους τους ολιγαρχικούς, που πείστηκαν να αγωνιστούν μαζί τους για τη σωτηρία της πατρίδας, ενάντια στους ομόφρονές τους. Αντιστοίχως, εμφανές είναι το στοιχείο της εξαπάτησης ακόμη και στο γεγονός ότι, ενώ έπεισαν ορισμένους από τους ικέτες πως θα τους δικάσουν δίκαια, επρόκειτο απλώς για ένα τέχνασμα προκειμένου να τους απομακρύνουν από το ιερό, αφού είχαν ήδη αποφασίσει να τους δολοφονήσουν. Οι δημοκρατικοί εξαπατούν για δεύτερη φορά τους αντιπάλους τους, φανερώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο βαθύ πολιτικό αμοραλισμό και αναλγησία. Διαφαίνεται, έτσι, το αδίστακτο και το δόλιο του χαρακτήρα των δημοκρατικών, οι οποίοι μετέρχονται κάθε πιθανό τέχνασμα, για να επιτύχουν τον στόχο του αφανισμού των πολιτικών τους αντιπάλων.

 

5.    Να βρείτε στο κείμενο που σας δίνεται μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις της Νέας Ελληνικής: πρόσληψη, διαπαιδαγώγηση, αυτοπεποίθηση, αγχώδης, αναλώσιμος.  

Μονάδες 10

πρόσληψη: λαβόντες/λάβοιεν

διαπαιδαγώγηση: ἤγαγον

αυτοπεποίθηση: ἔπεισαν  

αγχώδης: ἀπήγχοντο

αναλώσιμος: ἀνηλοῦντο

 

6.α. «Κερκυραῖοι δὲ αἰσθόμενοι τάς τε Ἀττικὰς ναῦς προσπλεούσας»: Να συντάξετε αναλυτικά τους όρους της περιόδου. (μονάδες 5)

Κερκυραῖοι: Υποκείμενο ρήματος & μετοχής. αἰσθόμενοι: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. τάς ναῦς: Αντικείμενο μετοχής. τάς Ἀττικὰς: Επιθετικός προσδιορισμός στο ναῦς. προσπλεούσας: Κατηγορηματική μετοχή, αναφέρεται στο «τάς Ἀττικὰς ναῦς».

β. «καὶ ἐκ τῶν νεῶν ὅσους ἔπεισαν ἐσβῆναι ἐκβιβάζοντες ἀπεχρῶντo»: Να συντάξετε αναλυτικά τους όρους της περιόδου. (μονάδες 5)

ἀπεχρῶντo: Ρήμα. Κερκυραῖοι: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. (Ως αντικείμενο του ρήματος τίθεται η αναφορική πρόταση που ακολουθεί). ἐκβιβάζοντες: Χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος. ἐκ τῶν νεῶν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης από τόπο.

ὅσους ἔπεισαν ἐσβῆναι

Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση ως αντικείμενο του ρήματος ἀπεχρῶντo

ἔπεισαν: Ρήμα. Κερκυραῖοι: Εννοείται ως υποκείμενο ρήματος. ὅσους: Άμεσο αντικείμενο του ρήματος. ἐσβῆναι: Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος, τελικό απαρέμφατο. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται το ὅσους (ετεροπροσωπία).

Μονάδες 10

 

7.α. Να μεταφέρετε τα ακόλουθα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού: τάς ναῦς, τὴν πόλιν, τῶν ἐχθρῶν, τὴν αἰτίαν, τῶν νεῶν. (μονάδες 5)

 

τάς ναῦς: τήν ναῦν

τὴν πόλιν: τάς πόλεις

τῶν ἐχθρῶν: τοῦ ἐχθροῦ

τὴν αἰτίαν: τάς αἰτίας

τῶν νεῶν: τῆς νεώς

 

β. Να γράψετε τους ρηματικούς τύπους που σας ζητούνται:

- ὄντας: β΄ ενικό υποτακτικής ενεστώτα: ᾖς

- ὄντας: β΄ ενικό οριστικής Παρατατικού: ἦσθα

- ἐδύναντο: β΄ πληθυντικό οριστικής Ενεστώτα: δύνασθε

- λαβόντες: γ΄ ενικό ευκτικής Παρακειμένου: εἰληφώς- εἰληφυῖα- εἰληφός εἴη

- γιγνόμενα: γ΄ πληθυντικό ευκτικής Μέλλοντα: γενήσοιντο

(μονάδες 5)

Μονάδες 10

8.   Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω διατυπώσεις ως Σωστές (Σ) ή Λανθασμένες (Λ):

Στο έργο του Θουκυδίδη

α.   η εξιστόρηση των γεγονότων διακόπτεται στο 411 π. Χ. 

β.   οι δημηγορίες εκφράζουν τα κίνητρα και τους στόχους των ομιλητών αλλά δεν αποδίδουν τις ιδέες και το ήθος τους. 

γ.   είναι βέβαιο ότι ορισμένα τμήματά του έχουν γραφτεί μετά το 404 π. Χ.

δ.   η γλώσσα είναι η λεγόμενη «αρχαία αττική» του 5^ου αι. π. Χ.

ε.   η συσσώρευση αιτιολογικών προσδιορισμών φανερώνει την προσπάθεια του ιστορικού να φωτίσει τα αίτια των γεγονότων.

Μονάδες 10

α-Σ, β-Λ, γ-Σ, δ-Σ, ε-Σ