Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2011 [Ελεύθερος χρόνος]

Tom Mc Nemar

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2011 [Ελεύθερος χρόνος]  

Ένα γενικό χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι το κυνήγι του χρόνου. Όλοι τρέχουν, λαχανιάζουν, αγωνιούν και πάντοτε έχουν την αίσθηση ότι δεν πρόφτασαν κάτι. Αυτή η παραφροσύνη του καιρού μας, που μας σπρώχνει συνεχώς πίσω από το χρόνο, μας εμπλέκει μέσα στη ροή του χρόνου και μας αφαιρεί τη χαρά να συνυπάρχουμε με το χρόνο (συμβαδίζοντας και συνυπάρχοντας με άνεση), εκμηδενίζει τον άνθρωπο ως προσωπικότητα και ως ανθρώπινη ουσία.

Είναι έτσι φτιαγμένη η δομή του δημόσιου και ιδιωτικού μας βίου, ώστε να παγιδεύεται ο άνθρωπος μέσα στα αντικείμενα και στις απασχολήσεις. Λες και βάλαμε όλη την τέχνη και τη σοφία μας στο να συνθλίψουμε τους εαυτούς μας. Ο άδειος από τις ασχολίες χρόνος, που θα είναι δικός μας αποκλειστικά, είναι ή ελάχιστος ή ανύπαρκτος. Δεν έχουμε καιρό να συναντηθούμε με τον εαυτό μας, να αναδιπλωθούμε και να ταξιδέψουμε μέσα μας, να ονειροπολήσουμε ή να νοσταλγήσουμε, να αποχωρισθούμε απ’ όλους τους εξωτερικούς περισπασμούς, σε μια αποκλειστική συνάντηση με τον εαυτό μας.

Έτσι ο χρόνος χάνεται ερήμην μας και ανακαλύπτουμε ξαφνικά την απουσία του ή με υπομνήσεις επετείων ή με μνήμες που αναβιώνουν απροσδόκητα ή με συμπτώματα βιολογικής καταπόνησης και ανημποριάς. Και διαπιστώνουμε ξαφνικά πόσο εγκληματικά αποκοπήκαμε από πρόσωπα και πράγματα. Οι στιγμές που συνιστούν την ουσιαστική μας ζωή, με την πίκρα ή τη χαρά που περικλείουν, φεύγουν ανυποψίαστα και χάνονται ανεκπλήρωτες.

Δεν είναι μόνο η εμπλοκή μας μέσα σε μια ασθμαίνουσα εποχή και ο ρυθμός του βίου που μας συμπαρασύρουν στις δολιχοδρομίες¹ μιας πρωτοφανούς εξοντώσεως. Είναι και η παθολογία του καιρού μας που συμβάλλει στην εξαθλίωσή μας. Όλοι συνθλίβουμε τον ελάχιστο χρόνο που μας μένει, για να κατοχυρώσουμε την επαγγελματική και κοινωνική μας θέση. Ο ένας τρέχει στις δεξιώσεις, ο άλλος να εξασφαλίσει γνωριμίες, ο τρίτος στις υπηρεσίες για να «κυνηγήσει» τις υποθέσεις του, ένας άλλος να δικτυωθεί σε μια ομάδα ή έναν όμιλο που θα τον στηρίξει κ.λπ. Επιδιώκουν οι άνθρωποι θέσεις και πάλι άλλες θέσεις και συμμετοχές σε συμβούλια και σε επιτροπές, επιδιώκουν γνωριμίες, που κοστίζουν χρόνο και ταπείνωση, προσπαθούν να επιβάλουν ένα −συχνότατα− μίζερο εαυτό, που με άγχος βαδίζει στη φθορά.

Και όλα αυτά ξεκινούν (πέρα από την ανθρώπινη κενοδοξία) από μια αβεβαιότητα, από την ανασφάλεια του ανθρώπου. Και τρέχουν οι «τλήμονες θνητοί»² να εξασφαλίσουν εύνοιες και χρήμα. Και ο χρόνος εκδικείται για το θάνατό του. Και η εκδίκηση είναι βαριά και αναπότρεπτη.

Αριστόξενος Σκιαδάς, Διαπιστώσεις, Αθήνα 1977

(Διασκευή).

¹δολιχοδρομίες: αγώνες δρόμου μεγάλων αποστάσεων.

²τλήμονες θνητοί: ταλαίπωροι άνθρωποι.

Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80-100 λέξεις).

Οι γοργοί ρυθμοί του σύγχρονου βίου στερούν από τον άνθρωπο την ευκαιρία να βιώσει με άνεση χρόνου τη ζωή του και υπονομεύουν τη δυνατότητα ανάπτυξης της προσωπικότητάς του. Η απουσία, άλλωστε, πραγματικά ελεύθερου χρόνου δεν επιτρέπει στο άτομο να συνομιλήσει με τον εαυτό του και να τον γνωρίσει ουσιαστικά. Ο χρόνος κάθε ατόμου χάνεται ανεπαίσθητα και το πέρασμά του γίνεται αίφνης αντιληπτό χάρη σε κάποια επέτειο ή ανάμνηση. Έτσι, το άτομο συνειδητοποιεί πως η ζωή του περνά ανεκμετάλλευτη, αφού το ίδιο έχει παγιδευτεί από το πλήθος των υποχρεώσεών του. Με το κυνήγι της επαγγελματικής ανέλιξης να κυριαρχεί, ο ελεύθερος χρόνος εκμηδενίζεται κι οι οδυνηρές συνέπειες αυτής της εκμηδένισης γίνονται αντιληπτές εκ των υστέρων.

Β1. Σε μία παράγραφο 80 − 100 λέξεων να αναπτύξετε το περιεχόμενο της παρακάτω περιόδου: Οι άνθρωποι επιδιώκουν γνωριμίες, που κοστίζουν χρόνο και ταπείνωση.

Η επαγγελματική πορεία του ατόμου έχει κεντρικό ρόλο στη ζωή του είτε βρίσκεται στο ξεκίνημα και προσπαθεί να διασφαλίσει μια θέση εργασίας είτε επιχειρεί να αναδειχθεί στο χώρο εργασίας του. Το τίμημα, ωστόσο, αυτών των επιδιώξεων είναι συχνά υψηλό, καθώς το άτομο αναγκάζεται πολλές φορές να υποβάλλει τον εαυτό του σε μια ταπεινωτική διαδικασία, προκειμένου να επιτύχει την εύνοια εκείνων που έχουν τη δύναμη να του προσφέρουν την αναγκαία στήριξη. Αναγκάζεται, δηλαδή, να συμπεριφέρεται απέναντί τους με δουλικότητα ή να τους προσεγγίζει με έναν υποκριτικά κολακευτικό τρόπο, ώστε εκείνοι να θελήσουν να τον βοηθήσουν. Συνάμα, βέβαια, όλες αυτές οι προσπάθειες διεύρυνσης του κύκλου γνωριμιών, γίνονται εις βάρος του ήδη περιορισμένου ελεύθερου χρόνου του ατόμου, οδηγώντας το στην εξουθένωση.  

Β2. α) Να βρείτε τη δομή της παραγράφου:

Είναι έτσι φτιαγμένη … εαυτό μας.

Θεματική περίοδος: Είναι έτσι φτιαγμένη η δομή του δημόσιου και ιδιωτικού μας βίου, ώστε να παγιδεύεται ο άνθρωπος μέσα στα αντικείμενα και στις απασχολήσεις.

Σχόλια / Λεπτομέρειες: Λες και βάλαμε όλη την τέχνη... σε μια αποκλειστική συνάντηση με τον εαυτό μας.

Κατακλείδα: ---

β) Να αναφέρετε δύο τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η παράγραφος:

Δεν είναι μόνο η εμπλοκή μας … βαδίζει στη φθορά.

- Αίτιο / αποτέλεσμα: Αίτιο: η εμπλοκή μας μέσα σε μια ασθμαίνουσα εποχή και ο ρυθμός του βίου. Αποτέλεσμα: μας συμπαρασύρουν στις δολιχοδρομίες μιας πρωτοφανούς εξοντώσεως. Αίτιο: η παθολογία του καιρού μας. Αποτέλεσμα: συμβάλλει στην εξαθλίωσή μας. Αίτιο: για να κατοχυρώσουμε την επαγγελματική και κοινωνική μας θέση. Αποτέλεσμα: συνθλίβουμε τον ελάχιστο χρόνο που μας μένει.

- Παραδείγματα: Ο ένας τρέχει στις δεξιώσεις, ο άλλος να εξασφαλίσει γνωριμίες, ο τρίτος στις υπηρεσίες για να «κυνηγήσει» τις υποθέσεις του...

Β3. α) Να σχολιάσετε τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί α΄ πληθυντικό πρόσωπο προκειμένου να υποδηλώσει πως το εξεταζόμενο ζήτημα αφορά τόσο τους υπόλοιπους ανθρώπους, όσο και τον ίδιο προσωπικό· έχει, δηλαδή, καθολική διάσταση. Αίρεται, επίσης, η αίσθηση της αποστασιοποίησης που προκύπτει από το σύνηθες γ΄ πρόσωπο και το κείμενο αποκτά αίσθηση οικειότητας και αμεσότητας.

β) Να δώσετε μέσα από το κείμενο δύο παραδείγματα συγκινησιακής λειτουργίας της γλώσσας.

- Οι στιγμές που συνιστούν την ουσιαστική μας ζωή, με την πίκρα ή τη χαρά που περικλείουν, φεύγουν ανυποψίαστα και χάνονται ανεκπλήρωτες.

- Και τρέχουν οι «τλήμονες θνητοί» να εξασφαλίσουν εύνοιες και χρήμα. Και ο χρόνος εκδικείται για το θάνατό του. Και η εκδίκηση είναι βαριά και αναπότρεπτη.

Β4. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

παραφροσύνη, ανημποριάς, συνιστούν, ανεκπλήρωτες, επιδιώκουν.

παραφροσύνη: τρέλα

ανημποριάς: αδυναμίας, εξάντλησης, κατάπτωσης, ατονίας

συνιστούν: συγκροτούν, σχηματίζουν, αποτελούν

ανεκπλήρωτες: απραγματοποίητες

επιδιώκουν: επιζητούν, αναζητούν

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

εμπλέκει, αφαιρεί, ερήμην, συχνότατα, ανασφάλεια.

εμπλέκει: απεμπλέκει, απεγκλωβίζει  

αφαιρεί: προσφέρει, παρέχει, εξασφαλίζει

ερήμην: εκούσια

συχνότατα: σπανιότατα

ανασφάλεια: σιγουριά, βεβαιότητα

Γ1. Σε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας να παρουσιάσετε τις συνέπειες της κακής διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου από τον σύγχρονο άνθρωπο και να διατυπώσετε προτάσεις για τη δημιουργικότερη αξιοποίησή του. (500−600 λέξεις).

Κίνδυνοι από την κακή διαχείριση του ελεύθερου χρόνου!

Υπό το βάρος των πολλαπλών υποχρεώσεων οι άνθρωποι της εποχής μας διαπιστώνουν συχνά πως έχουν ελάχιστο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή τους. Ελάχιστο χρόνο, δηλαδή, κατά τον οποίο μπορούν ελεύθερα να επιδοθούν σε δραστηριότητες επωφελείς και ευχάριστες για τους ίδιους. Ωστόσο, ενώ θα περίμενε κανείς πως θα αξιοποιούσαν τον ελεύθερο αυτό χρόνο με ιδιαίτερη προσοχή, οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να τον σπαταλούν είτε σε ανούσιες ασχολίες είτε ακόμη και με τρόπο τέτοιο που λειτουργεί επιζήμια για την υγεία τους ή για την πνευματική τους καλλιέργεια.

1^ο ζητούμενο: Συνέπειες της κακής διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου

- Με τη σκέψη πως η πολυπόθητη «ξεκούραση» μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της πλήρους αδράνειας ή με κάποιον παθητικό τρόπο διασκέδασης, όπως είναι η παρακολούθηση εύπεπτων τηλεοπτικών προγραμμάτων, οι άνθρωποι χάνουν την ευκαιρία να προσφέρουν στον εαυτό τους ποιοτικά πνευματικά ερεθίσματα, που θα συνεισέφεραν στην καλλιέργειά τους και θα τους προσέφεραν μια βαθύτερη αίσθηση ικανοποίησης, χάρη στην επίγνωση πως ο χρόνος τους αξιοποιήθηκε ορθά. Καταλήγουν, έτσι, να σπαταλούν το χρόνο τους, χωρίς να αποκομίζουν κάποιο πνευματικό όφελος και χωρίς επί της ουσίας να απαλλάσσονται από το άγχος και την ένταση, αφού η ζητούμενη εκτόνωση επιτυγχάνεται πρωτίστως μέσα από δραστηριότητες που ενεργοποιούν τη σκέψη.

-  Η προτίμηση σε παθητικούς τρόπους διασκέδασης, όπως είναι η παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων, έχει αρνητικό αντίκτυπο στη σωματική υγεία των ατόμων, εφόσον η καθιστική ζωή και ο περιορισμός της αθλητικής δραστηριότητας υπονομεύουν δραστικά τη φυσική κατάσταση του ατόμου.

- Το άτομο αδυνατεί να οδηγηθεί στην αυτογνωσία, καθώς επιλέγει τρόπους διασκέδασης που του στερούν την ευκαιρία του αυτοελέγχου και της ουσιαστικής ενδοσκόπησης. Το γεγονός πως οποιαδήποτε προσπάθεια επανεξέτασης των πεπραγμένων του ή αποτίμησης της έως τώρα του πορείας, θα οδηγούσε το άτομο σε αρνητικά συμπεράσματα, καθιστά επώδυνο το ενδεχόμενο να αφιερώσει χρόνο στην εσωτερική αναζήτηση, γι’ αυτό και το αποφεύγει.

- Το άτομο στην προσπάθεια του να αποφύγει οποιοδήποτε περιθώριο χρόνου θα το ανάγκαζε να αντικρίσει την πραγματικότητα της ζωής του, καταφεύγει κάποτε ακόμη και σε ενασχολήσεις που είναι ιδιαιτέρως επιζήμιες για τη σωματική και πνευματική του υγεία. Έτσι, οι αρνητικές αυτές επιλογές μπορεί να περιλαμβάνουν ξενύχτια σε χώρους μαζικής διασκέδασης, καταφυγή στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή και στη χρήση ναρκωτικών ουσιών. Ενώ, για τις νεότερες ηλικίες, ένας συνήθης περισπασμός είναι η πολύωρη ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια που προσφέρουν μια επίφαση διασκέδασης, συνιστούν ωστόσο μια προφανή κατασπατάληση του πολύτιμου ελεύθερου χρόνου.

-  Με ζητούμενο πάντα την αποφυγή των απαιτητικών πνευματικών ενασχολήσεων ή τις στιγμές μόνωσης, κατά τις οποίες θα ήταν πιθανώς αναπόφευκτος ένας αυτοέλεγχος, το άτομο προτιμά να αφιερώσει το χρόνο του ακόμη και στη συναναστροφή με ανθρώπους κακής ποιότητας που λειτουργούν ως αρνητικά πρότυπα και το ωθούν σε ανούσιες ή και επιζήμιες επιλογές. Ως εκ τούτου, αντί να αξιοποιεί με ουσιαστικό τρόπο τον ελεύθερο χρόνο του και να ωφελείται σε πνευματικό και ηθικό επίπεδο, επιτυγχάνοντας τη διεύρυνση της πνευματικής του καλλιέργειας και τη βάθυνση της ηθικής του ποιότητας, το άτομο οδηγείται σε μια κατάσταση ψυχικής και πνευματικής παρακμής.

2^ο ζητούμενο: Προτάσεις για τη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου

-  Ο ελεύθερος χρόνος μπορεί να αξιοποιηθεί για την πνευματική καλλιέργεια του ατόμου. Πέρα από την πρόσκτηση πρακτικών γνώσεων, το άτομο έχει την ευκαιρία να αφιερώσει χρόνο στην ενασχόληση με δραστηριότητες που θα επιτρέψουν τη βαθύτερη καλλιέργειά του, όπως είναι η μελέτη λογοτεχνικών ή άλλων βιβλίων, η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων ή ποιοτικών κινηματογραφικών ταινιών, η επίσκεψη σε μουσεία ή σε εκθέσεις έργων τέχνης κ.λπ.

Οι ενασχολήσεις αυτές, που εντάσσονται σε ό,τι αποκαλούμε ψυχαγωγία, αποτελούν σημαντική πηγή πνευματικών και ψυχικών συγκινήσεων κι ερεθισμάτων, ικανών να διευρύνουν τόσο τη νοητική ικανότητα του ατόμου όσο και την ευαισθησία του. Το άτομο αποφεύγει, έτσι, την έμμονη ενασχόληση με το ένα γνωστικό αντικείμενο, που επιτάσσει η εξειδίκευση, και αποκτά την αναγκαία ευρύτητα ενδιαφερόντων, ώστε να είναι ένας ενεργός πολίτης με προβληματισμούς και κοινωνική ευαισθησία. Ενώ, έχει συνάμα την ευκαιρία να έρθει σ’ επαφή με έργα τέχνης που θα του προσφέρουν υψηλή αισθητική απόλαυση και γόνιμα ερεθίσματα σε σχέση με τις ποιότητες και τις αξίες που θα πρέπει να επιζητά στη ζωή του.

- Ο αθλητισμός συνιστά ιδανική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Μια σημαντικότατη μέριμνα για όλους τους ανθρώπους είναι -ή πρέπει να είναι- η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου για τη διασφάλιση της σωματικής υγείας και ευεξίας. Η άθληση είτε αυτή αφορά κάποια ήπια μορφή είτε κάποια εντονότερη σωματική δραστηριότητα, επιτρέπει όχι μόνο την άμεση εκτόνωση της πνευματικής έντασης αλλά και τη προάσπιση της καλής υγείας του ατόμου.

- Ο ελεύθερος χρόνος οφείλει να αξιοποιείται προς όφελος της κοινωνικότητας του ατόμου. Η κοινωνική ζωή κάθε ατόμου αποτελεί σημαντική πτυχή της ζωής του, καθώς μέσα από τις συναναστροφές με φίλους και φιλικά πρόσωπα έχει την ευκαιρία να μοιράζεται τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς του, να λαμβάνει τη σημαντική συναισθηματική στήριξη που προσφέρει η αποδοχή από ανθρώπους που εκτιμά, να βιώνει στιγμές ευτυχίας μέσα από κοινές δραστηριότητες και ενασχολήσεις, αλλά και να διαμορφώνει το πλαίσιο των γνωριμιών του που θα αποτελέσει μελλοντικά το πλαίσιο στήριξης στα πρώτα επαγγελματικά του βήματα.

- Ο ελεύθερος χρόνος προσφέρει την ευκαιρία της εσωτερικής αναζήτησης. Καίριο ζητούμενο για κάθε άνθρωπο είναι η προσπάθεια ελέγχου τόσο των πεπραγμένων του όσο και της συμπεριφοράς του απέναντι στους άλλους ανθρώπους, προκειμένου να έχει την ευκαιρία να βελτιώνει τον εαυτό του και να ερμηνεύει αντιδράσεις του ή συναισθήματά του που μοιάζουν κάποτε ξένα προς τον χαρακτήρα του. Η απουσία μιας τέτοιας διαδικασίας αυτοελέγχου οδηγεί το άτομο στην αλλοτρίωση και στην παγίωση αρνητικών συμπεριφορών, καθώς αποτυγχάνει να ανιχνεύσει εγκαίρως τα ελαττώματά του και τις ελλείψεις του.

- Ο ελεύθερος χρόνος επιτρέπει τη διαφυγή από τη ρουτίνα της καθημερινότητας. Ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην ψυχική κούραση και εξάντληση είναι η διαρκής επανάληψη των ίδιων δραστηριοτήτων και υποχρεώσεων, που προσδίδει μια αίσθηση μονοτονίας στη ζωή του ανθρώπου. Μέσα, επομένως, από την κατάλληλη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου το άτομο έχει την ευκαιρία να εμπλουτίζει την καθημερινότητά του με νέα ερεθίσματα και νέες παραστάσεις, αποδιώχνοντας τη φθοροποιό αίσθηση της ρουτίνας που δημιουργεί την επώδυνη αίσθηση πως η ζωή είναι μια αδιέξοδη επανάληψη των ίδιων πραγμάτων.

Γίνεται αντιληπτό, λοιπόν, πως υπάρχουν ποικίλες αρνητικές συνέπειες από την κακή διαχείριση του ελεύθερου χρόνου, ικανές να υπονομεύσουν τόσο την πνευματική και ηθική ποιότητα του ατόμου, όσο και τη σωματική και ψυχική του υγεία. Αποτελεί, άρα, καίριας σημασίας ζητούμενο το να καθοδηγηθούν τα άτομα από πολύ νωρίς στο να υιοθετήσουν θετικούς και δημιουργικούς τρόπους αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους, ώστε να ωφελούνται από αυτόν και να επιτυγχάνουν τόσο τη βελτίωση του εαυτού τους όσο και τη διασφάλιση ενός ποιοτικού τρόπου διαβίωσης.

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2009 [Γλώσσα]

lehman_11

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2009 [Γλώσσα]  

H γλώσσα είναι συνυφασμένη με την έκφραση του ανθρώπου, λειτουργία καθ’ εαυτήν σπουδαία στην ύπαρξή του, καθώς και με την από αυτήν υπηρετούμενη επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων.[...] Δεν είναι όμως η γλώσσα ο μόνος εκφραστικός τρόπος του ανθρώπου. Εκφραστικός τρόπος του ανθρώπου είναι και η άναρθρη φωνή, κάτι προγλωσσικό, είτε η εκφώνηση έρρυθμων ήχων, η γεννητική της μουσικής. Εκφραστικός τρόπος του ανθρώπου είναι και η κάπως ρυθμική δόνηση του σώματος, η γεννητική του χορού. Εκφραστικός τρόπος του ανθρώπου είναι και η χάραξη γραφήματος είτε η πλαστική διαμόρφωση κάποιου υλικού, απαρχές των εικαστικών τεχνών.

H γλώσσα, όμως, υπερέχει από τους άλλους αυτούς εκφραστικούς τρόπους του ανθρώπου. Η γλώσσα έχει το προνόμιο να εκφράζει τις επιτεύξεις της διάνοιας του ανθρώπου, απειροδύναμης στη δράση της προς γνώση του κόσμου και προς διεύθυνση της συμπεριφοράς του ανθρώπου και άρα προς συντήρηση της ζωής του. Η γλώσσα είναι κατ’ εξοχήν πρόσφορη προς επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, άρα και προς σύμπηξη1 και λειτουργία της κοινωνίας, απαραίτητης για τη συντήρηση της ζωής και την υπαρξιακή προαγωγή του ανθρώπου, καθώς και για τη δημιουργία και την ανάπτυξη και τη συντήρηση του πολιτισμού. Οι άλλοι εκφραστικοί τρόποι συμβάλλουν επικουρικά είτε συμπληρωματικά στην ύπαρξη του ανθρώπου, στον εμπλουτισμό της κοινωνίας και στην ανάπτυξη του πολιτισμού. Ενώ χωρίς γλώσσα δεν υπάρχει κοινωνία, ούτε πολιτισμός.[...] Όποια έξοχη αξία και αν έχουν τα καλλιτεχνικά έργα του Φειδίου, υπέρτερη αξία έχουν τα με τη χρήση της γλώσσας υπηρετημένα ή και διαπλασμένα κάπως φιλοσοφικά έργα του Πλάτωνος. Η επιρροή, έστω έμμεσα, του λόγου του Πλάτωνος στην μετ’ αυτόν Ιστορία και στη σημερινή ζωή της ανθρωπότητας είναι πολύ ενεργότερη και βαθύτερη από την αντίστοιχη επιρροή της τέχνης του Φειδίου.[...]

Κάθε γλώσσα είναι καθρέφτισμα της νοοτροπίας και της ηθοτροπίας των ανθρώπων του οικείου λαού, αλλά και στοιχείο έκδηλο της διαφοριστικής του από τους «ξένους» λαούς ιδιοσυστασίας του. Είναι όμως και παιδαγωγός των ανθρώπων κάθε λαού η εθνική του γλώσσα, καθώς με την εκμάθηση και χρήση της η κάθε γενεά του εμβαπτίζεται κάπως στον πολιτισμό, τον δημιουργημένο από τις προηγούμενες γενεές του. Αποτελεί άρα για κάθε λαό η γλώσσα του κύριο πνευματικό αγαθό του. Και είναι πρώτιστο καθήκον των συγγραφέων και των δημοσιογράφων, ως υπεύθυνων για τη διαφύλαξη του εθνικού αυτού πλούτου η αδιάλειπτη μέριμνα προς ανεπιτήδευτη καλλιέπεια2, με ορθή χρήση των λέξεων και άψογη τήρηση των κανόνων της γραμματικής, της φιλοσοφικής αυτής νομοθεσίας της γλώσσας. Και αυτό ισχύει κατ’ εξοχήν, όταν πρόκειται για την υπό διάπλαση πάλι στην εποχή μας ελληνική γλώσσα, την δίκαια υμνημένη στην αρχαία μορφή της από τον Gibbon, ως «μουσικώτατη και γονιμώτατη γλώσσα...» και από τον Παλαμά [...] με στίχους του ποιήματος «Ασκραίος»: «τα λόγια της ευφραίνουν / των αηδονιών τα ονείρατα και των περιστεριών / και τους αλαφροΐσκιωτους μαγεύουν». Εξ άλλου, την ευλαβική φροντίδα για τη γλώσσα παραγγέλλει ο Διονύσιος Σολωμός, ο εμπνευσμένος αυτός αλαφροΐσκιωτος, με τη δήλωσή του «Μήγαρις3 έχω άλλο στο νου, πάρεξ4 ελευθερία και γλώσσα;».

Κωνσταντίνου Ι. Δεσποτόπουλου, Ακαδημαϊκού, Φιλοσοφία και θεωρία του πολιτισμού, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2001, σσ. 174-182.

1. σύμπηξη: στερεοποίηση, συγκρότηση

2. καλλιέπεια: η χάρη, η κομψότητα του λόγου

3. μήγαρις: μήπως

4. πάρεξ: εκτός

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας περίληψη 90-110 λέξεων του κειμένου που σας δόθηκε.

Η γλώσσα ως μέσο έκφρασης του ανθρώπου καθιστά εφικτή την επικοινωνία, δεν αποτελεί όμως τον μόνο εκφραστικό του τρόπο. Παρόμοιο ρόλο επιτελούν η μουσική, ο χορός κι οι εικαστικές τέχνες. Η γλώσσα, βέβαια, υπερέχει όλων των άλλων τρόπων έκφρασης, καθώς μέσω αυτής φανερώνονται τα επιτεύγματα της ανθρώπινης σκέψης και διαπλάθεται η συμπεριφορά των ατόμων. Η γλώσσα, συνάμα, επιτρέπει τη δημιουργία κοινωνιών και την αρμονική τους λειτουργίας· φανερώνει τη νοοτροπία και το ήθος των ανθρώπων και συμβάλλει ώστε κάθε νέα γενιά να γνωρίζει τον πολιτισμό του τόπου της. Συνιστά, άρα, πολύτιμο αγαθό, γι’ αυτό και είναι χρέος κάθε θεράποντα του γραπτού λόγου η φροντίδα για τη διατήρηση της ομορφιάς και της ορθότητάς της, ιδίως όταν πρόκειται για μια υπό διαμόρφωση γλώσσα, όπως είναι η νέα ελληνική.

Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων το περιεχόμενο της φράσης του Διονυσίου Σολωμού, «Μήγαρις έχω άλλο στο νου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;»

Ο Διονύσιος Σολωμός τονίζει πως στη σκέψη του υπάρχουν διαρκώς τα δύο βασικά ζητούμενα για τον ελληνικό λαό· η ελευθερία κι η γλώσσα. Η ελευθερία ως το πρωταρχικό δικαίωμα των ανθρώπων να ζουν χωρίς να βρίσκονται υπό την εξουσία και τον έλεγχο κάποιου άλλου, κι η γλώσσα ως το μέσο εκείνο που επιτρέπει στα άτομα να επιτυγχάνουν την πνευματική τους απελευθέρωση. Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό πως ο ποιητής τοποθετεί τη γλώσσα στο ίδιο επίπεδο με την εθνική ελευθερία, μιας και αναγνωρίζει την εξέχουσα αξία της. Η μελέτη της γλώσσας, άλλωστε, είναι ο μόνος τρόπος για την επίτευξη μιας ουσιαστικής πνευματικής καλλιέργειας των ατόμων· μιας καλλιέργειας που θα τους προσδώσει οξύτητα σκέψης και θα τους οδηγήσει στο να διεκδικήσουν επιτυχώς το σύνολο των δικαιωμάτων τους.

Β2. Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο (2) περιπτώσεις επίκλησης στην αυθεντία.

Στο κλείσιμο του κειμένου ο συγγραφέας επικαλείται την αυθεντία δύο σημαντικότατων Ελλήνων ποιητών, προκειμένου να τεκμηριώσει την άποψή του σχετικά με την αξία της γλώσσας. Έχουμε, έτσι, την παράθεση στίχων από το ποίημα «Ασκραίος» του Κωστή Παλαμά, καθώς και μιας φράσης από τον «Διάλογο» του Διονύσιου Σολωμού.

Β3. α. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

ορθή, άναρθρη, δίκαια, υπεύθυνων, έμμεσα.

ορθή: λανθασμένη, εσφαλμένη

άναρθρη: έναρθρη

δίκαια: άδικα  

υπεύθυνων: ανεύθυνων

έμμεσα: άμεσα

β. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

επιρροή, προνόμιο, καθήκον, επικουρικά, μέριμνα.

επιρροή: επίδραση, επενέργεια, επηρεασμός

προνόμιο: πλεονέκτημα

καθήκον: χρέος

επικουρικά: βοηθητικά

μέριμνα: φροντίδα

Β4. α. Να βρείτε τρία (3) παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου από το κείμενο που σας δόθηκε.

- Κάθε γλώσσα είναι καθρέφτισμα της νοοτροπίας και της ηθοτροπίας των ανθρώπων του οικείου λαού

- η κάθε γενεά του εμβαπτίζεται κάπως στον πολιτισμό

- ο Διονύσιος Σολωμός, ο εμπνευσμένος αυτός αλαφροΐσκιωτος

β. Χωρίς να αλλάξετε το μέρος του λόγου των παρακάτω λέξεων ή ονοματικών συνόλων να σχηματίσετε από μία δική σας πρόταση με τις λέξεις: παιδαγωγός, πρόσφορη, επιρροή της τέχνης, πνευματικό αγαθό.

- Ο Όμηρος υπήρξε παιδαγωγός όλων των Ελλήνων της αρχαιότητας.

- Θεώρησε πως η περίσταση ήταν πρόσφορη για ν’ αναφερθεί στη νέα του ιδέα.

- Η επιρροή της τέχνης συνιστά συχνά ένα δραστικό ερέθισμα για να επιδιώξουν οι νέοι την εμβάθυνση της πνευματικής τους καλλιέργειας.

- Η ποίηση αποτελεί ένα πολύτιμο πνευματικό αγαθό, καθώς επιτρέπει ιδίως στους νέους να βαθύνουν το ενδιαφέρον τους για τα συναισθήματα των συνανθρώπων τους.

Γ. Συχνά παρατηρείται στις μέρες μας χαμηλή ποιότητα γλωσσικής έκφρασης σε ποικίλες μορφές επικοινωνίας, προφορικής ή γραπτής. Ως μέλος της Βουλής των Εφήβων, σε γραπτή σας εισήγηση, να αιτιολογήσετε το παραπάνω φαινόμενο και να αναφερθείτε στην ξεχωριστή σημασία της γλωσσικής παιδείας για την προαγωγή του πνευματικού πολιτισμού.

Αξιότιμοι έφηβοι βουλευτές,

Στην εποχή μας ολοένα και συχνότερα διαπιστώνουμε πως τόσο οι νέοι όσο και αρκετοί από τους ενήλικες αδυνατούν να αξιοποιήσουν με επάρκεια τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας. Πρόβλημα που γίνεται εμφανές σε ποικίλες εκφάνσεις της καθημερινής επικοινωνίας, καθώς είτε πρόκειται για τα γραπτά κείμενα μαθητών είτε για την προφορική επικοινωνία μεταξύ ενηλίκων, η ποιότητα της γλωσσικής έκφρασης μοιάζει να υποχωρεί όλο και περισσότερο. Πρόκειται για το ανησυχητικό απότοκο μιας σειράς αιτιών που έχουν εξοστρακίσει την ενασχόληση με τη γλώσσα στο περιθώριο των ενδιαφερόντων τόσο των νέων όσο και των ενηλίκων.  

Σε ό,τι αφορά, κατ’ αρχάς, το χώρο της εκπαίδευσης παρατηρούμε πως η μελέτη της νέας ελληνικής γλώσσας ούτε έχει την κεντρική θέση που θα έπρεπε, ούτε γίνεται με την αναγκαία συστηματικότητα. Οι γραμματικές και συντακτικές δομές της γλώσσας διδάσκονται κυρίως στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, χωρίς να υπάρχει μέριμνα για μεταγενέστερη επανάληψή τους, με αποτέλεσμα οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και κυρίως του Λυκείου, να αγνοούν πλήρως τους σχετικούς κανόνες. Ενώ, υπό την επίδραση ενός κακώς εννοούμενου ωφελιμιστικού πνεύματος, το γλωσσικό μάθημα αποκτά δευτερεύουσα σημασία απέναντι στα μαθήματα τεχνικού χαρακτήρα.  

Προφανής είναι, φυσικά, κι η επίπτωση που έχει η μείωση της επαφής των νέων με τη λογοτεχνία και το βιβλίο γενικότερα. Υπό την τυραννία της τηλεοπτικής οθόνης και του διαδικτύου οι νέοι απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από την ανάγνωση, γεγονός, μάλιστα, που βαρύνει τόσο τους γονείς όσο και το σχολείο, αφού δεν επιτυγχάνεται η μετάδοση στα παιδιά της απαραίτητης αγάπης για τη μελέτη και την ανάγνωση. Οι νέοι, άλλωστε, παρασύρονται από το γενικότερο χρησιμοθηρικό πνεύμα της εποχής που έχει προ πολλού απορρίψει την ενασχόληση με το βιβλίο ως οικονομικά ανώφελη, αφού δεν οδηγεί στη διασφάλιση κάποιας επικερδούς επαγγελματικής ενασχόλησης.

Οι νέοι επηρεάζονται, συνάμα, από την τηλεοπτική γλώσσα, όπως αυτή χρησιμοποιείται στα διαφημιστικά μηνύματα, αλλά και σε εκπομπές νεανικού περιεχομένου. Πρόκειται για μια γλώσσα ατελή, στην οποία κυριαρχούν τα λογοπαίγνια, η ανάμειξη ξένων γλωσσικών όρων, οι ελλιπείς διατυπώσεις, τα συντακτικά λάθη, η συνθηματολογία, αλλά και η χρήση περιορισμένου λεξιλογίου. Επιπροσθέτως, ιδιαιτέρως επιζήμια κρίνεται κι η επικοινωνία των νέων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου για λόγους συντομίας η γλώσσα αποκτά μια συντομογραφική ελλειπτική απόδοση, με τη χρήση συχνά λατινοελληνικού αλφαβήτου, που ενέχει τις δικές του ολέθριες συνέπειες στην ορθογραφία των λέξεων.

Παρά το πολυποίκιλο των παραγόντων που απομακρύνουν τους φυσικούς ομιλητές της γλώσσας από την ουσιαστική μελέτη της, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό πως είναι αναγκαία μια δραστική προσπάθεια αντιμετώπισής τους, καθώς τα οφέλη που προκύπτουν από την ποιοτική γλωσσική παιδεία είναι κομβικής σημασίας για την προαγωγή του πνευματικού μας πολιτισμού.

Η σύνδεση της γλώσσας με τη συνολική ενίσχυση των πνευματικών και διανοητικών λειτουργιών του ατόμου είναι προφανής, υπό την έννοια πως ο γλωσσικός κώδικας αποτελεί βασικό φορέα σκέψης και συλλογισμών. Η διεύρυνση, επομένως, της γλωσσικής δεξιότητας του ατόμου, όπως και του λεξιλογίου του, προσφέρει το αναγκαίο υλικό για την επίτευξη νέων και πιο σύνθετων συλλογισμών, που ενισχύουν την αντιληπτική του ικανότητα. Με τη συνδρομή της γλώσσας, άλλωστε, το άτομο κατορθώνει να έρθει σε επαφή με τα πνευματικά δημιουργήματα παλαιότερων εποχών, αλλά και με το τρέχον γνωστικό υλικό των διαφόρων επιστημών, επιτυγχάνοντας τον εμπλουτισμό των γνώσεών του και φυσικά τη γενικότερη πνευματική του καλλιέργεια.

Η γλώσσα και ειδικότερα η μέσω αυτής δυνατότητα του διαλόγου καθιστά εφικτή την επικοινωνία, και άρα τη γνωριμία μεταξύ ατόμων, επιτρέποντας έτσι την κοινωνικοποίησή τους. Ενώ, μέσω του διαλόγου ενισχύεται κι η ικανότητα του ατόμου να διατυπώνει με ακρίβεια και πληρότητα τις απόψεις του. Η ανάγκη που προκύπτει κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης να παρουσιαστούν με σαφήνεια, αλλά και πυκνότητα, οι απόψεις του ατόμου, λειτουργεί ως κίνητρο για την ενεργή προσπάθεια πρόσκτησης των αναγκαίων λεκτικών και συλλογιστικών δεξιοτήτων. Παράλληλα, το άτομο καλούμενο να κατανοήσει και να αξιολογήσει την ποιότητα των επιχειρημάτων του συνομιλητή του, εξασκεί την κριτική του ικανότητα και αποκτά αφενός τη δυνατότητα να διατυπώνει, το ίδιο, αξιόλογα και αποτελεσματικά επιχειρήματα, και αφετέρου να εντοπίζει τα ευάλωτα σημεία της «αντίπαλης» επιχειρηματολογίας.

            Επιπλέον, η γλώσσα -και κυρίως ο γραπτός λόγος- συνιστά βασικό μέσο διατήρησης του πνευματικού πολιτισμού ενός έθνους, παρέχοντας τη δυνατότητα στις νεότερες γενιές να γνωρίσουν τόσο τη λογοτεχνική όσο και την ιστορική παράδοση του τόπου τους. Με αρχικό στόχο την ουσιαστικότερη μελέτη της ελληνικής γλώσσας οι νέοι μπορούν να έρθουν σ’ επαφή με το πλήθος των πνευματικών δημιουργημάτων του παρελθόντος και να ξεκινήσουν μια επωφελή «συζήτηση» με τις διανοητικές κατακτήσεις των προγενέστερων περιόδων του τόπου μας. Τα λογοτεχνικά, επιστημονικά και ιστορικά έργα του παρελθόντος μπορούν να αποτελέσουν το έναυσμα τόσο για μια βαθύτερη επικοινωνία με την πολιτισμική μας ταυτότητα όσο και για μια νέα προσπάθεια αξιοποίησης του πνευματικού μας πλούτου.

            Η γλωσσική παιδεία διαδραματίζει, λοιπόν, σημαίνοντα ρόλο στην πνευματική καλλιέργεια του ατόμου, καθώς του προσφέρει τα αναγκαία μέσα για την ενίσχυση της συλλογιστικής του ικανότητας. Ενώ, παράλληλα, επιτρέπει τη σε συλλογικό επίπεδο πρόοδο του πνευματικού πολιτισμού μιας χώρας, εφόσον καθιστά τα μέλη της ικανά να σημειώσουν αξιόλογα επιτεύγματα σε κάθε τομέα της επιστήμης και της τέχνης. Οφείλουμε, επομένως, να δώσουμε στη μελέτη της γλώσσας την κεντρική θέση που της αναλογεί στο χώρο της εκπαίδευσης και, συνάμα, να διατηρήσουμε ζωντανό το ενδιαφέρον όλων των πολιτών για το πολύτιμο αυτό εργαλείο μετάδοσης γνώσεων και πολιτισμού.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Εξετάσεις Ομογενών 2008 [Ευρωπαϊκή εκπαίδευση]

Aged Pixel 

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Εξετάσεις Ομογενών 2008 [Ευρωπαϊκή εκπαίδευση]

ΚΕΙΜΕΝΟ

Απάνω από τις τοπικές διαφορές των λαών της Ευρώπης υπάρχει μια κοινή πνευματική και ηθική ζωή, μια κοινή ευρωπαϊκή παιδεία. Αν μπορούσαμε να καθορίσουμε ακριβώς το περιεχόμενο αυτής της λέξης θα λέγαμε πως υπάρχουν κοινά ιδανικά. […] Το ευρωπαϊκό ιδανικό είναι ένα ανώτερο επίπεδο όπου καταλήγουν και εναρμονίζουνται οι πνευματικές προσπάθειες των λαών της Ευρώπης που πηγάζουν πάντα, άμεσα ή έμμεσα, συνειδητά ή ασυνείδητα, από μια διάθεση κοινή. Βλέπουμε τους λαούς της Ευρώπης με μια θαυμάσια ένταση των δυνάμεών τους, που βάσταξε αιώνες και ποτέ δεν πέφτει, να γυρεύουν μέσα τους αλήθειες όχι εθνικές μα παγκόσμιες, όχι πρόσκαιρες μα αιώνιες. Ο καθένας τους φιλοδοξεί, κι αυτή είναι η μεγαλύτερη φιλοδοξία του, να ξεπεράσει την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του, την ιδιαίτερη αισθαντικότητά¹ του, την ιδιαίτερη ζωή του, και να ανακαλύψει μέσα του τον Άνθρωπο. Οι προσπάθειές τους έχουν σχεδόν πάντα την έκφραση αυτής της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας που τείνουν να υπερβούν, μα το σύνολο αναγνωρίζει σ’ όλες τον εαυτό του, αφού πηγάζουν από την ίδια διάθεση. Άλλοτε ο άνεμος φυσά από τη μια μεριά, άλλοτε από την άλλη. Πότε προηγείται η Ιταλία, πότε η Γαλλία, πότε η Γερμανία, η Αγγλία, οι Σλάβοι.

Ο λαός που ανοίγει ένα δρόμο δουλεύει για το σύνολο και το σύνολο αφομοιώνει γρήγορα, κάποτε την ίδια στιγμή, τα νέα αποχτήματα. Ο κάθε λαός θα ήταν ανίκανος να καλλιεργήσει μοναχός του τα εδάφη που καταχτά. Τα καλλιεργεί το σύνολο και μονάχα το σύνολο μπορεί να εξαντλήσει τον πλούτο τους. Κάποτε οι ευρωπαϊκοί λαοί προχωρούν μαζί, στην ίδια σειρά, με τις ίδιες κατευθύνσεις. Από μια τέτοια συναρμογή² των προσπαθειών τους βγήκε η Αναγέννηση, η πιο μεγάλη ώρα της ανθρωπότητας μετά την ώρα της Αθήνας³.

Ίσως συντελείται πάλι μια τέτοια συναρμογή των πνευματικών προσπαθειών των λαών της Ευρώπης. Υπάρχουν αγγέλματα μέσ’ στον αέρα αυτής της στιγμής. Την ίδια αλλαγή των βαθύτερων ρυθμών της ζωής προκάλεσε ο πόλεμος σ’ όλη την ήπειρο, τους ίδιους κλονισμούς στις ψυχές των λαών. Οι σάλοι⁴ του μεταπολέμου διατηρούν αυτήν την κοινότητα των ψυχικών διαθέσεων και η σύγχρονη ζωή ανακατώνει⁵ τους λαούς, τους βοηθεί να καταλάβουν καλύτερα ο ένας τον άλλον, να διακρίνουν τα κοινά σημεία τους, να αποχτήσουν συνείδηση των δεσμών τους. Όμοια προβλήματα τυραννούν τα πνεύματα στο Παρίσι, στη Λόντρα⁶, στο Βερολίνο. Η Ευρώπη σήμερα […] έχει κοινές ανησυχίες. Η γενεά που ανατράφηκε μέσ’ στο καμίνι του πολέμου κι αρχίζει σήμερα τη ζωή της, αισθάνεται τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο σ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης, στρέφει τις έρευνές της προς τις ίδιες κατευθύνσεις, επικαλείται τους ίδιους ποιητές: Ντοστογιέβσκυ, Νίτσε, Προυστ, Gide, Shaw…

Γιώργος Θεοτοκάς, Ελεύθερο Πνεύμα (1929), επιμέλεια Κ. Θ. Δημαράς, εκδ. Εστία, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2002, σελ. 9-10.

1. αισθαντικότητα : ευαισθησία

2. συναρμογή : σύνδεση

3. … την ώρα της Αθήνας : εννοεί την Αθήνα του 5^ου αιώνα π.Χ.

4. σάλος: αναταραχή

5. ανακατώνει: αναμειγνύει

6. Λόντρα: Λονδίνο

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80 - 100 λέξεις).

Μεταξύ των κρατών της Ευρώπης -πέρα από τις όποιες διαφορές- υπάρχει μια στενή σχέση που προκύπτει από τα κοινά τους ιδανικά. Κοινή προσπάθεια όλων, άλλωστε, αποτελεί η αναζήτηση εκείνων των υπερεθνικών αξιών που ξεπερνούν την ξεχωριστή ταυτότητα κάθε επιμέρους λαού και οδηγούν σ’ ένα ανώτερο επίπεδο· οδηγούν στον Άνθρωπο. Έστω κι αν οι προσπάθειες αυτές έχουν, για κάθε έθνος, στοιχεία της προσωπικής του ταυτότητας, τα οφέλη τα απολαμβάνουν όλοι οι λαοί από κοινού. Αναγνωρίζονται ως συλλογικά επιτεύγματα και ως τέτοια αξιοποιούνται απ’ όλους. Τέτοιο συλλογικό επίτευγμα υπήρξε και η Αναγέννηση. Υπάρχουν, μάλιστα, ενδείξεις πως ο αντίκτυπος του πολέμου, που υπήρξε παρόμοιος για όλους, οδηγεί τους λαούς της Ευρώπης σε μια νέα κοινή πνευματική προσπάθεια.  

Β.1. Να αναπτύξετε το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου σε μια παράγραφο 60 - 70 λέξεων: « … η σύγχρονη ζωή ανακατώνει τους λαούς, τους βοηθεί να καταλάβουν καλύτερα ο ένας τον άλλον, να διακρίνουν τα κοινά σημεία τους, να αποχτήσουν συνείδηση των δεσμών τους».

Οι ποικίλες επαφές μεταξύ των λαών, στο πλαίσιο των εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών, των αθλητικών διοργανώσεων και της πολιτισμικής επικοινωνίας, λειτουργούν καταλυτικά για την επίτευξη της βαθύτερης μεταξύ τους γνωριμίας. Μιας γνωριμίας που τους επιτρέπει να συνειδητοποιήσουν πως τα κοινά τους στοιχεία είναι πολύ περισσότερα και πολύ πιο ουσιαστικά από όσα τους διαφοροποιούν. Γεγονός, άλλωστε, που τους ωθεί σε ακόμη πιο στενή διασύνδεση, εφόσον κατανοούν πως έχουν πολύ περισσότερα να κερδίσουν από τη συνεχή συνεργασία, παρά από τις όποιες ανταγωνιστικές σχέσεις. Έτσι, ο άλλος λαός παύει να αποτελεί έναν άγνωστο παράγοντα που προκαλεί ανησυχία, και τρέπεται σ’ έναν σημαντικό φίλο και συνεργάτη.    

Β.2. Να εντοπίσετε στο κείμενο και να καταγράψετε δύο τεκμήρια τα οποία λειτουργούν ως μέσα πειθούς.

- «Από μια τέτοια συναρμογή των προσπαθειών τους βγήκε η Αναγέννηση, η πιο μεγάλη ώρα της ανθρωπότητας μετά την ώρα της Αθήνας.»

Ο συγγραφέας αξιοποιεί ένα παράδειγμα από το ιστορικό παρελθόν προκειμένου να τεκμηριώσει τη θέση του πως η από κοινού δράση των ευρωπαϊκών λαών μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά επιτεύγματα.

- «Την ίδια αλλαγή των βαθύτερων ρυθμών της ζωής προκάλεσε ο πόλεμος σ’ όλη την ήπειρο, τους ίδιους κλονισμούς στις ψυχές των λαών.»

Ο συγγραφέας αξιοποιεί ένα ιστορικό γεγονός –τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο- και τον κοινό αντίκτυπο που είχε σε όλους τους πολίτες της ευρωπαϊκής ηπείρου, προκειμένου να στηρίξει την άποψή του πως στις μέρες του (1929) υπάρχουν σαφή μηνύματα πως επέρχεται μια νέα προσπάθεια των ευρωπαϊκών λαών να συνεργαστούν.

Β.3. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ανώτερο, καταλήγουν, αλήθειες, ίδια, πλούτο.

ανώτερο: κατώτερο

καταλήγουν: ξεκινούν

αλήθειες: ψεύδη

ίδια: διαφορετική

πλούτο: ένδεια

Β.4. Να γράψετε μία πρόταση ή περίοδο με καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: παγκόσμιες, φιλοδοξία, φυσιογνωμία, καλλιεργεί, ανθρωπότητας.

- Το πρόβλημα του λαϊκισμού έχει λάβει πλέον παγκόσμιες διαστάσεις και δεν αφορά τη δική μας μόνο κοινωνία.

- Έχει τη φιλοδοξία να διαδώσει τις φιλειρηνικές του ιδέες στην πατρίδα του.

- Στη δεκαετία του ’50 άλλαξε εντελώς η φυσιογνωμία της Αθήνας.

- Το ομαδικό παιχνίδι καλλιεργεί τις κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών.

- Η διασφάλιση της ειρήνης συνιστά διαχρονικό αίτημα όλης της ανθρωπότητας.

Γ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διοργανώνει μια συνάντηση νέων από τις χώρες - μέλη της. Ως εκπρόσωπος της Ελλάδας έχετε αναλάβει να συντάξετε ένα κείμενο 500 – 600 λέξεων που θα εκφωνηθεί στη συνάντηση αυτή. Στην ομιλία σας να αναφερθείτε στα οράματα και στις αξίες που οφείλει να μεταδίδει η ευρωπαϊκή εκπαίδευση στους νέους, ώστε παράλληλα με τη διατήρηση της εθνικής τους συνείδησης, να εργάζονται για τον πολιτισμό και την πρόοδο όλων των λαών.

Αγαπητοί φίλοι,

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην αρχική της μορφή, όπως γνωρίζετε, δημιουργήθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με την εύλογη σκέψη πως η ενίσχυση των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών θα απέτρεπε την πιθανότητα μιας μελλοντικής σύγκρουσης. Μια σκέψη που εμπλουτίστηκε σταδιακά με την ανάγκη προώθησης και διασφάλισης επιπλέον βασικών αξιών, όπως είναι η δημοκρατία, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ισότητα. Αξίες που δίχως άλλο οφείλουν να βρίσκονται σταθερά στο κέντρο της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης.

Αξίες που μπορούν να προσφέρουν στους νέους την επίγνωση πως τα ευρωπαϊκά κράτη επιδιώκουν τη δημιουργία μιας ενιαίας κοινωνίας, στην οποία θα κυριαρχεί η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και ο αλληλοσεβασμός. Μιας κοινωνίας, μάλιστα, που βασίζει τη λειτουργία της αμιγώς στις αρχές της δημοκρατίας· του ελληνικού αυτού θεσμού που διασφαλίζει τη δυνατότητα συμμετοχής σε κάθε πολίτη και εγγυάται τη λήψη αποφάσεων μέσα από διαφανείς συλλογικές διαδικασίες. Καίριο μέλημα, άρα, της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης οφείλει να είναι η διάδοση και η εμπέδωση των αρχών της δημοκρατίας, ώστε οι νέοι να αντιλαμβάνονται την αξία της ενεργούς προσωπικής συμμετοχής, αλλά και την ιδιαίτερη αξία που έχει το να διαμορφώνουν ελεύθερα τις απόψεις τους, ανεπηρέαστοι από δημαγωγικές τακτικές, όπως είναι η προπαγάνδα και ο λαϊκισμός.

Η εδραίωση, πάντως, μιας αδιαπραγμάτευτης πίστης στην προσωπική αξία του κάθε ατόμου και στη δυνατότητα του να συνεισφέρει στο κοινό όραμα μιας διαρκώς βελτιούμενης κοινωνίας, συνδέεται στενά με το ιδανικό της ισότητας. Κάθε νέος θα πρέπει να γνωρίζει και να αντιλαμβάνεται πως έχει ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες με όλους τους άλλους πολίτες. Κανένα στοιχείο δεν μπορεί να αποτελέσει πηγή διακρίσεων και άνισης μεταχείρισης. Έτσι, ανεξάρτητα από το φύλλο, τη φυλετική ή εθνική καταγωγή, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την ηλικία ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό, όλοι οι πολίτες έχουν ίσα δικαιώματα και παρόμοια δυνατότητα συμμετοχής στις δράσεις και τους σχεδιασμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίγνωση που θα πρέπει να διατρέχει τις αρχές της εκπαίδευσης, όχι μόνο σε ό,τι αφορά το ίδιο το άτομο και την προσωπική του αξία, αλλά και σε ό,τι σχετίζεται με την ισότιμη αξία της εθνικής ταυτότητας κάθε κράτους – μέλους.

Τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άλλωστε, συνδέονται μεταξύ τους πρωτίστως με μια σχέση οικονομικής συνεργασίας, δεν επιδιώκουν μήτε επιθυμούν την πολιτισμική τους εξομοίωση. Η από κοινού υιοθέτηση ανθρωπιστικών αξιών που θα διευρύνει τη μεταξύ τους επικοινωνία μέσα από τη διαμόρφωση μιας συλλογικά αποδεκτής ευρωπαϊκής ταυτότητας δεν αποσκοπεί στην αλλοίωση ή την υπονόμευση της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης των επιμέρους κρατών. Είναι, άρα, αναγκαίο να γίνει αντιληπτό μέσω της εκπαίδευσης πως η συνεργασία και οι κοινές αξίες δεν σημαίνουν εγκατάλειψη ή παραγνώριση των ιδιαίτερων πολιτισμικών και πνευματικών χαρακτηριστικών του κάθε κράτους – μέλους.

Συνάμα, εκείνο που θα πρέπει να επιχειρηθεί μέσω της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης είναι η προσπάθεια να γνωρίσουν οι νέοι πληρέστερα την πολιτισμική ταυτότητα και την ιστορική πορεία των άλλων ευρωπαϊκών λαών. Πρόκειται για μια καίριας σημασίας εκπαιδευτική διαδικασία, εφόσον θα οδηγήσει αφενός στη βάθυνση του σεβασμού και της εκτίμησης για τα άλλα κράτη και τους άλλους πολιτισμούς και αφετέρου θα αναδείξει με σαφή τρόπο τις κοινές αξίες και τις κοινές πεποιθήσεις των ευρωπαϊκών λαών. Ενώ, παράλληλα, μέσα από τη μελέτη της ιδιαίτερης ταυτότητας των άλλων εθνοτήτων, κάθε νέος θα έχει την ευκαιρία να κατανοήσει καλύτερα την ταυτότητα του δικού του έθνους και να αναγνωρίσει τις ποιότητες και τα στοιχεία που συνιστούν τη μοναδικότητά της. 

Το ζητούμενο, λοιπόν, της συνέχισης της κοινής ευρωπαϊκής προσπάθειας κατά τρόπο που δεν θα διακινδυνεύει την εθνική συνείδηση και ταυτότητα των επιμέρους κρατών – μελών, μπορεί να βρει την πλήρωσή του με τη συνδρομή της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης. Μιας εκπαίδευσης που θα στοχεύει στο να μεταλαμπαδευτούν οι πανανθρώπινες αξίες της δημοκρατικότητας και του ανθρωπισμού, χωρίς να παραγνωρίζει την αξία της αυτόνομης εθνικής ταυτότητας. 

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

[Λέξεις: 603]

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Θέματα Εσπερινών, Επαναληπτικές 2004 [Γέλιο – Χιούμορ]

Αρκάς 

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Θέματα Εσπερινών, Επαναληπτικές 2004 [Γέλιο – Χιούμορ]

ΚΕΙΜΕΝΟ

Όλοι έχουμε ανάγκη από χαλάρωση, μακριά από το άγχος της καθημερινότητας. Είναι σε όλους γνωστό ότι το γέλιο και το χιούμορ βελτιώνουν τις σωματικές, νοητικές και πνευματικές λειτουργίες μας.

Πολύ περισσότερο από όλους, τη χαλάρωση, την ευχαρίστηση, το γέλιο τα έχει ανάγκη ο ασθενής, γιατί έτσι η συναισθηματική του φόρτιση - η οποία προέρχεται από τη δυσάρεστη κατάσταση που βιώνει, δηλ. την απώλεια της υγείας του – μετριάζεται και η ελπίδα και η ανακούφιση συντροφεύουν την ψυχή του.

Θα λέγαμε ότι με την ψυχαγωγία ή καλύτερα με την απασχόληση σε κάποια ευχάριστη δραστηριότητα, ο ασθενής εκτονώνεται, χαλαρώνει, αποκτά μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση και ευεξία, ενώ γενικότερα αναπτύσσει μια θετική στάση, που βοηθάει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του και διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ αυτού και των συνανθρώπων του.

Η ψυχαγωγία δεν αντικαθιστά τη θεραπευτική αγωγή, αλλά λειτουργεί συμπληρωματικά. Εξατομικεύεται σύμφωνα με την ηλικία, την προσωπικότητα, τις ανάγκες και τις επιθυμίες του ασθενούς, ενώ βασική προϋπόθεση είναι να υπάρχει θετική αποδοχή από τον πάσχοντα.

Η ομαδική απασχόληση ή η ατομική απασχόληση αλλά δίπλα σε άλλους που έχουν ως αντικείμενο την ίδια δραστηριότητα, βοηθούν πολύ, έχουν πολλά πλεονεκτήματα.

Η κοινωνική συναναστροφή δίνει την ευκαιρία να συζητηθούν διάφορα προβλήματα και ανησυχίες που βασανίζουν τον πάσχοντα. Παράλληλα, υπάρχει η δυνατότητα να συζητηθούν και άλλα θέματα άσχετα με την ασθένεια. Έτσι, δημιουργούνται φιλίες και λύνονται απορίες, ενώ πολλές ανησυχίες και φόβοι καταλαγιάζουν.

Ψυχαγωγία μέσα στο χώρο νοσηλείας του ασθενούς, σε συνεργασία με τους επαγγελματίες υγείας, μπορεί να είναι η ανάγνωση ενός βιβλίου, ενός περιοδικού, η παρακολούθηση μιας ευχάριστης βιντεοταινίας, μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, ένα ταξίδεμα σε ευχάριστα γεγονότα του παρελθόντος, η συμμετοχή φίλων και μελών της οικογένειας σε γιορτές ή γενέθλια που τυχόν θα συμπέσουν με το χρόνο της νοσηλείας, η μουσική, ένα δώρο, ένα λουλούδι, ένα επιτραπέζιο παιχνίδι.

Εάν η εφαρμογή όλων αυτών κριθεί αναποτελεσματική, μπορεί να τροποποιηθεί ή και να σταματήσει εντελώς η θεραπευτική αυτή αγωγή. Βέβαια, απαραίτητος είναι ένας χώρος, μια αίθουσα ψυχαγωγίας για να μπορεί να υπάρξει εφαρμογή των πιο πάνω.

Όταν ο ασθενής έχει μέτριο ή έντονο πόνο, είναι αυτονόητο ότι αυτής της μορφής οι ενέργειες, οι οποίες αποσκοπούν στο να τον ενθαρρύνουν ψυχολογικά και να τον βοηθήσουν, δεν έχουν καμιά εφαρμογή. Τότε προτεραιότητα έχει η προσέγγιση στο πρόβλημα «πόνος» και η ανακούφισή του.

Στο εξωτερικό έχει δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στο θέμα της ψυχαγωγίας. Έχουν ιδρυθεί οργανισμοί που ασχολούνται αποκλειστικά με το «θεραπευτικό χιούμορ». Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο «Αμερικανικός Οργανισμός Θεραπευτικού Χιούμορ» που διοργανώνει διαλέξεις, παρέχει πληροφορίες και στηρίζει οικονομικά αυτήν την προσπάθεια. Οι επαγγελματίες που εξειδικεύονται πάνω στο συγκεκριμένο θέμα πληθαίνουν.

Είναι γεγονός ότι δεν μπορούμε να αναχαιτίσουμε τα δυσάρεστα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας και ανατρέπουν τον κανονικό ρυθμό της ζωής μας, όμως μπορούμε να απαλύνουμε και να κάνουμε πιο υποφερτές και ανθρώπινες τις δύσκολες στιγμές, τις οποίες υποχρεωτικά βιώνουμε.

Η συμμετοχή του ασθενούς στις μεθόδους αυτές του «θεραπευτικού χιούμορ» είναι το πρώτο θετικό βήμα για την επανένταξη στη ζωή, για αναδιοργάνωση των στόχων και προτεραιοτήτων που θα θέσει σε εφαρμογή, για χρησιμοποίηση του χρόνου του με τον πιο εποικοδομητικό και αποτελεσματικό τρόπο, για διατήρηση της πνευματικής και ψυχικής του διαύγειας αλλά και της σωματικής του ευεξίας.

(Άρθρο από τον επαρχιακό τύπο διασκευασμένο).

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας περίληψη του κειμένου, χωρίς δικά σας σχόλια (100 - 120 λέξεις).

Η ευεργετική επίδραση του γέλιου στις σωματικές και πνευματικές λειτουργίες κρίνεται ωφέλιμη και αναγκαία στους ασθενείς. Μέσω των ευχάριστων ενασχολήσεων διασφαλίζεται η ευεξία και η εκτόνωση τους, στοιχεία που λειτουργούν συμπληρωματικά στη θεραπευτική αγωγή. Οφέλη προκύπτουν κι από την κοινωνική συναναστροφή, εφόσον οι φιλίες δρουν καταπραϋντικά για τα αισθήματα ανησυχίας. Η ψυχαγωγία των ασθενών στο νοσοκομείο μπορεί να επιτευχθεί με την ανάγνωση βιβλίων ή τη συζήτηση με φίλους, χωρίς, βέβαια, να συνιστά προτεραιότητα σε περίπτωση που ο ασθενής πονά. Στο εξωτερικό, πάντως, έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο «θεραπευτικό χιούμορ», καθώς αναγνωρίζεται η δύναμή του να καθιστά πιο υποφερτές τις δύσκολες στιγμές της ασθένειας. Η επιθυμία του ασθενή να συμμετάσχει ενεργητικά υποδηλώνει τη γενικότερη πρόθεσή του να επανενταχθεί στη ζωή και να θέσει νέους στόχους.     

Β.1. Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο (80 – 100 λέξεων) το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου:

«Είναι γεγονός ότι δεν μπορούμε να αναχαιτίσουμε τα δυσάρεστα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας και ανατρέπουν τον κανονικό ρυθμό της ζωής μας, όμως μπορούμε να απαλύνουμε και να κάνουμε πιο υποφερτές και ανθρώπινες τις δύσκολες στιγμές, τις οποίες υποχρεωτικά βιώνουμε».

Οι δυσκολίες και τα δυσάρεστα γεγονότα συνοδεύουν αναπόφευκτα τη ζωή των ανθρώπων, οδηγώντας συχνά σε συναισθηματικές εντάσεις και απαισιόδοξες σκέψεις. Το κάθε άτομο υπό την πίεση των προβλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει, μπορεί εύκολα να αφεθεί στην απόγνωση και να επιτρέψει στα αρνητικά συναισθήματά του να το επηρεάσουν καταλυτικά. Είναι, άρα, καίριας σημασίας κατά τη διάρκεια των απαιτητικών αυτών περιόδων να αναζητούν οι άνθρωποι αφενός συναισθηματική στήριξη από τους οικείους τους και αφετέρου διεξόδους εκτόνωσης της εσωτερικής τους έντασης. Μια πολλαπλώς επωφελή εκτόνωση, για παράδειγμα, προσφέρεται από το χιούμορ και τη δύναμή του να ανανεώνει τις ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου. 

Β.2. Να δώσετε έναν τίτλο στο κείμενο που σας δόθηκε.

- «Η θεραπευτική διάσταση του χιούμορ.»

Β.3. ψυχαγωγία, δημιουργούνται: Να σχηματίσετε τέσσερις νέες σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας για καθεμιά από ένα (διαφορετικό κάθε φορά) συνθετικό των παραπάνω λέξεων.

Ψυχαγωγία: ψυχοφθόρος, δημαγωγός

Δημιουργούνται: ανάγωγος, πάρεργο

Β.4. Να εντοπίσετε στο κείμενο πέντε μέσα πειθούς που έχουν ως στόχο την απόδειξη της θέσης: Ο ασθενής οφείλει να συμμετέχει στις μεθόδους του «θεραπευτικού χιούμορ».

1^ο: Επιχείρημα: Η απασχόληση με κάποια ευχάριστη δραστηριότητα προσφέρει στον ασθενή εκτόνωση, ευεξία και αυτοπεποίθηση, με αποτέλεσμα να αποκτά πιο θετική στάση και να διευκολύνεται έτσι η αντιμετώπιση των προβλημάτων του.  

2^ο: Επιχείρημα: Μέσω της κοινωνικής συναναστροφής δίνεται η ευκαιρία στον πάσχοντα να συζητήσει προβλήματα και ανησυχίες του, αλλά και θέματα άσχετα με την ασθένεια, δημιουργώντας κατ’ αυτό τον τρόπο φιλικές σχέσεις που είναι ικανές να καταλαγιάσουν τους φόβους και τις ανησυχίες του.

3ο: Τεκμήρια (παραδείγματα): Καταγράφονται παραδείγματα ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων: η ανάγνωση ενός βιβλίου, ενός περιοδικού, η παρακολούθηση μιας ευχάριστης βιντεοταινίας, μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, ένα ταξίδεμα σε ευχάριστα γεγονότα του παρελθόντος...    

4ο: Τεκμήριο (παράδειγμα): Γίνεται αναφορά στον «Αμερικανικό Οργανισμό Θεραπευτικού Χιούμορ» που αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της βαρύτητα που έχει δοθεί στο εξωτερικό σε ό,τι αφορά την ψυχαγωγία των ασθενών και ειδικότερα το «θεραπευτικό χιούμορ».   

5^ο: Συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις (επίκληση στο συναίσθημα): Είναι γεγονός ότι δεν μπορούμε να αναχαιτίσουμε τα δυσάρεστα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας και ανατρέπουν τον κανονικό ρυθμό της ζωής μας, όμως μπορούμε να απαλύνουμε και να κάνουμε πιο υποφερτές και ανθρώπινες τις δύσκολες στιγμές, τις οποίες υποχρεωτικά βιώνουμε.

Γ. Διαπιστώνουν σήμερα οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι ότι το γέλιο δεν είναι πλέον μεταδοτικό: Οι άνθρωποι γελάνε και χαλαρώνουν όλο και λιγότερο· πολλοί ξυπνούν με βλέμμα γεμάτο πλήξη· άλλοι με ύφος κουρασμένο και δυσαρεστημένο.

Συμφωνείτε με τις διαπιστώσεις των παραπάνω επιστημόνων; Τις σκέψεις σας να καταγράψετε σ’ ένα αποδεικτικό δοκίμιο 400-500 λέξεων.

Λιγότερο χιούμορ στα χρόνια της κρίσης και του λαϊκισμού

Οι ιδιάζουσες οικονομικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας, αλλά και η αδυναμία των ανθρώπων να αναγνωρίσουν πλέον τις ουσιώδεις αξίες της ζωής, έχουν δημιουργήσει μια πολλαπλώς πιεστική κοινωνική πραγματικότητα. Οι πολίτες δεν μπορούν να βιώσουν πια με ανέμελο τρόπο τη ζωή τους, μήτε να αφεθούν στην ανάλαφρη θέαση των πραγμάτων που προσφέρει το χιούμορ, εφόσον βρίσκονται εγκλωβισμένοι σ’ έναν ανυπόφορο κλοιό οικονομικών υποχρεώσεων.

Τα αλλεπάλληλα λάθη των πολιτικών, που είχαν ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του οικονομικού κλίματος, όπως κι η αδέξια προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος μέσω τις μετακύλισης των βαρών στους πολίτες, έχουν εύλογα απομακρύνει την αισιοδοξία από τη χώρα. Δραστικές μειώσεις μισθών, εξοντωτικοί φόροι, ανεργία σε δυσθεώρητα ύψη, απουσία επενδύσεων και -ατυχώς- ένας ανεύθυνος διχαστικός πολιτικός λόγος συνιστούν την καθημερινή πραγματικότητα των πολιτών. Μοιάζει, άρα, απολύτως δικαιολογημένη η δυσκολία τους να γελάσουν ή έστω να αντικρίσουν με χιούμορ τα όσα τους συμβαίνουν.

Οι εργαζόμενοι ενήλικες καλούνται να ανταποκριθούν πλέον σε περισσότερες εργασιακές υποχρεώσεις, που μεταφράζονται σε λιγότερα έσοδα, ενώ οι άνεργοι πολίτες υποχρεούνται να υπομείνουν την ολοένα και μεγαλύτερη εξαθλίωσή τους. Οι έφηβοι, από την άλλη, συνειδητοποιούν πως το μέλλον δεν έχει να τους προσφέρει τίποτε περισσότερο από μια κακοπληρωμένη επαγγελματική αποκατάσταση και πολλαπλές φορολογικές επιβαρύνσεις, αφού αυτό είναι το καλύτερο που μπορούν να τους διασφαλίσουν οι πολιτικοί της χώρας.      

Το οικονομικό κλίμα, ωστόσο, δεν είναι το μόνο που δρα ανασταλτικά στην εύθυμη διάθεση των πολιτών. Στα χρόνια της δημαγωγικής πολιτικής -απότοκο κι αυτό της κρίσης- το χιούμορ, και ιδίως η σατιρική προσέγγιση των κυβερνητικών αστοχιών, αντιμετωπίζονται με ιδιαιτέρως εχθρικό τρόπο. Οι λαϊκιστές πολιτικοί κι οι κομματικοί τους οπαδοί, αποτυγχάνουν να αντιληφθούν τη σάτιρα ως ένα θεμιτό μέσο εκτόνωσης, μέσω του οποίου εκφράζονται συναισθήματα δυσαρέσκειας και απογοήτευσης· την εκλαμβάνουν ως «αθέμιτη» επίθεση προς το κυβερνών κόμμα και την απορρίπτουν.

Η πολιτική «επένδυση», άλλωστε, στο διχασμό των πολιτών είχε ως συνέπεια τη δημιουργία συνθηκών έντασης και αντιπαραθέσεων, γεγονός που επιβάρυνε ακόμη περισσότερο την ήδη τεταμένη κοινωνική κατάσταση. Η διάθεση των πολιτών να αστειευτούν και να γελάσουν έχει, συνάμα, υπονομευτεί δραστικά από την επίγνωση πως η χώρα έχει γίνει έρμαιο του κομματικού φανατισμού και της προπαγάνδας. Είναι για πολλούς αφελές το να αναζητούν το χιούμορ τη στιγμή που η δικαιοσύνη, οι φορείς ενημέρωσης και κατ’ επέκταση η δημοκρατία δέχονται διαρκή χτυπήματα.

Το να επιστρέψει το γέλιο στη ζωή των Ελλήνων είναι, πάντως, ένα καίριο αίτημα που συνδέεται αξεδιάλυτα με το αίτημα διαμόρφωσης ενός κατά πολύ καλύτερου και σταθερότερου οικονομικού κλίματος. Μόνο αν νιώσουν οι πολίτες πως η χώρα έχει κατορθώσει να θέσει τα θεμέλια για μια πορεία πραγματικής ανάπτυξης και οικονομικής ευημερίας, θα μπορέσουν να γευτούν ξέγνοιαστοι τα οφέλη του χιούμορ και του γέλιου. Όσο, ωστόσο, η ανεργία, οι χαμηλοί μισθοί κι οι υψηλοί φόροι κυριαρχούν, το γέλιο θα συνεχίσει να σπανίζει.