Κωνσταντίνος Καβάφης "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Γιατί νομίζετε ότι χαρακτηρίζονται τα φάρμακα της ποίησης ως δοκιμές;

Sharon Cummings

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.


Γιατί νομίζετε ότι χαρακτηρίζονται τα φάρμακα της ποίησης ως δοκιμές;

Η ποιητική δημιουργία δεν είναι πάντοτε δεδομένη για έναν ποιητή, καθώς δεν μπορεί πάντοτε να βρίσκεται σε μια τέτοια συναισθηματική κατάσταση που να του επιτρέπει να ασχοληθεί με την ποίηση. Παρά το γεγονός ότι αν καταφέρει να εισέλθει στον κόσμο της φαντασίας κι αν αρχίσει να καταγράφει τις σκέψεις του, θα ξεχάσει τα προβλήματα που τον απασχολούν και θα στρέψει ολοκληρωτικά την προσοχή του στην ποιητική του τέχνη, αυτό δε σημαίνει ότι ο ποιητής κατορθώνει κάθε φορά να απομακρυνθεί από τα τρέχοντα προβλήματά του και να αφοσιωθεί στην τέχνη του.
Όπως μας λέει, άλλωστε, ο Καβάφης στο ποίημα «Ζωγραφισμένα», η ποιητική δημιουργία δεν κατορθώνει πάντοτε να αποσπά την προσοχή του ποιητή, καθώς υπάρχουν μέρες που δεν μπορεί να γράψει: «Την εργασία μου την προσέχω και την αγαπώ. / Μα της συνθέσεως μ’ αποθαρρύνει σήμερα η βραδύτης. / Η μέρα μ’ επηρέασε...». Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι αν και ο ποιητής μπορεί να αφεθεί στην ποιητική του τέχνη και να ξεχαστεί για λίγο, δεν μπορεί πάντοτε να εισέρχεται σ’ αυτή την κατάσταση δημιουργικότητας και δεν μπορεί πάντοτε να αφήνει κατά μέρους τις ανησυχίες του, τις διαθέσεις του και τη ενδεχόμενη στεναχώρια του, για να συνθέσει κάποιο ποίημα. Επομένως, τα φάρμακα της ποιήσεως χαρακτηρίζονται ως δοκιμές, καθώς ο ποιητής κάθε φορά επιχειρεί να ξεχαστεί μέσω της τέχνης του, αλλά δε σημαίνει ότι το καταφέρνει πάντοτε. Κι αν ακόμη καταφέρει να αφεθεί στην τέχνη του, δε γνωρίζει ποτέ για πόση ώρα θα καταφέρει να μείνει προσηλωμένος σ’ αυτή, καθώς ενδέχεται να μην μπορεί να διατηρήσει τη σκέψη του στην ποιητική του δημιουργία παρά μόνο για λίγη ώρα.

Κωνσταντίνος Καβάφης "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η δράση των φαρμάκων της τέχνης της ποίησης είναι σύντομη σε διάρκεια;

Manjit Bawa

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.


«Που κάμνουνε - για λίγο- να μη νοιώθεται η πληγή»: Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η δράση των φαρμάκων της τέχνης της ποίησης είναι σύντομη σε διάρκεια;

Η αλήθεια είναι ότι παρά την ευεργετική επίδραση που μπορεί να έχει στον ποιητή η ενασχόληση με την τέχνη του και η αφοσίωσή του στην προσπάθειά του να συνθέσει ένα ποίημα, τίποτε από αυτά δεν μπορεί στην πραγματικότητα να αναιρέσει την αιτία της μελαγχολίας και του πόνου του. Το γήρασμα της μορφής του είναι κάτι που έχει συντελεστεί και θα συνεχίσει να συντελείται κι αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει ή να αποτραπεί, οπότε ο ποιητής έστω κι αν ξεχάσει για λίγο τον πόνο του, σύντομα θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει εκ νέου την πραγματικότητα κι επομένως σύντομα θα βιώσει ξανά τον πόνο του.
Όσο κι αν ο ποιητής αφεθεί στο κάλεσμα της φαντασίας του, όσο κι αν αφοσιωθεί στο παιχνίδι των λέξεων, θα υπάρξει κατ’ ανάγκη κάποια στιγμή που θα πρέπει να αφήσει κατά μέρους την ενασχόλησή του με την ποιητική δημιουργία κι επομένως θα έρθει πάλι αντιμέτωπος με τον πόνο του. Επομένως, τα φάρμακα της ποιήσεως είναι σύντομα σε διάρκεια, καθώς σύντομο είναι και το διάστημα που μπορεί κάθε φορά ο ποιητής να βρίσκεται σε μια κατάσταση δημιουργίας και να διατηρεί τη σκέψη του μακριά από τα καθημερινά του προβλήματα και τις στεναχώριες του. Η ποιητική τέχνη, όπως και κάθε πνευματική δραστηριότητα, είναι αρκετά απαιτητική γι’ αυτό και δεν μπορεί να παρατείνεται επί πολύ ώρα.

Δείτε επίσης:

Ερωτήσεις σχολικού για το "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Νίκος Εγγονόπουλος, Η θυσία του ποιητή (1935)

Κωνσταντίνος Καβάφης "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας τα φάρμακα της ποίησης; Πώς μπορούν να βοηθήσουν τον ήρωα στη μάχη του με τα γηρατειά;

Manjit Bawa

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.


Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας τα φάρμακα της ποίησης; Πώς μπορούν να βοηθήσουν τον ήρωα στη μάχη του με τα γηρατειά;

Το φάρμακο της ποίησης είναι επί της ουσίας η πνευματική κατάσταση στην οποία περιέρχεται ο ποιητής κατά τη διάρκεια της δημιουργικής του δραστηριότητας, η οποία τον αποσπά από τις αρνητικές του σκέψεις και τον οδηγεί σ’ έναν διαρκή νοητικό συλλογισμό σχετικό με την ποιητική του ιδέα. Ο ποιητής, δηλαδή, ασχολούμενος με τη δημιουργία του ποιήματός του ξεχνά, έστω και πρόσκαιρα, όσα τον απασχολούν και αφοσιώνεται στη διαμόρφωση του ποιήματός του.
Όπως σχολιάζει και ο ίδιος ο ποιητής η φαντασία και ο λόγος, που είναι τα μέσα για την ποιητική δημιουργία, είναι παράλληλα και τα στοιχεία που θα τον βοηθήσουν να λησμονήσει την αιτία της μελαγχολίας του. Εφόσον για να συλλάβει την ποιητική του ιδέα θα πρέπει να μπει σ’ έναν δημιουργικό κόσμο με τη βοήθεια της φαντασίας του και κατόπιν θα πρέπει να επιλέξει τις σωστές λέξεις για να μπορέσει να αποτυπώσει όσο γίνεται καλύτερα τις σκέψεις του, μπορούμε να πούμε ότι η φαντασία αλλά και ο λόγος είναι τα στοιχεία που θα τον κρατήσουν απασχολημένο και θα τον απομακρύνουν από το να σκέφτεται όσα τον ενοχλούν.
Τα φάρμακα της ποίησης, βέβαια, δεν μπορούν να βοηθήσουν τον ποιητή να αντιμετωπίσει τα γηρατειά και τις άσχημες συνέπειές τους, αλλά μπορούν να τον βοηθήσουν να ξεχαστεί για λίγο, καθώς στην προσπάθειά του να συνθέσει το ποίημά του θα είναι αφοσιωμένος στην εύρεση και στην καταγραφή της ποιητικής του ιδέας.
Αν σκεφτούμε μάλιστα τη σήμαινε η γραφή ποιημάτων για τον Καβάφη, μπορούμε να κατανοήσουμε ότι απαιτούνταν αρκετός χρόνος και βαθιά προσήλωση στη διαμόρφωση του υλικού του. Ο Καβάφης, όπως γνωρίζουμε, στα ποιήματά του συχνά ανασυνθέτει έναν ολόκληρο κόσμο, συνήθως από κάποια εποχή του παρελθόντος, οπότε η ποιητική δημιουργία προϋποθέτει πράγματι έντονη ενασχόληση, καθώς θα πρέπει να αναζητήσει στα βιβλία της ιστορίας τα στοιχεία που χρειάζεται για την ανασύσταση του παρελθόντος και θα πρέπει επίσης να βιώσει με τη φαντασία του όλη αυτή την κατάσταση που θέλει να παρουσιάσει στον αναγνώστη του. Σε ό,τι αφορά μάλιστα την καταγραφή της ποιητικής του ιδέας γνωρίζουμε ότι ο Καβάφης ήταν απόλυτα λεπτολόγος και επέλεγε με προσοχή κάθε λέξη των ποιημάτων του, δούλευε με κάθε λεπτομέρεια τη στίξη αλλά και τη μορφή του ποιήματος, οπότε είναι λογικό πως για έναν ποιητή όπως αυτός, η ποιητική δημιουργία ήταν μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία που πραγματικά μπορούσε να απομακρύνει τη σκέψη του από κάθε τι δυσάρεστο.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κωνσταντίνος Καβάφης "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Γιατί ο Ιάσων προστρέχει στην ποίηση;

Jindra Noewi

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.

Γιατί ο Ιάσων προστρέχει στην ποίηση;

Ο Ιάσων Κλεάνδρου είναι ποιητής, έχει προφανώς αφιερώσει τη ζωή του στην υπηρεσία της ποίησης και γι’ αυτό τώρα που αισθάνεται τον πόνο να τον κυριεύει, στρέφεται σ’ αυτήν για να ζητήσει παρηγοριά. Κάθε ποιητής έχει γνωρίσει τις στιγμές εκείνες της γέννησης του ποιήματος όπου η σκέψη του δημιουργού χάνεται μέσα στις λέξεις, τις ιδέες, τους συνδυασμούς και την προσπάθεια να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή διατύπωση. Αυτήν την κατάσταση αποζητά ο Ιάσων Κλεάνδρου, ώστε να απομακρύνει τις σκέψεις του απ’ όσα τον πληγώνουν και γι’ αυτό επικαλείται τη βοήθεια της ποίησης.
Ο δημιουργός του ποιήματος, ο Καβάφης, γνωρίζει καλά ότι το μοναδικό καταφύγιο ενός ποιητή είναι σαφώς η τέχνη του, η οποία του επιτρέπει να λησμονήσει τον εαυτό του, τα προβλήματα και τις ελλείψεις του και να αφεθεί στη δημιουργική έκσταση, υιοθετώντας οποιαδήποτε περσόνα επιθυμεί, δημιουργώντας ένα διαφορετικό κόσμο, στον οποίο δεν είναι πια ηλικιωμένος και δεν έχει κανένα λόγο να ανησυχεί για την εμφάνισή του. Η ποίηση επομένως δεν είναι απλώς μια δημιουργική ενασχόληση, είναι ένας ολόκληρος κόσμος στον οποίο ο ποιητής μπορεί να χαθεί είτε για κάποιες στιγμές είτε για πολλές ώρες, αφήνοντας στην άκρη τις δυσάρεστες σκέψεις. Ο ποιητής έχει την ευκαιρία να ξεφύγει από την παρούσα κατάστασή του και να εισαχθεί σε μια νοητική κατάσταση στην οποία το πέρασμα του χρόνου και η φθορά του σώματος και της μορφής, δεν μπορούν να τον πληγώσουν.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κωνσταντίνος Καβάφης "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Ποια επίδραση έχει το γήρας στην όψη και την ψυχική διάθεση του Ιάσωνος;

Colleen Brown

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.


Ποια επίδραση έχει το γήρας στην όψη και την ψυχική διάθεση του Ιάσωνος;

Το γήρασμα του σώματος και του προσώπου (μορφής) δημιουργεί στον Ιάσονα Κλεάνδρου έναν τόσο έντονο ψυχικό πόνο που μόνο με τον πόνο που θα του προκαλούσε μια δυνατή μαχαιριά μπορεί να τον παρομοιάσει. Η ένταση επομένως του πόνου που αισθάνεται ο ποιητής υποδηλώνει ότι το ανήκεστο της φθοράς που επιφέρει η πάροδος του χρόνου στο σώμα και στο πρόσωπό του τον οδηγεί σε απόγνωση. Ο ίδιος δηλώνει ότι «δεν έχω εγκαρτέρηση καμιά», κι αυτό είναι ενδεικτικό της απελπισίας που αισθάνεται, κυρίως γιατί γνωρίζει ότι δεν υπάρχει τρόπος να αντιμετωπίσει το γήρας και δεν μπορεί επί της ουσίας να αναστρέψει την αλλοίωση της μορφής του. Το μόνο που μπορεί να ελπίζει ο ποιητής είναι ότι θα ξεχαστεί για λίγο, τις στιγμές που θα είναι αφοσιωμένος στην ποιητική του τέχνη.
Η ψυχική διάθεση του Ιάσονα Κλεάνδρου είναι πολύ άσχημη όχι γιατί έχει γεράσει και πλησιάζει προς το τέλος της ζωής του, αλλά κυρίως γιατί τα γηρατειά έχουν φθείρει το σώμα του και έχουν ασχημίσει το πρόσωπό του. Σ’ αυτή τη διαπίστωση μπορούμε εύκολα να αναγνωρίσουμε τον αισθητιστή Καβάφη, ο οποίος θεωρεί την ομορφιά της νεότητας ως μία ύψιστη αξία και ο οποίος δεν μπορεί παρά να θλίβεται όταν βλέπει την παρακμή της δικής του μορφής. Τη σκέψη αυτή, άλλωστε, τη διατυπώνει ο Καβάφης και στο ποίημά του Πολύ σπανίως, στο οποίο παρουσιάζει έναν γέρο ποιητή που σπεύδει κάθε φορά να μπει στο σπίτι του για να κρύψει «τα χάλια και τα γηρατειά του». Ο Καβάφης απελπίζεται με το γήρασμα της μορφής του γιατί αντιλαμβάνεται ότι τώρα πια δε θα έχει κανένα δικαίωμα να διεκδικεί την προσοχή των άλλων και δε θα έχει την ευκαιρία να βιώσει τον έρωτα, όπως ο ίδιος τον επιθυμεί, υπό την έννοια ότι ο έρωτας μπορεί να εμπνευστεί από ένα νεανικό πρόσωπο και μπορεί να βρει την απόλυτη έκφρασή του σε ένα νεανικό κορμί, και όχι σ’ ένα γερασμένο πρόσωπο κι ένα φθαρμένο σώμα.
Η μελαγχολία του Ιάσονα Κλεάνδρου, δηλαδή του Κωνσταντίνου Καβάφη, οφείλεται αφενός στο γεγονός ότι είναι αναγκασμένος πλέον να αντικρίζει τη γερασμένη και ως εκ τούτου άσχημη μορφή του κι αφετέρου ότι δε θα μπορεί πλέον να διεκδικεί τον έρωτα ή τουλάχιστον την προσοχή της όμορφης νεότητας.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κωνσταντίνος Καβάφης "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Στο ποίημα διατυπώνεται μία επίκληση. Ποιος μιλάει και ποιον επικαλείται;

Sharron Cummings

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.


Στο ποίημα διατυπώνεται μία επίκληση. Ποιος μιλάει και ποιον επικαλείται;

Στο ποίημα αυτό αποτυπώνεται η επίκληση του ποιητή Ιάσονα Κλεάνδρου, ο οποίος μη αντέχοντας τον πόνο που του προκαλεί το γήρασμα του προσώπου αλλά και του σώματός του επικαλείται την Τέχνη της Ποιήσεως για να τον βοηθήσει να κατευνάσει το αίσθημα πόνου και μελαγχολίας. Ο Ιάσων Κλεάνδρου είναι βέβαια ένα φανταστικό πρόσωπο το οποίο λειτουργεί ως περσόνα του Κωνσταντίνου Καβάφη, γι’ αυτό και στην πραγματικότητα η επίκληση είναι του Καβάφη, έστω κι αν ο ίδιος επιχειρεί να την αποδώσει στο ποιητικό του δημιούργημα τον Ιάσονα Κλεάνδρου. Είναι ενδιαφέρον, μάλιστα, το γεγονός ότι ενώ ο Καβάφης θέλησε να αποστασιοποιηθεί από τα αισθήματα θλίψης που αποτυπώνει στο ποίημά του, δεν προσπάθησε να τα απομακρύνει πλήρως από τη δική του ταυτότητα καθώς την επίκληση στην Ποίηση την αποδίδει σ’ έναν ποιητή. Ο λόγος βέβαια για τον οποίο διατήρησε στην περσόνα του την ιδιότητα του ποιητή είναι γιατί πέρα από την απόγνωση που του προκαλεί το γήρας ο Καβάφης ήθελε παράλληλα να τιμήσει την Τέχνη του, δηλώνοντας ότι είναι ικανή, έστω και για λίγο, να βοηθήσει αυτούς που της έχουν αφιερώσει τη ζωή τους, να ξεχάσουν τον πόνο τους καθώς θα είναι αφοσιωμένοι στην ποιητική τους τέχνη.
Η επίκληση λοιπόν που συναντάμε στο ποίημα αυτό γίνεται από τον Καβάφη, μέσω της περσόνας του, τον Ιάσονα Κλεάνδρου και απευθύνεται στην Τέχνη της Ποιήσεως, η οποία μέσα από τη δημιουργική διαδικασία της ενασχόλησης με τη Φαντασία και τον Λόγο είναι ικανή να απομακρύνει τις σκέψεις του ποιητή απ’ ό,τι τον δυσαρεστεί. Με τον τρόπο αυτό, επομένως, ο Καβάφης τιμά την Τέχνη του, η οποία υπήρξε θεμελιώδες στοιχείο ολόκληρής της ζωής του και η οποία τώρα που η νεότητά του έχει φτάσει στο τέλος της, μπορεί να τον βοηθήσει να ξεχάσει τον πόνο του.

Ερωτήσεις ΚΕΕ Κωνσταντίνος Καβάφης: Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται παραστατικά ο «αναλγητικός» ρόλος της ποίησης;

Ruth Palmer

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.


Με ποια εκφραστικά μέσα αποδίδεται παραστατικά ο «αναλγητικός» ρόλος της ποίησης;

Ο ποιητής για να εκφράσει τον αναλγητικό ρόλο της ποίησης χρησιμοποιεί αρκετά σχήματα λόγου αρχίζοντας ήδη από την εμφατική αποτύπωση του πόνου που καλείται η ποίηση να απαλύνει.

είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι: Στο στίχο αυτό έχουμε το σχήμα της υπαλλαγής καθώς και δύο μεταφορές. Το σχήμα της υπαλλαγής εντοπίζεται στο γεγονός ότι το επίθετο “φρικτός” που θα έπρεπε να προσδιορίζει ως επιθετικός προσδιορισμός τη λέξη πληγή, και να εκφράζει ορθότερα το νόημα, ότι είναι δηλαδή μια “φρικτή πληγή”, έχει ακολουθήσει ως προς το γένος, τον αριθμό και την πτώση το ουσιαστικό μαχαίρι και έχει γίνει δικός του επιθετικός προσδιορισμός “φρικτό μαχαίρι”. Με το σχήμα αυτό ο ποιητής μετατοπίζει την προσοχή του αναγνώστη στη λέξη μαχαίρι ώστε να γίνει περισσότερο αντιληπτός ο πόνος που αισθάνεται ως φρικτή μαχαιριά.
Οι μεταφορές που υπάρχουν στον στίχο αυτό εντοπίζονται στις λέξεις πληγή και μαχαίρι, καθώς ο ποιητής τις χρησιμοποιεί εδώ μεταφορικά για να εκφράσει τον ψυχικό που αισθάνεται πιο παραστατικά παρομοιάζοντάς τον με το σωματικό πόνο που θα του προκαλούσε μια μαχαιριά.

εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως... εν Φαντασίᾳ και Λόγῳ: Ο ποιητής για να εκφράσει με έμφαση την εμπιστοσύνη που έχει στην ποιητική τέχνη και στα μέσα που εκείνη χρησιμοποιεί για τη δημιουργία της, προσωποποιεί τις έννοιες αυτές και γι’ αυτό τις γράφει με κεφαλαία γράμματα σα να πρόκειται για κύρια ονόματα. Επομένως, η Τέχνη της Ποίησης, η Φαντασία και ο Λόγος, μέσω της προσωποποίησης αποκτούν υπόσταση δρώντων προσώπων και άρα η παρουσίασή τους γίνεται σαφώς πιο αισθητή.

νάρκης του άλγους δοκιμές (δοκιμές νάρκης του άλγους = απόπειρες να κατευνασθεί ο πόνος): Στο στίχο αυτό εντοπίζουμε ένα σχήμα υπερβατό καθώς και το σχήμα της αναστροφής. Η αναστροφή γίνεται άμεσα εμφανής καθώς είναι σαφές ότι ο ποιητής έχει αλλάξει τη φυσική σειρά των λέξεων, ώστε να τοποθετήσει πρώτη τη λέξη “νάρκη” και να δώσει έτσι έμφαση στην έννοια του κατευνασμού και της απάλυνσης του πόνου που θα επιχειρηθεί μέσω της ποιήσεως.
Λόγω της αναστροφής, της αλλαγής δηλαδή που έχει γίνει στην κανονική σειρά των λέξεων, παρουσιάζεται και το σχήμα υπερβατό, καθώς ανάμεσα στη λέξη “νάρκης” και στη λέξη “δοκιμές”, που έχουν μεταξύ τους στενή σχέση τόσο συντακτική όσο και νοηματική, έχει παρεμβληθεί η λέξη άλγος.

Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι – Τέχνη της Ποιήσεως: Επαναλήψεις: Ο ποιητής για να μπορέσει να εκφράσει με έμφαση τόσο τον πόνο που αισθάνεται όσο και την εμπιστοσύνη που έχει στην ποίηση, επαναλαμβάνει τις βασικές αυτές έννοιες.

Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως, / που κάπως ξέρεις από φάρμακα: Στους στίχους αυτούς παρατηρούμε την αποστροφή του ποιητή προς την Τέχνη της Ποιήσεως, καθώς και τη χρήση β΄ ενικού προσώπου στην επίκληση που κάνει προς αυτή. Με την αποστροφή ο ποιητής απευθύνει το λόγο προς την προσωποποιημένη Τέχνη της Ποιήσεως για να ζητήσει τη βοήθειά της, και μάλιστα της μιλά στο δεύτερο ενικό πρόσωπο, ενισχύοντας έτσι την αίσθηση της οικειότητας αλλά και της εμπιστοσύνης που έχει ο ποιητής στην ποίηση και στη δύναμή της να απαλύνει τον πόνο που αυτός αισθάνεται. Ο ποιητής, επομένως, στα πλαίσια του εσωτερικού του μονολόγου προσφωνεί την Τέχνη της Ποιήσεως και επικαλείται τη συνδρομή της στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Το γεγονός ότι το ποιητικό υποκείμενο είναι ένας ποιητής, ένας λειτουργός της Ποίησης, ενισχύει την αξία της Ποιητικής Τέχνης κι έρχεται να πιστοποιήσει την μεγάλη εμπιστοσύνη που αισθάνεται ο ποιητής στην τέχνη στην οποία έχει αφιερώσει τη ζωή του.

"Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Το ποίημα αποτελείται από δύο δυσανάλογες ως προς το μέγεθος στροφές. Ποιο είναι το περιεχόμενό τους και πώς συνδέονται μεταξύ τους;

Salvador Dali

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.


Το ποίημα αποτελείται από δύο δυσανάλογες ως προς το μέγεθος στροφές. Ποιο είναι το περιεχόμενό τους και πώς συνδέονται μεταξύ τους;

Στην πρώτη στροφή του ποιήματος το ποιητικό υποκείμενο διατυπώνει το πρόβλημά του, αναφέρει δηλαδή με ιδιαίτερη συναισθηματική ένταση τον πόνο που του προκαλεί το γήρασμα του σώματος και της μορφής του και παράλληλα επικαλείται τη βοήθεια της Τέχνης της Ποιήσεως, η οποία μπορεί να τον βοηθήσει να απαλύνει κάπως τον πόνο και τη θλίψη που του έχει δημιουργηθεί. Αναφέρεται, επομένως, τόσο στην αιτία της μελαγχολίας του όσο και στις ελπίδες που έχει ότι θα μπορέσει, έστω και πρόσκαιρα, να ξεχάσει τη θλίψη του αυτή χάρη στη δύναμη της ποίησης, η οποία με τη Φαντασία και το Λόγο, τα μέσα δηλαδή της δημιουργίας της, θα κατορθώσει να αποσπάσει την προσοχή του ποιητή από το πρόβλημά του και θα του παράσχει παρηγοριά.
Το πέρασμα από την πρώτη στροφή στη δεύτερη και παράλληλα η μεταξύ τους σύνδεση γίνεται με την επανάληψη του στίχου «Είναι πληγή από φρικτό μαχαίρι», με την επανάληψη δηλαδή της διατύπωσης που εμπεριέχει την ένταση του πόνου που αισθάνεται ο ποιητής. Ο ψυχικός πόνος του ποιητή είναι τόσο έντονος ώστε θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με το σωματικό πόνο που θα του προκαλούσε μια μαχαιριά. Η επανάληψη αυτή δίνεται από τον ποιητή για να δοθεί με έμφαση το πόσο υποφέρει εξαιτίας της αλλοίωσης της μορφής του που έχει επέλθει από την φθορά που προκαλεί το πέρασμα του χρόνου.
Η δεύτερη και συντομότερη στροφή του ποιήματος περιέχει αφενός την επανάληψη του στίχου που εκφράζει τον πόνο του ποιητή, αφετέρου την επίκληση στην Τέχνη της Ποιήσεως η οποία αποτελεί τη μοναδική πηγή παρηγοριάς για τον ποιητή καθώς και την αναφορά στην πρόσκαιρη παρηγοριά που θα του προσφέρει η ποίηση. Παρατηρούμε, δηλαδή, ότι στη δεύτερη στροφή ο ποιητής επαναλαμβάνει όσα έχει ήδη πει στην πρώτη στροφή, γεγονός που δηλώνει την ανάγκη του να εκφράσει με έμφαση τόσο τον πόνο που αισθάνεται όσο και την επίγνωσή του ότι η Τέχνη της Ποιήσεως δεν μπορεί παρά να τον παρηγορήσει για ένα σύντομο χρονικό διάστημα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Καβάφης στην ποίησή του δεν χρησιμοποιεί συχνά την επανάληψη, οπότε όταν κάνει κάτι τέτοιο σημαίνει ότι επιθυμεί να γίνει ιδιαιτέρως αισθητή η έννοια της έμφασης σε ό,τι εκφράζει. Κατανοούμε επομένως ότι ο πόνος που αισθάνεται αλλά και η πίστη που έχει στη δύναμη της Ποίησης δίνονται εδώ όσο γίνεται πιο εμφατικά από τον ποιητή.

Καβάφης "Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου": Τι πετυχαίνει ο ποιητής με τον τόσο εκτενή και πλούσιο σε λεπτομέρειες τίτλο του ποιήματος;

Theo Dapore

Κωνσταντίνος Καβάφης: Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.

Τι πετυχαίνει ο ποιητής με τον τόσο εκτενή και πλούσιο σε λεπτομέρειες τίτλο του ποιήματος;

Ο ποιητής θέλοντας να αποστασιοποιηθεί από την έκφραση μιας τόσο έντονης ανησυχίας για το γήρασμα της μορφής του, χρησιμοποιεί το προσωπείο του Ιάσονα Κλεάνδρου, ώστε οι σκέψεις αυτές της ανησυχίας και του πόνου να αποδοθούν στον Ιάσονα και να μη συνδεθούν με τον ίδιο. Ο Καβάφης χρησιμοποιεί παράλληλα τον εκτενή αυτό τίτλο για να μεταθέσει χρονικά τη μελαγχολική αυτή κατάσταση στο παρελθόν και να δώσει στις σκέψεις του διαχρονικότητά αλλά και καθολικότητα. Την ίδια ανησυχία που έχει ο Καβάφης για τα γηρατειά και τη φθορά που επιφέρουν, θα μπορούσε να την έχει οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος σε οποιαδήποτε άλλη χρονική στιγμή, αλλά και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. Έτσι, η μελαγχολία του Καβάφη αποδίδεται στον Ιάσονα Κλεάνδρου, ένα ανύπαρκτο πρόσωπο που δημιουργείται από τον ποιητή, ο οποίος υποτίθεται ότι έζησε στην Κομμαγηνή, ένα κρατίδιο βορειανατολικά της Συρίας που ήταν τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι το 638 μ.Χ., και καταγράφει αυτές του τις σκέψεις το 595 μ.Χ., χρονολογία που δεν έχει σημαδευτεί από κάποιο σημαντικό γεγονός για το μικρό αυτό κρατίδιο και την οποία ο ποιητής επέλεξε τυχαία, μόνο και μόνο για να τοποθετήσει χρονικά το ποίημά του στο παρελθόν.
Ο τίτλος του ποιήματος έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς είναι το μόνο μέρος του ποιήματος στο οποίο ο ποιητής μας δίνει τοπικά και χρονικά στοιχεία, οπότε αν το ποίημα διαβαστεί χωρίς αυτόν τον τίτλο ή με τον αρχικό του τίτλο «Μαχαίρι», τότε δεν υπάρχει τίποτε που να εμποδίζει τον αναγνώστη να συνδέσει τις απόψεις αυτές με τον ίδιο τον Καβάφη. Επομένως, οι λεπτομέρειες που δίνονται στον τίτλο είναι σημαντικές για να μπορέσει ο ποιητής να αποστασιοποιηθεί από τις μελαγχολικές αυτές σκέψεις που διατυπώνει στους στίχους του. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι ενώ σήμερα οι αφηγηματολόγοι επιμένουν να μην ταυτίζουμε τον αφηγητή ή το ποιητικό υποκείμενο με το συγγραφέα ή ποιητή, την εποχή που ο Καβάφης συνέθετε τα ποιήματά του δεν είχε διατυπωθεί αυτή η σκέψη και οι τότε κριτικοί και αναγνώστες επιχειρούσαν τις ερμηνείες των ποιημάτων αποδίδοντας κάθε σκέψη στον ίδιο τον ποιητή. Επομένως, ο Καβάφης για να μπορέσει να διασφαλίσει την ανεξαρτησία του από το περιεχόμενο των ποιημάτων του έπρεπε να υιοθετεί διάφορες περσόνες και να τοποθετεί τα ποιήματά του στο μακρινό παρελθόν.
Η αλήθεια είναι βέβαια ότι ο Καβάφης είχε μια ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στα γηρατειά και το πέρασμα του χρόνου, αλλά δεν παύουν οι σκέψεις του να εκφράζουν τις διαθέσεις και τις ανησυχίες πολλών ανθρώπων κι αυτό είναι που επιχειρεί να τονίσει ο ποιητής με τη μετάθεση των σκέψεών του χρονικά και τοπικά καθώς και με την έκφρασή τους μέσω ενός άλλου προσώπου, έστω και φανταστικού.