Γιάννης Ρίτσος
Εργοβιογραφικά στοιχεία
Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασία (14/5/1909), τέταρτο παιδί του κτηματία Ελευθέριου Ρίτσου. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο και το σχολαρχείο της Μονεμβασίας και το 1921 πήγε στο Γυμνάσιο του Γυθείου. Μετά το θάνατο του αδελφού του και της μητέρας του και την οικονομική καταστροφή του πατέρα, μετακομίζουν το 1925 με την αδελφή του Λούλα στην Αθήνα, όπου το 1926 γράφτηκε στη Νομική σχολή, στην οποία όμως δεν φοίτησε. Άρρωστος από φυματίωση, ενώ κέρδιζε τα απαραίτητα για τη ζωή του με περιστασιακές εργασίες (γραφέας, ηθοποιός κ.λπ.), γνωρίστηκε με διανοούμενους και ήλθε σε συστηματική επαφή με τις μαρξιστικές ιδέες, που επηρέασαν τη ζωή και το έργο του.
Το 1934 εκδόθηκε η ποιητική του συλλογή Τρακτέρ και το 1935 οι Πυραμίδες. Τον Μάιο του 1936, συγκλονισμένος από τις αιματηρές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια απεργίας των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη, έγραψε τον Επιτάφιο, ποίημα στην παράδοση του δημοτικού τραγουδιού σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο. Από το 1935, όμως, είχε ήδη στραφεί στον ελεύθερο στίχο και είχε ενστερνιστεί μια υπερρεαλιστική διάθεση. Με το έργο του Το τραγούδι της αδελφής μου (1937), διαμόρφωσε ως λυρικός ποιητής προσωπικό ύφος. Στη διάρκεια της Κατοχής, ήταν άρρωστος και αποτραβηγμένος από τα κοινά για πολύ καιρό, αλλά το 1945, μετά τα Δεκεμβριανά, οργανωμένος στο ΕΑΜ, συνεργάστηκε με το Λαϊκό Θέατρο Μακεδονίας. Από το 1948 ως το 1952, έζησε εξόριστος στη Λήμνο, τη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη. Το 1956 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο ποίησης (μαζί με τον Άρη Δικταίο) για το έργο του Η Σονάτα του Σεληνόφωτος.
Ταξίδεψε πολύ: στη Σοβιετική Ένωση, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Τσεχοσλοβακία, την Ουγγαρία, τη λαϊκοδημοκρατική Γερμανία, την Κούβα, και έγινε πολύ γνωστός στο ευρύ κοινό με τις μελοποιήσεις, από το συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, των ποιημάτων του Επιτάφιος (1960) και Ρωμιοσύνη (1966).
Το 1967 εξορίστηκε και πάλι, στη Γυάρο και μετά στη Λέρο. Το γεγονός κινητοποίησε Ευρωπαίους διανοούμενους με επικεφαλής τον Λουί Αραγκόν και η εξορία μετατράπηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Καρλόβασι της Σάμου, όπου έμενε η σύζυγός του και η κόρη του, μέχρι το 1970. Εν τω μεταξύ εκδόθηκε στη Γαλλία το έργο του Πέτρες Επαναλήψεις Κιγκλίδωμα (1968) και μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη το έργο Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας.
Μετά τη μεταπολίτευση, προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ (1975), του απονεμήθηκε το Βραβείο Λένιν για την ειρήνη (1977), έγινε μέλος της επιτροπής απονομής του βραβείου Λένιν (1983) και ανακηρύχτηκε «Ποιητής Διεθνούς Ειρήνης» από τον ΟΗΕ (1986). Αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και της Ευρώπης και τιμήθηκε με το μετάλλιο «Ζολιό-Κιουρί» και πολλές παρασημοφορήσεις.
Πέθανε στις 11 Νοεμβρίου του 1990 και ενταφιάστηκε στη γενέτειρά του, τη Μονεμβασία.
Υπήρξε ποιητής με ισχυρή κοινωνική συνείδηση. Εμπνεόμενος από κοινωνικά γεγονότα κατόρθωσε να παραγάγει από την επικαιρότητα ποιητικό αποτέλεσμα, αλλά ασχολήθηκε και με αναζητήσεις στο ψυχικό τοπίο. Με πλούσια γλώσσα, με δαιδαλώδεις μεταφορές και παρομοιώσεις, με μυθολογικές αναφορές αλλά και απεικόνιση της ταπεινής καθημερινής ζωής, δοκίμασε να εκφράσει, συχνά σε μεγάλες συνθέσεις, την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Το έργο του Ρίτσου (ποιήματα, πεζογραφήματα, θεατρικά, δοκίμια, μεταφράσεις) περιλαμβάνει 116 βιβλία. Τα ποιήματά του έχουν εκδοθεί στο σύνολό τους από τον εκδοτικό οίκο Κέδρος σε 13 τόμους (1961-1999). Η πεζογραφική του παραγωγή αποτελεί έναν «Κύκλο Εννέα Αφηγημάτων» που εκδόθηκαν με την ένδειξη «μυθιστόρημα» ή «πεζογράφημα» (1982-1986). Έγραψε ακόμα θεατρικά έργα και δοκίμια (Μελετήματα, 1974) και έκανε μεταφράσεις, μεταξύ άλλων, ποιημάτων του Μαγιακόφσκη, του Χικμέτ, του Έρεμπουργκ, του Γεσένιν κ.λπ.
Η κριτική για το έργο του
Εργοβιογραφικά στοιχεία
Ο Γιάννης Ρίτσος γεννήθηκε στη Μονεμβασία (14/5/1909), τέταρτο παιδί του κτηματία Ελευθέριου Ρίτσου. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο και το σχολαρχείο της Μονεμβασίας και το 1921 πήγε στο Γυμνάσιο του Γυθείου. Μετά το θάνατο του αδελφού του και της μητέρας του και την οικονομική καταστροφή του πατέρα, μετακομίζουν το 1925 με την αδελφή του Λούλα στην Αθήνα, όπου το 1926 γράφτηκε στη Νομική σχολή, στην οποία όμως δεν φοίτησε. Άρρωστος από φυματίωση, ενώ κέρδιζε τα απαραίτητα για τη ζωή του με περιστασιακές εργασίες (γραφέας, ηθοποιός κ.λπ.), γνωρίστηκε με διανοούμενους και ήλθε σε συστηματική επαφή με τις μαρξιστικές ιδέες, που επηρέασαν τη ζωή και το έργο του.
Το 1934 εκδόθηκε η ποιητική του συλλογή Τρακτέρ και το 1935 οι Πυραμίδες. Τον Μάιο του 1936, συγκλονισμένος από τις αιματηρές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια απεργίας των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη, έγραψε τον Επιτάφιο, ποίημα στην παράδοση του δημοτικού τραγουδιού σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο. Από το 1935, όμως, είχε ήδη στραφεί στον ελεύθερο στίχο και είχε ενστερνιστεί μια υπερρεαλιστική διάθεση. Με το έργο του Το τραγούδι της αδελφής μου (1937), διαμόρφωσε ως λυρικός ποιητής προσωπικό ύφος. Στη διάρκεια της Κατοχής, ήταν άρρωστος και αποτραβηγμένος από τα κοινά για πολύ καιρό, αλλά το 1945, μετά τα Δεκεμβριανά, οργανωμένος στο ΕΑΜ, συνεργάστηκε με το Λαϊκό Θέατρο Μακεδονίας. Από το 1948 ως το 1952, έζησε εξόριστος στη Λήμνο, τη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη. Το 1956 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο ποίησης (μαζί με τον Άρη Δικταίο) για το έργο του Η Σονάτα του Σεληνόφωτος.
Ταξίδεψε πολύ: στη Σοβιετική Ένωση, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Τσεχοσλοβακία, την Ουγγαρία, τη λαϊκοδημοκρατική Γερμανία, την Κούβα, και έγινε πολύ γνωστός στο ευρύ κοινό με τις μελοποιήσεις, από το συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, των ποιημάτων του Επιτάφιος (1960) και Ρωμιοσύνη (1966).
Το 1967 εξορίστηκε και πάλι, στη Γυάρο και μετά στη Λέρο. Το γεγονός κινητοποίησε Ευρωπαίους διανοούμενους με επικεφαλής τον Λουί Αραγκόν και η εξορία μετατράπηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στο Καρλόβασι της Σάμου, όπου έμενε η σύζυγός του και η κόρη του, μέχρι το 1970. Εν τω μεταξύ εκδόθηκε στη Γαλλία το έργο του Πέτρες Επαναλήψεις Κιγκλίδωμα (1968) και μελοποιήθηκε από τον Μίκη Θεοδωράκη το έργο Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας.
Μετά τη μεταπολίτευση, προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ (1975), του απονεμήθηκε το Βραβείο Λένιν για την ειρήνη (1977), έγινε μέλος της επιτροπής απονομής του βραβείου Λένιν (1983) και ανακηρύχτηκε «Ποιητής Διεθνούς Ειρήνης» από τον ΟΗΕ (1986). Αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και της Ευρώπης και τιμήθηκε με το μετάλλιο «Ζολιό-Κιουρί» και πολλές παρασημοφορήσεις.
Πέθανε στις 11 Νοεμβρίου του 1990 και ενταφιάστηκε στη γενέτειρά του, τη Μονεμβασία.
Υπήρξε ποιητής με ισχυρή κοινωνική συνείδηση. Εμπνεόμενος από κοινωνικά γεγονότα κατόρθωσε να παραγάγει από την επικαιρότητα ποιητικό αποτέλεσμα, αλλά ασχολήθηκε και με αναζητήσεις στο ψυχικό τοπίο. Με πλούσια γλώσσα, με δαιδαλώδεις μεταφορές και παρομοιώσεις, με μυθολογικές αναφορές αλλά και απεικόνιση της ταπεινής καθημερινής ζωής, δοκίμασε να εκφράσει, συχνά σε μεγάλες συνθέσεις, την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Το έργο του Ρίτσου (ποιήματα, πεζογραφήματα, θεατρικά, δοκίμια, μεταφράσεις) περιλαμβάνει 116 βιβλία. Τα ποιήματά του έχουν εκδοθεί στο σύνολό τους από τον εκδοτικό οίκο Κέδρος σε 13 τόμους (1961-1999). Η πεζογραφική του παραγωγή αποτελεί έναν «Κύκλο Εννέα Αφηγημάτων» που εκδόθηκαν με την ένδειξη «μυθιστόρημα» ή «πεζογράφημα» (1982-1986). Έγραψε ακόμα θεατρικά έργα και δοκίμια (Μελετήματα, 1974) και έκανε μεταφράσεις, μεταξύ άλλων, ποιημάτων του Μαγιακόφσκη, του Χικμέτ, του Έρεμπουργκ, του Γεσένιν κ.λπ.
Η κριτική για το έργο του
