Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 14 (XIV) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

Wojciech Zwolinski

Λατινικά Γ΄ Λυκείου Κείμενο 14 (XIV) (μετάφραση - συντακτική ανάλυση - ασκήσεις)

LECTIO QUARTA DECIMA

ΕΝΑ ΦΟΒΕΡΟ ΟΝΕΙΡΟ

Οι μαρτυρίες των Ρωμαίων συγγραφέων μας πείθουν ότι τα όνειρα και η ονειρομαντία, ενώ δεν είχαν επίσημη θέση στη ρωμαϊκή θρησκεία, έπαιζαν εντούτοις σημαντικό ρόλο στη ζωή των Ρωμαίων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του αυτοκράτορα Αυγούστου που μια φορά το χρόνο έκανε τον επαίτη στους δρόμους της Ρώμης υπακούοντας σε κάποιο όνειρο.

Στο κείμενο που ακολουθεί μαθαίνουμε πως ο Κάσσιος από την Πάρμα (Cassius Parmensis) – ένας από τους δολοφόνους του Ιουλίου Καίσαρα, που αργότερα (31 π.Χ.) πολέμησε στη ναυμαχία του Ακτίου στο πλευρό του Μάρκου Αντωνίου – προειδοποιήθηκε για τον επικείμενο θάνατο του από ένα φοβερό όνειρο.

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis, qui in exercitu M. Antōnii fuerat, Athēnas confūgit. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. Existimāvit ad se venīre hominem ingentis magnitudinis et facie squalidā, similem effigiēi mortui. Quem simul aspexit Cassius, timōrem concēpit nomenque eius audīre cupīvit. Respondit ille se esse Orcum. Tum terror Cassium concussit et e somno eum excitāvit. Cassius servos inclamāvit et de homine eos interrogāvit. Illi neminem viderant. Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniāvit. Paucis post diēbus res ipsa fidem somnii confirmāvit. Nam Octaviānus supplicio capitis eum adfēcit.

Μετάφραση: Μετά τη ναυμαχία του Ακτίου ο Κάσσιος από την Πάρμα, που είχε υπηρετήσει στο στρατό του Μάρκου Αντωνίου, κατέφυγε στην Αθήνα. Εκεί, πριν καλά παραδώσει στον ύπνο την ταραγμένη του ψυχή, του εμφανίστηκε ξαφνικά μια φρικτή μορφή. Νόμισε πως ερχόταν προς το μέρος του ένας άνθρωπος με πελώριο ανάστημα και βρώμικη όψη, όμοιος με είδωλο νεκρού. Μόλις τον είδε ο Κάσσιος, τον έπιασε φόβος και θέλησε να πληροφορηθεί το όνομά του. Εκείνος απάντησε πως ήταν ο Πλούτωνας. Τότε τρόμος συντάραξε τον Κάσσιο και τον σήκωσε από τον ύπνο. Ο Κάσσιος φώναξε τους δούλους και τους ρώτησε γι’ αυτόν τον άνθρωπο. Εκείνοι δεν είχαν δει κανέναν. Ο Κάσσιος παραδόθηκε ξανά στον ύπνο κι ονειρεύτηκε την ίδια μορφή. Λίγες μέρες αργότερα τα ίδια τα πράγματα επιβεβαίωσαν την αξιοπιστία του ονείρου: ο Οκταβιανός δηλαδή του επέβαλε την ποινή του θανάτου. 

Συντακτική ανάλυση

Post bellum Actiacum Cassius Parmensis Athēnas confūgit: Κύρια πρόταση

confūgit: Ρήμα. Cassius: Υποκείμενο. Parmensis: Παράθεση στο υποκείμενο, ως ουσιαστικοποιημένο επίθετο. Athēnas: Απρόθετη αιτιατική, διότι είναι όνομα πόλης, που δηλώνει την κατεύθυνση, την κίνηση προς κάποιο τόπο (προσδιορίζει το confugit). Post bellum: Εμπρόθετος προσδιορισμός της χρονικής ακολουθίας. Actiacum: Επιθετικός προσδιορισμός στο bellum.

qui in exercitu M. Antōnii fuerat: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο Cassius. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό, χρόνου υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν (προτερόχρονο).

fuerat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Cassius. in exercitu: Εμπρόθετος προσδιορισμός του εντοπισμού σε κατάσταση. M. Antōnii: Γενική κτητική στο exercitu.

Ibi vix animum sollicitum somno dederat: Κύρια πρόταση

dederat: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Cassius. animum: Άμεσο αντικείμενο ρήματος. somno: Έμμεσο αντικείμενο ρήματος. sollicitum: Επιθετικός προσδιορισμός στο animum. Ibi: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου. vix: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

cum repente apparuit ei species horrenda: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην κύρια πρόταση που προηγείται. Εισάγεται με τον αντίστροφο cum, ο οποίος με οριστική Παρακειμένου δηλώνει αιφνίδιο γεγονός (ονομάζεται αντίστροφος, γιατί το κύριο νόημα βρίσκεται στη δευτερεύουσα και το δευτερεύον στην κύρια). Δηλώνει το υστερόχρονο στο παρελθόν σε σχέση με την προσδιοριζόμενη πρόταση. Μετά τον αντίστροφο cum υπάρχει το επίρρημα repente, ενώ στην κύρια πρόταση (σε υπερσυντέλικο το ρήμα της) υπάρχει το επίρρημα vix.

apparuit: Ρήμα. species: Υποκείμενο. ei: Αντικείμενο ρήματος. horrenda: Επιθετικός προσδιορισμός στο species. repente: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

Existimāvit ad se venīre hominem ingentis magnitudinis et facie squalidā, similem effigiēi mortui: Κύρια πρόταση

Existimāvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Cassius. venīre: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο ρήματος. hominem: Υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία). ad se: Εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε πρόσωπο (έμμεση αυτοπάθεια). magnitudinis: Γενική της ιδιότητας. ingentis: Επιθετικός προσδιορισμός στο magnitudinis. facie: Αφαιρετική της ιδιότητας. [συνδέεται συμπλεκτικά με το magnitudinis: παράλλαξη ιδιότητας] squalidā: Επιθετικός προσδιορισμός στο facie. similem: ομοιόπτωτος προσδιορισμός, παράθεση στο hominem. [Ουσιαστικά όλη η φράση similem effigiei mortui λειτουργεί παραθετικά στο hominem] effigiēi: Δοτική αντικειμενική στο similem. mortui: Γενική αντικειμενική (ή κτητική) στο  effigiēi.

Quem simul aspexit Cassius: Δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στις δύο κύριες προτάσεις που ακολουθούν. Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο simul, εκφέρεται με οριστική, καθώς εκφράζει μόνο το χρόνο και τίποτε άλλο· χρόνου Παρακειμένου, μιας και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν σε σχέση με τις προσδιοριζόμενες προτάσεις.

aspexit: Ρήμα. Cassius: Υποκείμενο. Quem (= eum): Αντικείμενο. [πρόταξη του αντικειμένου]

timōrem concēpit: Κύρια πρόταση

concēpit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Cassius. timōrem: Αντικείμενο. 

nomenque eius audīre cupīvit: Κύρια πρόταση

cupīvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Cassius. audīre: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται το Cassius (ταυτοπροσωπία). nomen: Αντικείμενο απαρεμφάτου. eius: Γενική κτητική στο nomen (κτήση χωρίς αυτοπάθεια, δηλ. hominis).

Respondit ille se esse Orcum: Κύρια πρόταση

Respondit: Ρήμα. ille: Υποκείμενο ρήματος. esse: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος. se: Υποκείμενο του απαρεμφάτου. (Αν και υπάρχει ταυτοπροσωπία το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου τίθεται σε αιτιατική και δεν παραλείπεται). Orcum: Κατηγορούμενο στο se.

Tum terror Cassium concussit: Κύρια πρόταση

concussit: Ρήμα. terror: Υποκείμενο. Cassium: Αντικείμενο. Tum: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

et e somno eum excitāvit: Κύρια πρόταση

excitāvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το terror. eum: Αντικείμενο. e somno: Εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει την κατάσταση (ή έξοδο από κατάσταση). 

Cassius servos inclamāvit: Κύρια πρόταση

inclamāvit: Ρήμα. Cassius: Υποκείμενο. servos: Αντικείμενο.

et de homine eos interrogāvit: Κύρια πρόταση

interrogāvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Cassius. eos: Αντικείμενο. de homine: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς.

Illi neminem viderant: Κύρια πρόταση

viderant: Ρήμα. Illi: Υποκείμενο. neminem: Αντικείμενο.

Cassius iterum se somno dedit: Κύρια πρόταση

dedit: Ρήμα. Cassius: Υποκείμενο. se: Άμεσο αντικείμενο (άμεση αυτοπάθεια). somno: Έμμεσο αντικείμενο. iterum: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

eandemque speciem somniāvit: Κύρια πρόταση

somniāvit: Ρήμα. Ως υποκείμενο εννοείται το Cassius. speciem: Αντικείμενο ρήματος. eandem: Επιθετικός προσδιορισμός στο speciem.

Paucis post diēbus res ipsa fidem somnii confirmāvit: Κύρια πρόταση

confirmāvit: Ρήμα. res: Υποκείμενο. fidem: Αντικείμενο. somnii: Γενική υποκειμενική (ή κτητική) στο fidem. ipsa: Επιθετικός προσδιορισμός στο res. diēbus: Οργανική αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο post που έχει παραθετική σημασία. post: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο confirmāvit. Paucis: Επιθετικός προσδιορισμός στο diebus.

Nam Octaviānus supplicio capitis eum adfēcit: Κύρια πρόταση

adfēcit: Ρήμα. Octaviānus: Υποκείμενο. eum: Αντικείμενο ρήματος. supplicio: Αφαιρετική οργανική του μέσου. capitis: Γενική της ποινής.

Γραμματικά ταξινομημένο λεξιλόγιο

Ουσιαστικά

Α΄ κλίση

Athenae – Athenarum (θηλ. = η Αθήνα)

Β΄ κλίση

servus - servi (αρσ. = δούλος)

animus - animi (αρσ. = ψυχή)

somnus - somni (αρσ. = ύπνος)

mortuus - mortui (αρ. = νεκρός)

bellum - belli (ουδ. = πόλεμος)

somnium - somnii (ουδ. = όνειρο)

Orcus - Orci (αρ. = ο θεός του κάτω κόσμου, ο Πλούτωνας) [Δεν έχει πληθυντικό]

Octavianus - Octaviani (αρ. = Οκταβιανός) [Δεν έχει πληθυντικό]

Cassius - Cassii / Cassi (αρσε. = Κάσσιος) [Κλητική σε –i] [Δεν έχει πληθυντικό]

Antonius - Antonii / Antoni (αρσε. = Αντώνιος) [Κλητική σε –i] [Δεν έχει πληθυντικό]

supplicium - supplicii / supplici (ουδ. = τιμωρία) supplicia - suppliciorum (ικεσίες, προσευχές, λατρεία)

Γ΄ κλίση

terror - terroris (αρσ. = τρόμος)

homo - hominis (αρσ. = άνθρωπος)

timor - timoris (αρσ. = φόβος)

magnitudo - magnitudinis (θηλ. = μέγεθος)

nomen - nominis (ουδ. = όνομα)

caput - capitis (ουδ. = κεφάλι, θανατική ποινή)

Δ΄ κλίση

exercitus - exercitus (αρ. = στρατός)

Ε΄ κλίση

res - rei = πράγμα

dies - diei = ημέρα

fides - fidei = εμπιστοσύνη [Δεν έχει πληθυντικό]

species - speciei = θέαμα, μορφή [Στον πληθ. μόνο Ονομ. – Αιτ. – Κλητική]

facies - faciei = πρόσωπο [Στον πληθ. μόνο Ονομ. – Αιτ. – Κλητική]

effigies - effigiei = εικόνα, μορφή, «είδωλο» [Στον πληθ. μόνο Ονομ. – Αιτ. – Κλητική]

Επίθετα

Β΄ κλίση

paucus –a –um (λίγος) paucior –ior –ius / paucissimus –a –um [(pauciores,-iores,-iora paucissimi,-ae,-a) τα παραθετικά απαντούν στον πληθυντικό αριθμό] 

sollicitus –a –um (ταραγμένος) sollicitior –ior –ius / sollicitissimus –a –um

squalidus –a –um (βρώμικος) (δεν απαντούν παραθετικά)

horrendus –a –um (φρικτός)

Actiacus –a –um (Ακτιακός)

Γ΄ κλίση

ingens –ntis (πελώριος, φοβερός) ingentior –ior –ius / ingentissimus –a –um

similis –is –e (όμοιος) similior –ior –ius / simillimus –a –um

Parmensis –is –e (από την Πάρμα)

Αντωνυμίες

qui, quae, quod (αναφορική)

is, ea, id (οριστική) [δεικτική -επαναληπτική]

ille, illa, illud (δεικτική)

se (προσωπική)

nemo, nemo, nihil (αόριστη ουσιαστική)

idem, eadem, idem (οριστική) [δεικτική-επαναληπτική] 

ipse, ipsa, ipsum (οριστική)

Ρήματα

1^η συζυγία

confirmo - confirmavi - confirmatum - confirmare (επιβεβαιώνω)

do - dedi - datum - dare (δίνω)

excito - excitavi - excitatum - excitare ((ξε)σηκώνω)

existimo - existimavi - existimatum - existimare (νομίζω)

interrogo - interrogavi - interrogatum - interrogare (ρωτώ, ζητώ τη γνώμη κάποιου)

inclamo - inclamavi - inclamatum - inclamare (φωνάζω)

somnio - somniavi - somniatum - somniare (ονειρεύομαι)

2η συζυγία

aparreo - aparrui - apparitum - aparrere (εμφανίζομαι)

respondeo - respondi - responsum - respondere (απαντώ, αποκρίνομαι)

video - vidi - visum - videre (βλέπω)

3η συζυγία

aspicio - aspexi - aspectum - aspicere (κοιτάω)

concipio - concepi - conceptum - concipere (συλλαμβάνω, πιάνω)

concutio - concussi - concussum - concutere (συνταράζω)

cupio - cupivi - cupitum - cupere (επιθυμώ)

adficio & afficio - adfeci & affeci - adfectum & affectum - adficere & afficere (περιβάλλω) [ad + facio]

morior - mortuus sum - mortuum - mori (πεθαίνω) [αποθετικό]

confugio - confugi - ---- - confugere (καταφεύγω)

4η συζυγία

audio - audivi - auditum - audire (ακούω, πληροφορούμαι)

venio - veni - ventum - venire (έρχομαι)

Βοηθητικό

sum - fui - --- - esse

Επιρρήματα

ibi (εκεί)

vix (μόλις, πριν καλά-καλά)

repente (ξαφνικά)

tum (τότε)

iterum (για δεύτερη φορά, ξανά)

post (μετά)   

Προθέσεις

in (+ εδώ τοπική αφαιρετική)

ad (+ αιτιατική)

e(x)(+ κυρίως αφαιρετική)

de (+ κυρίως αφαιρετική)

post (+ αιτιατική)

Χρονικές αντικαταστάσεις ρηματικών τύπων:

est, erat, erit, fuit, fuerat, fuerit

confugit, confugiebat, confugiet, confugit, confugerat, confugerit

dat, dabat, dabit, dedit, dederat, dederit

apparet, apparebat, apparebit, apparuit, apparuerat, apparuerit

existimat, existimabat, existimabit, existimavit, existimaverat, existimaverit

venire, ---, venturum esse, venisse

aspicit, aspiciebat, aspiciet, aspexit, aspexerat, aspexerit

concipit, concipiebat, concipiet, concepit, conceperat, conceperit

audire, ---, auditurum esse, audivisse

cupit, cupiebat, cupiet, cupi(v)it, cupi(v)erat, cupi(v)erit

respondet, respondebat, respondebit, respondit, responderat, responderit

esse, ---, futurum esse (fore), fuisse

concutit, concutiebat, concutiet, concussit, concusserat, concusserit

excitat, excitabat, excitabit, excitavit, excitaverat, excitaverit

inclamat, inclamabat, inclamabit, inclamavit, inclamaverat, inclamaverit

interrogat, interrogabat, interrogabit, interrogavit, interrogaverat, interrogaverit

vident, videbant, videbunt, viderunt (videre), viderant, viderint

somniat, somniabat, somniabit, somniavit, somniaverat, somniaverit

confirmat, confirmabat, confirmabit, confirmavit, confirmaverat, confirmaverit

adficit, adficiebat, adficiet, adfecit, adfecerat, adfecerit

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική:

[Cassius] ibi vix animum sollicitum somno dederat

= Ibi vix animus sollicitus somno datus erat a Cassio

Cassius servos inclamavit et de homine eos interrogavit.

= A Cassio servi inclamati sunt et de homine ei interrogati sunt.

Quem simul aspexit Cassius

= Qui simul aspectus est a Cassio

Tum terror Cassium concussit

= Tum Cassius terrore concussus est

Paucis post diebus res ipsa fidem somnii confirmavit

= Paucis post diebus re ipsā fides somnii confirmata est

Ανάλυση επιθετικού προσδιορισμού σε αναφορική πρόταση:

ingentis magnitudinis

= magnitudinis, quae ingens erat

facie squalida

= facie, quae squalida erat

species horrenda

= species quae horrenda erat

animum sollicitum

= animum, qui sollicitus erat

Να μετασχηματίσετε τη χρονική πρόταση ώστε να δηλώνει σχέση αιτίου-αιτιατού με την κύρια που ακολουθεί:

Quem simul aspexit Cassius timorem concepit.

= Quem cum aspexisset Cassius timorem concepit.

Ισοδύναμη έκφραση:

Post bellum Actiacum

= Actiaco post bello  

Paucis post diebus (diēbus: Αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο post. post: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο confirmāvit. Paucis: Επιθετικός προσδιορισμός στο diebus)

= post paucos dies (post dies: εμπρόθετος προσδιορισμός της χρονικής ακολουθίας. paucos: επιθετικός προσδιορισμός στο dies)

ingentis magnitudinis (γενική της ιδιότητας)

= ingenti magnitudine (αφαιρετική της ιδιότητας)

facie squalida (αφαιρετική της ιδιότητας)

= faciei squalidae (γενική της ιδιότητας)

capitis (γενική της ποινής)

= capite (οργανική αφαιρετική της ποινής) (βλέπε: morte)

Να τρέψετε την πρώτη κύρια πρόταση σε δευτερεύουσα αιτιολογική που να εκφράζει το αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας:

Existimavit ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigiei mortui. Timorem concepit.

= Cum existimavisset (existimasset) ad se venire hominem ingentis magnitudinis et facie squalida, similem effigiei mortui, timorem concepit.

Να αντικαταστήσετε την αντωνυμία eius από τον κατάλληλο τύπο της suus, sua, suum. Ποια διαφορά παρατηρείτε στη συντακτική λειτουργία τους και στο νόημα;

Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque eius audire cupivit.

= Quem simul aspexit Cassius, timorem concepit nomenque suum audire cupivit.

Η eius λειτουργεί ως γενική κτητική στο nomen ενώ ο τύπος suum ως επιθετικός προσδιορισμός.

Η eius ως επαναληπτική εκφράζει κτήση χωρίς αυτοπάθεια, δηλ. αναφέρεται στο Quem (= το όνομα αυτού) ενώ η suum που εκφράζει αυτοπάθεια αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος, δηλ. το Cassius (επιθύμησε να πληροφορηθεί το δικό του όνομα).

Αντίθετη διατύπωση:

Post bellum Actiacum (Μετά τη ναυμαχία του Ακτίου)

= Ante bellum Actiacum (Πριν τη ναυμαχία του Ακτίου) / Actiaco ante bello (+ αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς)

Paucis post diebus (Λίγες μέρες αργότερα)

= Paucis ante diebus (Πριν από λίγες μέρες)

respondit: να εκφράσετε αλληλοπάθεια με τα τρία πρόσωπα του πληθυντικού του ρήματος στον ίδιο χρόνο.

Inter nos respondimus

Inter vos respondistis

Inter se responderunt /-ere

Να μεταφερθούν τα παρακάτω ονόματα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

bellum: bella

exercitu: exercitibus

somno: somnis

nomen(que): nomina(que)

res: res

somnii: somniorum

capitis: capitum

  

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρωθούν οι τύποι της οριστικής του ενεστώτα των ρημάτων που βρίσκονται μέσα σε παρένθεση. Προσοχή στον τονισμό!

- Cassius Parmensis Athēnas confugit (confŭgio· προσοχή στη διαφορά με τον παρακείμενο)

- Timōrem concipimus, cum speciem horrendam vidimus (concipio)

- Vos nomen illīus audīre cupitis (cupio).

- Me terror concutit, cum speciem horrendam video (concutio)

- Puer puellam aspicit (aspicio)

- Rōmāni Cassium supplicio adficiunt (adficio)

- Tu aprum capis (capio)

- Lucrētia se ipsam interficit (interficio)

- Matres liberos (παιδιά) pariunt (pario)

- Nos omen accipimus (accipio)

2. Fallax spes (fallax-ācis απατηλός), res ipsa: να κλιθούν μαζί.

fallax spes               fallaces spes      res ipsa        res ipsae

fallacis spei              ---                       rei ipsius      rerum ipsarum

fallaci spei               ---                        rei ipsi          rebus ipsis

fallacem spem        fallaces spes      rem ipsam   res ipsas

fallax spes               fallaces spes         ---                ---

fallaci spe               ---                         re ipsa          rebus ipsis

3. Να συμπληρωθούν τα κενά με τις αντωνυμίες idem ή ipse στο σωστό τύπο:

- Me ipsum amo.

- Plinius ipse tres apros cēpit.

-Paulus scribit; idem facit Tertia.

- Homo mihi notus (γνωστός) est; eundem hominem heri (χτες) vidi.

4. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι τύποι: Athēnas (γιατί απρόθετος τύπος;), ad se (γιατί όχι eum;), effigiēi, quem (με τι ισοδυναμεί;), se esse (χρειάζεται το se;), de homine.

Athēnas: Απρόθετη αιτιατική, διότι είναι όνομα πόλης, που δηλώνει την κατεύθυνση, την κίνηση προς κάποιο τόπο (προσδιορίζει το confugit).

ad se: Εμπρόθετη αιτιατική που δηλώνει την κατεύθυνση, την κίνηση προς πρόσωπο (προσδιορίζει το venire)· η αντωνυμία se αναφέρεται στο υποκείμενο της πρότασης, δηλαδή στον Κάσσιο, ενώ το ad eum θα αναφερόταν σε κάποιο άλλο πρόσωπο.

effigiēi: Δοτική ως συμπλήρωμα στο επίθετο similis.

quem: = eum. Αντικείμενο του aspexit (όπως και στα ελληνικά, η αναφορική αντωνυμία στην αρχή μιας περιόδου ή ημιπεριόδου ισοδυναμεί με δεικτική).

esse: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του respondit.

se: Υποκείμενο του esse (ταυτοπροσωπία)· το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου βρίσκεται σε αιτιατική και δεν παραλείπεται, ακόμη και σε περίπτωση ταυτοπροσωπίας (λατινισμός).    

de homine: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς στο interrogavit.

5. Να μεταφραστεί στα Λατινικά η πρόταση:

Ήρθε ένας (quidam) άνθρωπος με φρικτό πρόσωπο· μόλις τον είδα, με έπιασε τρόμος.

= Venit homo quidam facie horrenda; quem (ή eum) simul aspexi, terrorem concepi. 

Σημεία Θεωρίας

1. Η πέμπτη κλίση της λατινικής περιλαμβάνει ουσιαστικά με χαρακτήρα -ē. Είναι πολύ φτωχή σε ουσιαστικά. Μόνο τα ονόματα dies και res έχουν πλήρη πληθυντικό, και ορισμένα από τα ουσιαστικά της ταλαντεύονται ανάμεσα στην πρώτη και στην πέμπτη (π.χ. materies και materia) ή στην τρίτη και πέμπτη κλίση (π.χ. plebes και plebs). Τέλος οι καταλήξεις της πέμπτης συμφωνούν στη γενική του ενικού και του πληθυντικού με τη δεύτερη κλίση, στις άλλες πτώσεις με την τρίτη. Να πώς κλίνεται π.χ. το όνομα dies:

die-s            dies

diē-i            dierum

diē-i            diebus

die-m          dies

dies             dies

die              diebus

Η κλίση αυτή περιλαμβάνει ουσιαστικά γένους θηλυκού. Αρσενικό είναι μόνο το dies (και το συνθ. meridies = μεσημβρία)· αλλά και η λέξη αυτή είναι συνήθως θηλυκού γένους, όταν σημαίνει προθεσμία ή χρονολογία. Στον πληθυντικό το fides δεν απαντά ενώ τα species, fades και effigies έχουν μόνον την ονομαστική, αιτιατική (και κλητική).

2. Η δεικτική αντωνυμία idem, eadem, idem (< is+dem·) δηλώνει επανάληψη: idem= o ίδιος που είδαμε ή ξέρουμε· π.χ. eandem speciem somniāvit (πρβ. τὴν Ἀττικήν ἄνθρωποι ᾤκουν οἱ αὐτοί ἀεί)· διαφέρει από την ipse που δηλώνει ταυτότητα (ο ίδιος, όχι κάποιος άλλος) π.χ. res ipsa fidem confirmāvit.

3. Στη γενική της ιδιότητας της ελληνικής αντιστοιχεί λατινική γενική ή αφαιρετική της ιδιότητας. Συχνά συναντάμε και τους δυο τύπους πλάι-πλάι π.χ. homo ingentis magnitudinis et faciē squalidā. Κανονικά βρίσκονται πάντα σε γ ε ν ι κ ή (μαζί με αριθμητικό) τα ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, διάρκεια, μέτρο, βάρος κτλ. π.χ. iter trium dierum (= ὁδός τριῶν ἡμερῶν).

4. Ο σύνδεσμος cum με την οριστική του παρακειμένου, συχνά μαζί με το επίρρ. repente (= ξαφνικά), δηλώνει αιφνίδιο γεγονός. Στην κύρια πρόταση (σε παρατατικό ή υπερσυντέλικο) υπάρχουν συνήθως τα μόρια vix (vixdum), aegre (μόλις και μετά βίας) κτλ. Ο cum αυτός ονομάζεται αντίστροφος (cum inversum).

5. Ορισμένα ρήματα, όπως το capio, cupio κτλ., στους χρόνους και τις εγκλίσεις που παράγονται από το ενεστωτικό θέμα, έχουν το θέμα της τέταρτης συζυγίας, με τη διαφορά ότι το -i- είναι βραχύχρονο (capĭmus ≠ venīmus) και μπροστά από το r ή στο τέλος λέξης γίνεται ĕ (capĕre ≠ venīre· capĕ ≠ audī· (στην πραγματικότητα πρόκειται για ιδιαίτερη συζυγία σε -ĭse > -ĕre). Τα ρήματα αυτά έχουν τις καταλήξεις της τρίτης συζυγίας: capi-o, capi-s, capi-t, capĭ-mus, capĭ-tis, capi-unt· πρτ. capi-ēbam· μελλ. capi-am. Τα πιο συνηθισμένα ρήματα αυτής της κατηγορίας είναι: capio, cēpi, captum, capĕre (πιάνω, παίρνω· σύνθ. -cĭpio)· cupio, cupīvi (cupii), cupītum, cupĕre (επιθυμώ)· rapio, rapui, raptum, rapĕre (αρπάζω· συνθ. -rĭpio)· facio, fēci, factum, facĕre (κάνω· συνθ. -fĭcio)· fŭgio, fūgi, fugitum, fugĕre (φεύγω)· pario, peperi, partum, parĕre (γεννώ· συνθ. -perio, δ' συζ.)· quatio, quassi*, quassum, quatĕre (σείω· συνθ. -cutio, -cussi)· -spĭcio, -spexi, -spectum, -spicĕre (κοιτάζω)· και τα τρία αποθ. gradior, morior, patior που θα δούμε παρακάτω.

6. Σύμφωνα με τους φωνητικούς νόμους της λατινικής το ριζικό ă μιας ανοικτής συλλαβής εξελίσσεται με τη σύνθεση σε ĭ π.χ. capio (ca-pi-o): concipio, facio (fa-ci-o): conficio. (Στις κλειστές όμως συλλαβές fac-tum, cap-tum, η εξέλιξη είναι σε e: confectum, conceptum.).