Ιστορία Γενικής Παιδεία: Οι συνέπειες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (πηγή)

Ιστορία Γενικής Παιδεία: Οι συνέπειες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (πηγή)
 
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες από την ιστορική πηγή που σας δίνεται, να αναφερθείτε:
α. στις συνέπειες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως προς τις ανθρώπινες απώλειες, καθώς και ως προς τον ηθικό, οικονομικό και πολιτικό τομέα
(μονάδες 12)
β. στον αντίκτυπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο πεδίο των διεθνών σχέσεων.
(μονάδες 13)
Μονάδες 25
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Η Γαλλία και η Αγγλία, οι οποίες ήκμαζαν το 1914, κατεστραμμένες τώρα από τις πολεμικές επιχειρήσεις […] δεν είχαν πλέον κανένα κέρδος από τα κεφάλαια που είχαν τοποθετήσει στη Ρωσία και την οθωμανική αυτοκρατορία. Με τις βάσεις της οικονομίας τους αποδυναμωμένες, έχασαν τα πλεονεκτήματα που τους έδινε το οικονομικό τους προβάδισμα απέναντι στη Γερμανία και τις άλλες χώρες. Έτσι οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να θεωρούνται οι μόνοι πραγματικοί νικητές του πολέμου, αφού διατήρησαν το έδαφός τους άθικτο και έγιναν οι δανειστές όλων των άλλων εμπόλεμων χωρών.
 
Marc Ferro, Οι επτά ηγέτες του Πολέμου, μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου, Αθήνα, 2016, σελ. 449
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Οι θέσεις του Γουίλσον, [Woodrow Wilson] αναφέρουν με πολύ καινοτόμο τρόπο το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση και εισηγούνται την εγκατάλειψη της μυστικής διπλωματίας, την ελευθερία των θαλασσών, τον αφοπλισμό, «αμοιβαίες εγγυήσεις πολιτικής ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας» στο πλαίσιο μιας «Κοινωνίας των Εθνών». Πέρα από τις γενναιόψυχες προθέσεις αυτού του προγράμματος –που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι κρίνουν «ουτοπικό»–, ο Γουίλσον ενδιαφέρεται πραγματικά να αποφευχθούν οι επερχόμενες τριβές, περιορίζοντας όσο γίνεται την απογοήτευση των ηττημένων.
 
Serge Berstein - Pierre Milza, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών 1815 -1919, μτφρ. Αναστάσιος Κ. Δημητρακόπουλος, Αθήνα, 1997, σελ. 277
 
Ενδεικτική απάντηση
 
α. Τελείωσε έτσι ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ύστερα από τεράστιες καταστροφές και μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές αναστατώσεις. Όπως χαρακτηριστικά δηλώνεται από τον Marc Ferro (Κείμενο Α΄) το τίμημα του πολέμου υπήρξε τέτοιο, ώστε οι ακμάζουσες κατά το 1914 Αγγλία και Γαλλία να έχουν καταστραφεί στο τέλος του λόγω των πολεμικών επιχειρήσεων και να έχουν χάσει την οικονομική τους ισχύ, που άλλοτε τους διασφάλιζε το προβάδισμα έναντι των άλλων κρατών. Τα κεφάλαια που είχαν επενδύσει στη Ρωσία και στην Οθωμανική αυτοκρατορία δεν τους απέδιδαν πλέον κανένα οικονομικό κέρδος. Έχαναν, έτσι, το ρυθμιστικό ρόλο που άλλοτε κατείχαν. Κατ’ αυτό τον τρόπο, μόνη πραγματικά κερδισμένη χώρα ήταν οι ΗΠΑ, οι οποίες δεν είχαν υποστεί κανένα πλήγμα στο έδαφός τους και κατείχαν την οικονομική δυνατότητα να δανείζουν χρήματα σε όλες τις άλλες εμπόλεμες χώρες.
Σε ό,τι αφορά τις ανθρώπινες απώλειες, από τα 65 εκατομμύρια άνδρες που επιστρατεύτηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου πάνω από 10 εκατομμύρια σκοτώθηκαν στα διάφορα πεδία των μαχών και 20 εκατομμύρια τραυματίστηκαν. Τα θύματα ανάμεσα στους αμάχους δεν ήταν λιγότερα από τους νεκρούς στρατιώτες.
Δυσκολότερο να υπολογιστεί είναι το ηθικό τίμημα του πολέμου. Η προβολή της νίκης ως υπέρτατου σκοπού που δικαιολογεί όλα τα μέσα υποβίβασε τις βασικές αξίες του δυτικού πολιτισμού. Ο πόλεμος εξασθένισε και υπονόμευσε θεσμούς και αξίες, όπως την κοινοβουλευτική δημοκρατία, τα φιλελεύθερα ιδεώδη και την ελεύθερη οικονομία, και εισήγαγε ή επέτεινε άλλους θεσμούς, όπως τον κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία και την παρέμβαση των στρατιωτικών στην πολιτική.
 
β. Ο πόλεμος οδήγησε επίσης στην αναθεώρηση πολλών αρχών και δογμάτων που ρύθμιζαν έως τότε τις διεθνείς σχέσεις. Η δήλωση του προέδρου των ΗΠΑ Ουίλσον (Woodrow Wilson) για την αυτοδιάθεση των λαών (τα περίφημα «14 σημεία»), που δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 1918, προσέδωσε ιδεολογική υπόσταση στη σύρραξη και επιτάχυνε την αποσταθεροποίηση και τη διάλυση των δύο πολυεθνικών αυτοκρατοριών της Ευρώπης, της Αυστροουγγαρίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όπως διευκρινίζεται στο Κείμενο Β, ωστόσο, οι θέσεις του προέδρου Γουίλσον σχετικά με το δικαίωμα των λαών στην αυτοδιάθεση, την ανάγκη διακοπής της μυστικής διπλωματίας, τη διασφάλιση της ελευθερίας των θαλασσών, τον αφοπλισμό των κρατών, καθώς και τις αμοιβαίες εγγυήσεις μεταξύ των κρατών για την πολιτική ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών στο πλαίσιο μιας συλλογικά συνασπισμένης «Κοινωνίας των Εθνών» αποσκοπούσαν στην αποτροπή νέων εντάσεων και προστριβών, μέσω, κυρίως, του περιορισμού της απογοήτευσης που βίωναν οι ηττημένες χώρες. Οι προτάσεις αυτές, βέβαια, παρά τις θετικές τους προθέσεις θεωρήθηκαν από την πλειονότητα των Ευρωπαίων ουτοπικές.
Το κόστος του πολέμου, άλλωστε, αποδείχτηκε πολύ μεγαλύτερο από αυτό που μπορούσαν να υπολογίσουν το 1914 οι αντίπαλοι. Τόσο οι εδαφικές υποσχέσεις όσο και τα δάνεια περιέπλεξαν ακόμη περισσότερο τις διακρατικές σχέσεις, αύξησαν τις ξένες επιρροές και επεμβάσεις και υποβίβασαν γενικά το επίπεδο των διεθνών σχέσεων. Για να κερδηθούν η Ιταλία και η Ελλάδα, οι Σύμμαχοι προέβησαν σε παραχωρήσεις σε βάρος της Αυστρίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίες δεν ήταν δυνατόν να ικανοποιηθούν χωρίς να προκαλέσουν αναστατώσεις που δε συνέφεραν ούτε στους ηττημένους ούτε στους νικητές. Ανάλογες ήταν οι επιδράσεις των συγκρουόμενων συμμαχικών υποσχέσεων στους Άραβες και στους Εβραίους. Τόσο η Βρετανία όσο και η Γαλλία, αλλά κυρίως η πρώτη, υποστήριξαν την επανάσταση των Αράβων και προώθησαν την εθνική αποκατάστασή τους, ενώ παράλληλα υποσχέθηκαν (η Βρετανία ανέλαβε επίσημα το 1917) να προωθήσουν την ίδρυση εθνικής εστίας των Εβραίων.