Έκθεση Β΄ Λυκείου: Δημοσκοπήσεις και ΜΜΕ σήμερα στην Ελλάδα

Έκθεση Β΄ Λυκείου: Δημοσκοπήσεις και ΜΜΕ σήμερα στην Ελλάδα

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τεκμηριώνουν, αλλά και νομιμοποιούν τον λόγο τους με το επιστημονικό/ή μη κύρος των δημοσκοπήσεων, διευρύνοντας, ταυτοχρόνως τα όρια επιρροής τους. Χρησιμοποιούν εκτεταμένα τις δημοσκοπήσεις και γενικότερα τις έρευνες κοινής γνώμης, όχι μόνο στις προεκλογικές περιόδους, αλλά και για την κάλυψη οποιουδήποτε ζητήματος αναδεικνύει η επικαιρότητα. Κατ’ εξοχήν με τις δημοσκοπήσεις, τα Μέσα επιτυγχάνουν όχι απλώς να καλύπτουν τις ειδήσεις, αλλά και να τις δημιουργούν.

Ο τρόπος παρουσίασης των αποτελεσμάτων των δημοσκοπήσεων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, παρά το γεγονός ότι έχει βελτιωθεί, παραμένει προβληματικός και πηγή μόνιμων αντιπαραθέσεων. Οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζονται πολλές φορές διαστρεβλωμένα ή επιλεκτικά. Οι οργανισμοί ερευνών δεν μπορούν να ελέγξουν πώς τα Μέσα καλύπτουν και προβάλλουν και πολύ περισσότερο πώς τιτλοφορούν τα δεδομένα τους. Οι κώδικες δεοντολογίας για την παρουσίαση, που εφαρμόζονται από τις ενώσεις των εταιρειών ερευνών, δε δεσμεύουν κατά κανόνα και τα Μέσα.

Στην Ελλάδα παρόμοιος κώδικας έχει υιοθετηθεί μόνο από τη Δημόσια Τηλεόραση, χωρίς, όμως, και αυτός να έχει ισχύσει πρακτικά μέχρι σήμερα. Τα Μέσα στην πλειονότητά τους περιορίζουν το ενδιαφέρον τους στην πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Η υπερβολική προβολή και προσοχή που δίνουν στο ποιος προηγείται οδηγεί σε πτώχευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου, σε απλοποίηση και στρέβλωση της εκλογικής διαδικασίας και της ποιότητας της Δημοκρατίας. Συμβαίνει πολύ συχνά αρκετά ενδιαφέρον υλικό, πέρα από την πρόθεση ψήφου ή τις δημοτικότητες των πολιτικών αρχηγών, να παραμελείται ή να προβάλλεται ελλιπώς. Επιπλέον, έχει υπάρξει μια τυποποίηση και μια «σύγκλιση» των ερευνητικών οργανισμών σε λίγες βασικές ερωτήσεις-μεταβλητές (πρόθεση ψήφου, δημοτικότητες πολιτικών αρχηγών, καταλληλότερος πρωθυπουργός κ.λπ.) που αποτυπώνουν σχηματικά την πολύπλοκη και ραγδαία μεταβαλλόμενη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Η χρήση δημοσκοπήσεων έχει σημαντικές συνέπειες στη λειτουργία των Μέσων, αυξάνοντας σημαντικά την επιρροή τους και ενισχύοντας τη θέση τους απέναντι στα πολιτικά κόμματα. Οι συνέπειες που έχει για τα Μέσα η χρήση δημοσκοπήσεων συνοψίζονται σε τρία σημεία:

Κατ’ αρχάς, ενισχύει σημαντικά τον ρόλο τους στην προεκλογική εκστρατεία και καθιστά, όπως ήδη ειπώθηκε, την τηλεόραση ηγεμονικό παράγοντα στην κάλυψη εκλογών. Σήμερα, στις περισσότερες χώρες δεν υπάρχει μέρα της προεκλογικής εκστρατείας κατά την οποία να μη δημοσιεύονται δημοσκοπήσεις. Την τελευταία εβδομάδα παρατηρείται κατακλυσμός, ενώ και κατά την ημέρα των εκλογών γίνονται προβλέψεις και αναλύσεις των αποτελεσμάτων με τη χρήση των exit polls.

Έπειτα, μια νέα διάσταση των δημοσκοπήσεων είναι ότι επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις κρίσεις και τα σχόλια των δημοσιογράφων και των σχολιαστών, καθότι αυτές σε γενικές γραμμές εκλαμβάνονται ως οι καλύτεροι δείκτες για τις αντιδράσεις του εκλογικού σώματος και την αποδοχή της προεκλογικής εκστρατείας από αυτό.

Τέλος, μέσω των δημοσκοπήσεων τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μπορεί να επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό σήμερα την ημερήσια διάταξη της πολιτικής θεματολογίας, είτε θετικά είτε αρνητικά. Με τη διερεύνηση των διαθέσεων της κοινής γνώμης αναδεικνύουν συχνά ζητήματα που είναι παραμελημένα από τους πολιτικούς, αλλά ανησυχούν τους ψηφοφόρους και αποτελούν ενδεχομένως και κριτήριο ψήφου γι’ αυτούς. Τέτοια θέματα σε διάφορες εκλογικές αναμετρήσεις έχουν αποδειχθεί η μετανάστευση, η εγκληματικότητα κ.λπ. Συμβαίνει, όμως, και το αντίθετο, να μετατοπίζουν δηλαδή για λόγους πολιτικούς το επίκεντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος σε θέματα λιγότερο σημαντικά, υποβαθμίζοντας ή συσκοτίζοντας τα σημαντικότερα.

exit polls: αντιπροσωπευτική έρευνα απόψεων των ψηφοφόρων πριν τις εκλογές

Γ. Μαυρής, εφ. Η Καθημερινή, 26.10.2003 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

A. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (80-100 λέξεις).

Οι δημοσκοπήσεις χρησιμοποιούνται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ως στοιχείο τεκμηρίωσης του λόγου τους, αλλά και ως μέσο ενίσχυσης της επιρροής που ασκούν. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων δημιουργεί διαρκείς προστριβές, αφού τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν ακολουθούν τους σχετικούς κανόνες δεοντολογίας. Προβάλλουν υπερβολικά το ποιος προηγείται, παραγνωρίζοντας άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία, και καθηλώνουν έτσι τον πολιτικό διάλογο σε αυτή μόνο την παράμετρο. Τα Μέσα, λοιπόν, ισχυροποιούν το ρόλο τους στις προεκλογικές εκστρατείες, έστω κι αν η κρίση των δημοσιογράφων επηρεάζεται σημαντικά από τα πορίσματα των δημοσκοπήσεων. Άλλωστε, τα Μέσα επηρεάζουν με τη σειρά τους, χάρη στις δημοσκοπήσεις, το περιεχόμενο των πολιτικών συζητήσεων, φέρνοντας στην επιφάνεια ζητήματα κρίσιμα για τους πολίτες ή αντιθέτως δίνοντας έμφαση σε λιγότερο ουσιώδη θέματα.

Β1. Ποιες συνέπειες έχει, κατά τον συγγραφέα, η χρήση των δημοσκοπήσεων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για το διάλογο και τη δημοκρατία; (60-80 λέξεις).

Ο τρόπος με τον οποίο τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης χρησιμοποιούν τις δημοσκοπήσεις ζημιώνει τόσο τον δημόσιο και πολιτικό διάλογο, όσο και την ποιότητα της Δημοκρατίας. Το γεγονός ότι εστιάζουν την προσοχή τους στο ποιος προηγείται στις δημοσκοπήσεις έχει ως άμεσο αποτέλεσμα να υπονομεύεται η ουσία των πολιτικών διαλόγων, αφού το περιεχόμενό τους δεν προχωρά πέρα από τις διαφαινόμενες τάσεις στις προθέσεις των πολιτών. Ενώ, παράλληλα, η επίμονη προβολή αυτού του θέματος έχει αρνητικό αντίκτυπο και στην εκλογική διαδικασία, η οποία χάνει το πολυσύνθετο του χαρακτήρα της και τρέπεται σε μια απλουστευτική διαδικασία εντυπώσεων, πλήττοντας έτσι την ποιότητα της Δημοκρατίας.

Β1. Ποιες είναι, σύμφωνα με το κείμενο, οι συνέπειες της χρήσης των δημοσκοπήσεων στο ρόλο που παίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στις εκλογές; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο (60-80 λέξεων).

Η χρήση των δημοσκοπήσεων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ενισχύει σε πολύ μεγάλο βαθμό το ρόλο που διαδραματίζουν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και καθιστούν την τηλεόραση κυρίαρχη στην κάλυψη των εκλογών. Συνάμα, θα πρέπει να σημειωθεί πως οι δημοσκοπήσεις επηρεάζουν και εν τέλει διαμορφώνουν τις κρίσεις και τα σχόλια των δημοσιογράφων, εφόσον γίνονται αντιληπτές ως αξιόπιστοι δείκτες για τις διαθέσεις και τις ανησυχίες των πολιτών. Ενώ, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με τη σειρά τους επηρεάζουν τα θέματα με τα οποία καλούνται να ασχοληθούν οι πολιτικοί είτε κατά τρόπο θετικό αναδεικνύοντας όσα πραγματικά απασχολούν τους πολίτες, είτε κατά τρόπο αρνητικό προβάλλοντας επουσιώδη ζητήματα εις βάρος πολύ πιο σημαντικών ζητημάτων. 

Β2.α. Να διαιρέσετε την τρίτη παράγραφο (Στην Ελλάδα... κοινωνική πραγματικότητα) του κειμένου σε δύο παραγράφους.

Στην Ελλάδα παρόμοιος κώδικας έχει υιοθετηθεί μόνο από τη Δημόσια Τηλεόραση, χωρίς, όμως, και αυτός να έχει ισχύσει πρακτικά μέχρι σήμερα. Τα Μέσα στην πλειονότητά τους περιορίζουν το ενδιαφέρον τους στην πρόβλεψη του εκλογικού αποτελέσματος. Η υπερβολική προβολή και προσοχή που δίνουν στο ποιος προηγείται οδηγεί σε πτώχευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου, σε απλοποίηση και στρέβλωση της εκλογικής διαδικασίας και της ποιότητας της Δημοκρατίας. Συμβαίνει πολύ συχνά αρκετά ενδιαφέρον υλικό, πέρα από την πρόθεση ψήφου ή τις δημοτικότητες των πολιτικών αρχηγών, να παραμελείται ή να προβάλλεται ελλιπώς.

Επιπλέον, έχει υπάρξει μια τυποποίηση και μια «σύγκλιση» των ερευνητικών οργανισμών σε λίγες βασικές ερωτήσεις-μεταβλητές (πρόθεση ψήφου, δημοτικότητες πολιτικών αρχηγών, καταλληλότερος πρωθυπουργός κ.λπ.) που αποτυπώνουν σχηματικά την πολύπλοκη και ραγδαία μεταβαλλόμενη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Β2.β. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Με βάση τη νέα διαίρεση στην 1^η παράγραφο που σχηματίζεται παρουσιάζεται ο μονόπλευρος τρόπος με τον οποίο τα ΜΜΕ προβάλλουν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, αφού δίνουν έμφαση μόνο στο ποιος προηγείται και παραμελούν άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία που προκύπτουν από τις δημοσκοπήσεις.

Ενώ, στη 2^η παράγραφο παρουσιάζεται η τάση των ερευνητικών οργανισμών να περιορίζουν τα ερωτηματολόγιά τους σε λίγες μόνο βασικές ερωτήσεις, καταγράφοντας έτσι σχηματικά την πολύπλοκη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα.

Β2. α. Πώς αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος (Ο τρόπος παρουσίασης... και τα Μέσα) του κειμένου;

Η δεύτερη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τη μέθοδο του αιτίου και αποτελέσματος.  

Β2. β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Στη θεματική περίοδο ο συγγραφέας καταγράφει το αποτέλεσμα, ότι, δηλαδή, ο τρόπος παρουσίασης των αποτελεσμάτων των δημοσκοπήσεων από τα ΜΜΕ παραμένει προβληματικός και αποτελεί πηγή μόνιμων αντιπαραθέσεων. Ενώ, στις λεπτομέρειες που ακολουθούν καταγράφει τα αίτια αυτής της κατάστασης: α) οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζονται συχνά διαστρεβλωμένα ή επιλεκτικά, β) οι οργανισμοί ερευνών δεν είναι σε θέση να ελέγξουν το πώς παρουσιάζουν και πώς τιτλοφορούν τα ΜΜΕ τα δεδομένα τους, και γ) ότι οι κώδικες δεοντολογίας που εφαρμόζονται από τις εταιρίες ερευνών δεν δεσμεύουν κατ’ ανάγκη και τα ΜΜΕ.

Γ1. α. Να γράψετε μία συνώνυμη ή σημασιολογικά ισοδύναμη λέξη για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με την έντονη γραφή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που έχουν οι λέξεις στο κείμενο: δημιουργούν, ενισχύει, διάσταση, εκλαμβάνονται, υποβαθμίζοντας.

δημιουργούν: παράγουν   

ενισχύει: ισχυροποιεί

διάσταση: πτυχή, παράμετρος

εκλαμβάνονται: θεωρούνται (γίνονται αντιληπτές)

υποβαθμίζοντας: μειώνοντας

Γ1. β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες ή σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις που επιλέξατε, έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, την έγκλιση κ.λπ.).

- Τα σύγχρονα ΜΜΕ χάρη στην ιδιαίτερη επίδραση που ασκούν στην κοινωνία, δεν μεταδίδουν απλώς τις ειδήσεις, αλλά πολύ συχνά αποτελούν τα ίδια αφορμή για την παραγωγή τους.

- Η νέα πολιτική συμμαχία ισχυροποίησε τη θέση της κυβέρνησης.

- Πρέπει να λαμβάνει κανείς υπ’ όψιν του όλες τις πτυχές του θέματος που εξετάζει.

- Οι πρόσφατες δηλώσεις του θεωρούνται από πολλούς ως φανέρωμα μιας πολιτικής μεταστροφής που αναμένεται να εκδηλωθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια σύντομα.

- Ήταν εμφανής η πρόθεση του Πρωθυπουργού να μειώσει τη σημασία των πρόσφατων εξελίξεων.

Γ1. Να αντικαταστήσετε τις λέξεις / φράσεις του κειμένου με την έντονη γραφή με σημασιολογικά ισοδύναμες λέξεις / φράσεις, έτσι ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα: δημιουργούν, αντιπαραθέσεων, κώδικες, πτώχευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου, ηγεμονικό παράγοντα.

δημιουργούν: παράγουν  

αντιπαραθέσεων: διαφωνιών, συγκρούσεων

κώδικες: αρχές

πτώχευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου: υπονόμευση του δημόσιου και πολιτικού διαλόγου

ηγεμονικό παράγοντα: ηγετικό παράγοντα, κυρίαρχο παράγοντα (φορέα)  

Γ2.α. «Την τελευταία εβδομάδα παρατηρείται κατακλυσμός (δημοσκοπήσεων) ...»: Να αιτιολογήσετε τη μεταφορική χρήση της γλώσσας από τον συγγραφέα.

Με τη μεταφορική χρήση της γλώσσας ο συγγραφέας κατορθώνει να αποδώσει πολύ πιο παραστατικά την κατάσταση που περιγράφει. Έτσι, η έννοια του κατακλυσμού, που αναφέρεται σ’ ένα έντονο φυσικό φαινόμενο, χρησιμοποιείται εδώ για να τονίσει την ένταση της ροής των δημοσκοπήσεων.

Γ2.β. Να επαναδιατυπώσετε την πρόταση προκειμένου να αποδώσετε το ίδιο νόημα χρησιμοποιώντας τη γλώσσα κυριολεκτικά.

Την τελευταία εβδομάδα παρατηρείται συνεχής ροή δημοσκοπήσεων / έντονη αύξηση των δημοσκοπήσεων.

Γ2. «[Οι δημοσκοπήσεις] επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις κρίσεις και τα σχόλια των δημοσιογράφων και των σχολιαστών...»:

Να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα.

Ο συγγραφέας επιλέγει την ενεργητική σύνταξη προκειμένου να δώσει έμφαση στο υποκείμενο των ρημάτων, δηλαδή στις δημοσκοπήσεις.