Ιστορία Β΄ Λυκείου: Οι Οθωμανοί και η ραγδαία προέλαση τους (πηγή)

Faruk Koksal

 
Ιστορία Β΄ Λυκείου: Οι Οθωμανοί και η ραγδαία προέλαση τους (πηγή)
 
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις απαραίτητες πληροφορίες που θα αντλήσετε από το κείμενο που σας δίνεται να απαντήσετε στα εξής:
α. Πού οφείλεται η ταχεία προέλαση των Οθωμανών στα Βαλκάνια κατά τον 14^ο αιώνα; (μονάδες 13)
β. Ποια ήταν η προέλευση του σώματος των γενιτσάρων και ποια η σημασία του για την ανάπτυξη της στρατιωτικής ισχύος των Οθωμανών; (μονάδες 12)
Μονάδες 25
 
ΚΕΙΜΕΝΟ
Δεν είναι δύσκολο να ερμηνεύσουμε την ευκολία, με την οποία οι Οθωμανοί κατέλαβαν τα Βαλκάνια. Η οθωμανική εισβολή συνέπεσε με μια εποχή κρατικής πολυδιάσπασης (της βυζαντινής αυτοκρατορίας) και πολλοί από τους ανεξάρτητους βασιλιάδες, δεσπότες και επικυριάρχους των μικρότερων βαλκανικών ηγεμονιών δεν δίσταζαν να επικαλεστούν εξωτερική βοήθεια, για να λύσουν τις μεταξύ τους διαφορές. Μέσα στη γενική αναρχία των Βαλκανίων μονάχα οι Οθωμανοί ακολουθούσαν μια συνεπή πολιτική τακτική και μόνο αυτοί διέθεταν τη στρατιωτική ισχύ και τη στρατιωτική διοίκηση που προϋπέθετε η εφαρμογή της. Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα των Οθωμανών ήταν το σώμα των γενιτσάρων, ο πρώτος μόνιμος στρατός της Ευρώπης. Το είχε συστήσει ο σουλτάνος μετά την κατάκτηση της Αδριανούπολης, χρησιμοποιώντας αιχμαλώτους πολέμου, και βρισκόταν κάτω από την προσωπική αρχηγία του.
 
Inalcik, H., Η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η κλασική εποχή, 1300-1600 (μτφ. Μ. Κοκολάκης), Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1995.
 
α. Η τελευταία εκατονταετία της ζωής του Βυζαντίου χαρακτηρίζεται από την αγωνία μπροστά στην προέλαση των Οθωμανών. Η αυτοκρατορία ήταν σε απελπιστική κατάσταση, αφού είχε ακρωτηριαστεί εδαφικά και είχε καταρρεύσει οικονομικά. Το κρατικό ταμείο ήταν εντελώς άδειο, το διοικητικό σύστημα σε πλήρη διάλυση. Το νόμισμα είχε υποτιμηθεί και όλες οι πηγές εσόδων είχαν εξαντληθεί. Σύμφωνα με το παράθεμα, άλλωστε, η αδυναμία που διέκρινε την αυτοκρατορία εκείνη την εποχή την είχε οδηγήσει σε μια κατάσταση κατακερματισμού με την ύπαρξη πολλών ανεξάρτητων βασιλιάδων, δεσποτών και επικυρίαρχων ηγεμόνων. Οι μικρότερης ισχύος αυτοί ηγέτες βρίσκονταν σε συνεχείς αντιπαραθέσεις εμπλέκοντας, μάλιστα, με ευκολία εξωτερικές δυνάμεις για την επίλυση των μεταξύ τους διαφορών. Σε αντίθεση, ωστόσο, με την αδύναμη και άναρχη κατάσταση που επικρατούσε στα Βαλκάνια, οι Οθωμανοί επιδείκνυαν σταθερότητα και συνέπεια στην πολιτική τους. Διέθεταν, παράλληλα, την αναγκαία στρατιωτική ισχύ και την κατάλληλη στρατιωτική διοίκηση για την επίτευξη των στόχων τους.
Ο Ορχάν υπήρξε ο πρώτος που οδήγησε το λαό του σε κατακτήσεις στην Ευρώπη. Οι Τούρκοι, το 1354, επωφελούμενοι από ένα μεγάλο σεισμό, κατέλαβαν το φρούριο της Καλλίπολης. Στην Κωνσταντινούπολη ο λαός καταλήφθηκε από πανικό, πιστεύοντας ότι κινδύνευε άμεσα. Επί Μουράτ Α΄ (1361-1389) οι πόλεις της ερημωμένης Θράκης υπέκυψαν η μία μετά την άλλη: το 1361 καταλήφθηκε το Διδυμότειχο και λίγο αργότερα η Αδριανούπολη, όπου ο σουλτάνος μετέφερε την πρωτεύουσά του (περί το 1365).
Λίγο αργότερα, οι σλάβοι ηγεμόνες και η Βουλγαρία αναγκάσθηκαν να αναγνωρίσουν την ηγεμονία του σουλτάνου, ενώ το Βυζάντιο υποχρεώθηκε να προσφέρει φόρο υποτέλειας στους Οθωμανούς και να θέτει στρατιωτικές δυνάμεις στη διάθεση του σουλτάνου.
 
β. Το σώμα των ιππέων τιμαριούχων του στρατού των Οθωμανών είχε ως αντίβαρο και συμπλήρωμα το σώμα των γενιτσάρων, αποτελούμενο από εθελοντές μισθοφόρους ή στρατιώτες στρατολογούμενους με τη βία από τους υποτελείς χριστιανικούς πληθυσμούς. Οι γενίτσαροι ανήκαν στην προσωπική υπηρεσία του σουλτάνου, και αποτέλεσαν ανεξάντλητη πηγή διοικητικών υπαλλήλων και στρατιωτών. Το παράθεμα επιβεβαιώνει τις πληροφορίες αυτές και, συνάμα, συμπληρώνει πως η σύσταση του σώματος των γενίτσαρων έγινε από τον Μουράτ Α΄ μετά την κατάληψη της Ανδριανούπολης με βάση τους αιχμαλώτους του πολέμου. Οι γενίτσαροι, που ελέγχονταν από τον ίδιο τον σουλτάνο, αποτέλεσαν το πρώτο μόνιμο στρατιωτικό σώμα στην Ευρώπη.
 
«Το θέμα προέρχεται και αντλήθηκε από την πλατφόρμα της Τράπεζας Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας που αναπτύχθηκε (MIS5070818-Tράπεζα θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, Γενικό Λύκειο-ΕΠΑΛ) και είναι διαδικτυακά στο δικτυακό τόπο του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) στη διεύθυνση (http://iep.edu.gr/el/trapeza-thematon-arxiki-selida)».