Αρχαία Ελληνικά: Ασκήσεις Συντακτικού – Γραμματικής και Αδίδακτο κείμενο στις Πανελλήνιες [2001-2007]

Adam Romanowicz

Αρχαία Ελληνικά: Ασκήσεις Συντακτικού – Γραμματικής και Αδίδακτο κείμενο στις Πανελλήνιες

[Δείτε εδώ τα αντίστοιχα θέματα 2008-2014] 

Πανελλήνιες 2007

Πλάτων, Ἀλκιβιάδης Α΄ 133 Β−C

ΣΩΚΡ. Ὀφθαλμὸς ἄρ’ εἰ μέλλει ἰδεῖν αὑτόν, εἰς ὀφθαλμὸν αὐτῷ βλεπτέον, καὶ τοῦ ὄμματος εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον ἐν ᾧ τυγχάνει ἡ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ ἐγγιγνομένη· ἔστι δὲ τοῦτό που ὄψις; − ΑΛΚ. Οὕτως. ΣΩΚΡ. Ἆρ’ οὖν, ὦ φίλε Ἀλκιβιάδη, καὶ ψυχὴ εἰ μέλλει γνώσεσθαι αὑτήν, εἰς ψυχὴν αὐτῇ βλεπτέον, καὶ μάλιστ’ εἰς τοῦτον αὐτῆς τὸν τόπον ἐν ᾧ ἐγγίγνεται ἡ ψυχῆς ἀρετή, σοφία, καὶ εἰς ἄλλο ᾧ τοῦτο τυγχάνει ὅμοιον ὄν; − ΑΛΚ. Ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατες. ΣΩΚΡ. Ἔχομεν οὖν εἰπεῖν ὅτι ἐστὶ τῆς ψυχῆς θειότερον ἢ τοῦτο, περὶ ὃ τὸ εἰδέναι τε καὶ φρονεῖν ἐστιν; − ΑΛΚ. Οὐκ ἔχομεν. ΣΩΚΡ. Τῷ θεῷ ἄρα τοῦτ’ ἔοικεν αὐτῆς, καί τις εἰς τοῦτο βλέπων καὶ πᾶν τὸ θεῖον γνούς, θεόν τε καὶ φρόνησιν, οὕτω καὶ ἑαυτὸν ἂν γνοίη μάλιστα.

Μετάφραση:

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Άρα, αν ο οφθαλμός πρόκειται να δει τον εαυτό του, πρέπει να κοιτάξει αυτός σε άλλο οφθαλμό, και στο σημείο εκείνο του ματιού στο οποίο τυχαίνει να βρίσκεται η αρετή του ματιού· κι είναι ίσως αυτό η όραση;

ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ: Έτσι.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Άραγε, λοιπόν, φίλε Αλκιβιάδη, και η ψυχή, αν πρόκειται να γνωρίσει τον εαυτό της, στην ψυχή θα πρέπει να κοιτάξει, και μάλιστα σε αυτό το σημείο της ψυχής, όπου ενυπάρχει η αρετή της ψυχής, η σοφία, και σε άλλο μέρος που τυχαίνει να είναι όμοιο με αυτό; 

ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ: Σ’ εμένα έτσι φαίνεται, Σωκράτη.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι υπάρχει πιο θεϊκό σημείο της ψυχής πέρα από αυτό, στο οποίο εντοπίζεται η γνώση και η φρόνηση;

ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ: Δεν μπορούμε.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Το σημείο της αυτό μοιάζει λοιπόν στη θεότητα, κι αν κάποιος κοιτάζει σε αυτό, κι αν γνωρίσει καθετί το θεϊκό, δηλαδή και το θεό και τη φρόνηση, έτσι θα μπορέσει να γνωρίσει καλύτερα και τον εαυτό του.

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ἰδεῖν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου της ίδιας φωνής.

= ἰδέ

τυγχάνει: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού.

= ἐτύγχανον

γνώσεσθαι: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄.

= γνόντων – γνώτωσαν

εἰδέναι: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα.

= εἰδῶμεν

ἔχομεν: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής.

= ἔσχηκε(ν)

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ὄμματος: τη δοτική του ενικού αριθμού.

= ὄμματι

τοῦτον: την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους.

= οὗτοι

ὅμοιον: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού του ουδέτερου γένους.

= ὁμοίοις

πᾶν: τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους.

= πάσης

φρόνησιν: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού.

= φρονήσεσι

2. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: ἰδεῖν, ἐγγιγνομένη, αὑτήν, ὅμοιον, τὸ εἰδέναι.

ἰδεῖν: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα μέλλει. Το απαρέμφατο έχει το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα (ὀφθαλμὸς), καθώς υπάρχει ταυτοπροσωπία.

ἐγγιγνομένη: Κατηγορηματική μετοχή στο υποκείμενο (ἀρετὴ) του ρήματος (τυγχάνει)

αὑτήν: Αντικείμενο του απαρεμφάτου γνώσεσθαι

ὅμοιον: Κατηγορούμενο του υποκειμένου τοῦτο, μέσω του συνδετικού ὄν

τὸ εἰδέναι: Έναρθρο απαρέμφατο ως υποκείμενο του ρήματος ἐστιν

3. «Τῷ θεῷ . . . μάλιστα»: Να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να τον αναλύσετε.

Σύνθετος λανθάνων υποθετικός λόγος που δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος. Η υπόθεση λανθάνει στις υποθετικές μετοχές βλέπων – γνούς και η απόδοση εκφέρεται με δυνητική ευκτική ἂν γνοίη.

Υπόθεση: Εἰ τις βλέποι και εἰ γνοίη

Απόδοση: ἂν γνοίη

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2007

∆ημοσθένους Πρὸς Σπουδίαν 23-24

Ἀλλὰ μήν, ὦ ἄνδρες δικασταί, τοῦτό γε δεινὸν δήπου, εἰ πρὸς τὰ συγκεχωρημέν’ ὑπ’ αὐτῶν τούτων ἐξέσται νῦν ἀντιλέγειν, καὶ μηδὲν σημεῖον ὑμῖν ἔσται, διότι πάντες ἄνθρωποι πρὸς τὰ μήτ’ ἀληθῆ μήτε δίκαια τῶν ἐγκλημάτων οὐ κατασιωπᾶν, ἀλλὰ παραχρῆμ’ ἀμφισβητεῖν εἰώθαμεν, μὴ ποιήσαντες δὲ ταῦτα, ἂν ὕστερον ἀντιδικῶσιν, πονηροὶ καὶ συκοφάνται δοκοῦσιν εἶναι. ταῦτα μὲν τοίνυν Σπουδίας οὐδὲν ἧττον ἐμοῦ γιγνώσκων, ἀλλ’ οἶμαι μὲν καὶ ἀκριβέστερον, ὅσῳ καὶ πυκνότερον ἐνταυθοῖ παρέρχεται, πᾶσιν ἐναντία τοῖς πεπραγμένοις αὑτῷ λέγων οὐκ αἰσχύνεται. καίτοι πολλάκις ὑμεῖς ἓν μόνον σκευώρημα συνιδόντες, τούτῳ κατὰ τῶν ἄλλων τῶν ἐγκαλουμένων ἐχρήσασθε τεκμηρίῳ.

Μετάφραση: Αλλά, όμως, κύριοι δικαστές, αυτό είναι βέβαια φοβερό, αν δηλαδή θα είναι δυνατό τώρα να διαφωνούν με αυτά που έχουν συμφωνηθεί από αυτούς τους ίδιους, κι εσείς να μην έχετε καμία απόδειξη, διότι όλοι οι άνθρωποι συνηθίζουμε να μη σωπαίνουμε μπροστά στις αναληθείς και τις άδικες κατηγορίες, αλλά αμέσως τις αμφισβητούμε· όσοι, όμως, δεν κάνουν αυτά, αν ύστερα είναι αντίδικοι, φαίνονται φαύλοι και συκοφάντες. Αυτά, λοιπόν, ο Σπουδίας τα γνωρίζει όχι λιγότερο από μένα, αλλά νομίζω και με μεγαλύτερη ακρίβεια, όσο συχνότερα, λοιπόν, έρχεται εδώ, δεν ντρέπεται να λέει σε όλους τα αντίθετα από αυτά που έχει κάνει. Κι όμως εσείς πολλές φορές, έχοντας αντιληφθεί μία μόνο απάτη, αυτή χρησιμοποιήσατε ως απόδειξη και για τους άλλους κατηγορούμενους.

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ἐξέσται: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού.

= ἐξῆν

κατασιωπᾶν: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής.

= κατασιωπῶσι(ν)

ἀμφισβητεῖν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής.

= ἠμφεσβητήσατε - ἠμφισβητήσατε

αἰσχύνεται: το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής παθητικού αορίστου.

= αἰσχυνθείημεν - αἰσχυνθεῖμεν

ἐχρήσασθε: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα.

= χρῆται

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ἄνδρες: την κλητική ενικού αριθμού.

= ἄνερ

μηδέν: τη δοτική πληθυντικού αριθμού, στο αρσενικό γένος.

= μηδέσι

τὰ ἀληθῆ: την αιτιατική ενικού αρσενικού γένους.

= τόν ἀληθῆ

ἧττον: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους στον ίδιο βαθμό.

= ἥττονες - ἥττους

ἐμοῦ: τη γενική πληθυντικού αριθμού του ιδίου προσώπου.

= ἡμῶν

2. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: δικασταί, ἀντιλέγειν, σημεῖον, τοῖς πεπραγμένοις, αὑτῷ, τεκμηρίῳ.

δικασταί: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἄνδρες

ἀντιλέγειν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα ἐξέσται

σημεῖον: Υποκείμενο του ρήματος ἔσται

τοῖς πεπραγμένοις: Επιθετική μετοχή που λειτουργεί ως δοτική αντικειμενική μέσω του ἐναντία

αὑτῷ: Δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου στο τοῖς πεπραγμένοις

τεκμηρίῳ: Κατηγορούμενο του αντικειμένου (τούτῳ) του ρήματος ἐχρήσασθε

3. ἐξέσται, ἀντιδικῶσιν: να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους.

- «εἰ πρὸς τὰ συγκεχωρημέν’ ὑπ’ αὐτῶν τούτων ἐξέσται νῦν ἀντιλέγειν»: Δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, η οποία εισάγεται με τον σύνδεσμο εἰ καθώς εκφράζει αβέβαιη ή υποθετική αιτιολογία. Λειτουργεί ως επεξήγηση στο τοῦτο.

- «ἂν ὕστερον ἀντιδικῶσιν»: Δευτερεύουσα υποθετική πρόταση (αν + υποτακτική), η οποία με απόδοση την κύρια «δοκοῦσιν εἶναι» σχηματίζει υποθετικό λόγο που εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον.

Πανελλήνιες 2006

Ξενοφώντος Συμπόσιον 2.10

Καὶ ὁ Ἀντισθένης, Πῶς οὖν, ἔφη, ὦ Σώκρατες, οὕτω γιγνώσκων οὐ καὶ σὺ παιδεύεις Ξανθίππην, ἀλλὰ χρῇ γυναικὶ τῶν οὐσῶν, οἶμαι δὲ καὶ τῶν γεγενημένων καὶ τῶν ἐσομένων, χαλεπωτάτῃ; Ὅτι, ἔφη, ὁρῶ καὶ τοὺς ἱππικοὺς βουλομένους γενέσθαι οὐ τοὺς εὐπειθεστάτους ἀλλὰ τοὺς θυμοειδεῖς ἵππους κτωμένους. νομίζουσι γάρ, ἢν τοὺς τοιούτους δύνωνται κατέχειν, ῥᾳδίως τοῖς γε ἄλλοις ἵπποις χρήσεσθαι. κἀγὼ δὴ βουλόμενος ἀνθρώποις χρῆσθαι καὶ ὁμιλεῖν ταύτην κέκτημαι, εὖ εἰδὼς ὅτι εἰ ταύτην ὑποίσω, ῥᾳδίως τοῖς γε ἄλλοις ἅπασιν ἀνθρώποις συνέσομαι.

ἱππικὸς = ικανός ιππέας

Μετάφραση: Και ο Αντισθένης είπε: Πώς, λοιπόν, Σωκράτη, αφού γνωρίζεις τόσα δεν εκπαιδεύεις κι εσύ την Ξανθίππη, αλλά έχεις την πιο δύστροπη γυναίκα απ’ όσες υπάρχουν, και νομίζω απ’ όσες υπήρξαν και απ’ όσες θα υπάρξουν;

Επειδή, είπε, βλέπω και αυτούς που θέλουν να γίνουν ικανοί ιππείς, ότι δεν αποκτούν τα πιο υπάκουα, αλλά τα πιο ατίθασα άλογα. Γιατί θεωρούν πως αν μπορούν να έχουν τέτοια άλογα, θα μπορούν εύκολα να μεταχειρίζονται και τα άλλα άλογα. Κι εγώ, βέβαια, επειδή θέλω να συναναστρέφομαι και να μιλώ με τους ανθρώπους, απέκτησα αυτή, γνωρίζοντας καλά ότι αν ανεχτώ αυτή, εύκολα βέβαια θα μπορέσω να συναναστραφώ με όλους τους άλλους ανθρώπους. 

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ἔφη: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα.

= φάθι

γιγνώσκων: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή.

= ἐγνώκατε

ὁρῶ: το δεύτερο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή.

= ἑώρας

νομίζουσι: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή.

= νομιοῦσι

κατέχειν: το τρίτο ενικό πρόσωπο υποτακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή.

= κατάσχῃ

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

σὺ: τη δοτική πληθυντικού αριθμού του ίδιου προσώπου.

= ὑμῖν

γυναικὶ: την κλητική ενικού αριθμού.

= γύναι

θυμοειδεῖς: την ονομαστική ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους.

= θυμοειδές

ἵππους: τη δοτική ενικού αριθμού.

= ἵππῳ

ἅπασιν: τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους.

= ἁπάσης

2. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: γυναικί, τῶν οὐσῶν, κτωμένους, χρῆσθαι, εὖ, ἅπασιν.

γυναικί: Αντικείμενο του ρήματος χρῇ

τῶν οὐσῶν: Επιθετική μετοχή ως γενική διαιρετική από το χαλεπωτάτῃ

κτωμένους: Κατηγορηματική μετοχή μέσω του ὁρῶ. Ως υποκείμενο της μετοχής τίθεται το υποκείμενο (τοὺς βουλομένους) του ρήματος ὁρῶ.

χρῆσθαι: Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της μετοχής βουλόμενος. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται το κἀγὼ (ταυτοπροσωπία).

εὖ: Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο εἰδὼς

ἅπασιν: Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο ἀνθρώποις

3. «Ὅτι, ἔφη, ὁρῶ ... συνέσομαι»: Να βρεθούν οι υποθετικοί λόγοι του αποσπάσματος και να αναγνωριστεί το είδος τους.

Υπόθεση: «ἢν τοὺς τοιούτους δύνωνται κατέχειν»

Απόδοση: «ῥᾳδίως τοῖς γε ἄλλοις ἵπποις χρήσεσθαι»

Εξαρτημένος υποθετικός λόγος που δηλώνει το προσδοκώμενο.

ἢν δυνώμεθα – χρησόμεθα

Υπόθεση: «εἰ ταύτην ὑποίσω»

Απόδοση: «ῥᾳδίως τοῖς γε ἄλλοις ἅπασιν ἀνθρώποις συνέσομαι»

Εξαρτημένος υποθετικός λόγος που δηλώνει το πραγματικό με σημασία προσδοκώμενου.

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2006

Ξενοφώντος Ἀπομνημονεύματα Β ΙΙ 6-7

Καὶ οὐκ ἀρκεῖ θρέψαι μόνον, ἀλλὰ καί, ἐπειδὰν δόξωσιν ἱκανοὶ εἶναι οἱ παῖδες μανθάνειν τι, ἃ μὲν ἂν αὐτοὶ ἔχωσιν οἱ γονεῖς ἀγαθὰ πρὸς τὸν βίον, διδάσκουσιν, ἃ δ’ ἂν οἴωνται ἄλλον ἱκανώτερον εἶναι διδάξαι, πέμπουσι πρὸς τοῦτον δαπανῶντες, καὶ ἐπιμελοῦνται πάντα ποιοῦντες ὅπως οἱ παῖδες αὐτοῖς γένωνται ὡς δυνατὸν βέλτιστοι. πρὸς ταῦτα ὁ νεανίσκος εἶπεν· Ἀλλά τοι εἰ καὶ πάντα ταῦτα πεποίηκε καὶ ἄλλα τούτων πολλαπλάσια, οὐδεὶς ἂν δύναιτο αὐτῆς ἀνασχέσθαι τὴν χαλεπότητα. καὶ ὁ Σωκράτης, Πότερα δέ, ἔφη, οἴει θηρίου ἀγριότητα δυσφορωτέραν εἶναι ἢ μητρός;

Μετάφραση: Και δεν αρκεί μόνο να τα αναθρέψουν, αλλά επιπλέον, κάθε φορά που τα παιδιά φαίνονται ότι είναι ικανά να μάθουν κάτι, όσα τυχόν καλά γνωρίζουν οι γονείς για τη ζωή, τα διδάσκουν, όσα, όμως, θεωρούν ότι κάποιος άλλος είναι ικανότερος να διδάξει, τα στέλνουν σε αυτόν πληρώνοντας, και φροντίζουν κάνοντας τα πάντα προκειμένου τα παιδιά τους να γίνουν όσο το δυνατόν καλύτερα. Σε αυτά ο νεαρός απάντησε: Αλλά, βέβαια, ακόμη κι αν έχει κάνει όλα αυτά και ακόμη περισσότερα από αυτά, κανείς δεν μπορεί να ανεχθεί τη σκληρότητα αυτής. Και ο Σωκράτης είπε: Ποια αγριότητα νομίζεις ότι είναι πιο ανυπόφορη, του θηρίου ή της μητέρας;  

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

θρέψαι: το απαρέμφατο παρακειμένου της ενεργητικής φωνής.

= τετροφέναι

μανθάνειν: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ της ίδιας φωνής.

= μαθόντων

δαπανῶντες: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής.

= δαπανῷτε

δύναιτο: το τρίτο ενικό πρόσωπο υποτακτικής στον ίδιο χρόνο.

= δύνηται

ἀνασχέσθαι: το δεύτερο ενικό πρόσωπο παρατατικού της ίδιας φωνής.

= ἠνείχου

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

παῖδες: την κλητική ενικού αριθμού.

= παῖ

γονεῖς: τη δοτική πληθυντικού αριθμού.

= γονεῦσι

βέλτιστοι: τη γενική ενικού στο συγκριτικό βαθμό.

= βελτίονος

οὐδείς: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού.

= οὐδένας

μητρός: τη γενική πληθυντικού αριθμού.

= μητέρων

2. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: θρέψαι, διδάξαι, δαπανῶντες, βέλτιστοι, τούτων, θηρίου.

θρέψαι: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του οὐκ ἀρκεῖ

διδάξαι: Απαρέμφατο της αναφοράς μέσω του ἱκανώτερον

δαπανῶντες: Τροπική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο (οἱ γονεῖς) του ρήματος πέμπουσι. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

βέλτιστοι: Κατηγορούμενο στο οἱ παῖδες μέσω του συνδετικού ρήματος γένωνται

τούτων: Γενική συγκριτική στο πολλαπλάσια

θηρίου: Γενική κτητική στο ἀγριότητα

3. ἐπειδάν… διδάσκουσιν: να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση των υποθετικών λόγων που λανθάνουν στο απόσπασμα και να τους χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους.

Υπόθεση: «ἐπειδὰν δόξωσιν ἱκανοὶ εἶναι οἱ παῖδες μανθάνειν τι»

Απόδοση: «διδάσκουσιν»

Λανθάνοντας υποθετικός λόγος που εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον. Η υπόθεσή του λανθάνει στη χρονικοϋποθετική πρόταση.

Υπόθεση: «ἃ μὲν ἂν αὐτοὶ ἔχωσιν οἱ γονεῖς ἀγαθὰ πρὸς τὸν βίον»

Απόδοση: «διδάσκουσιν»

Λανθάνοντας υποθετικός λόγος που εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον. Η υπόθεσή του λανθάνει στην αναφορικοϋποθετική πρόταση.

Πανελλήνιες 2005

Λυκούργου Κατά Λεωκράτους 20 83-84

Τοῦτο γὰρ ἔχει μέγιστον ἡ πόλις ὑμῶν ἀγαθόν, ὅτι τῶν καλῶν ἔργων παράδειγμα τοῖς Ἕλλησι γέγονεν· ὅσον γὰρ τῷ χρόνῳ πασῶν ἐστιν ἀρχαιοτάτη, τοσοῦτον οἱ πρόγονοι ἡμῶν τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἀρετῇ διενηνόχασιν. ἐπὶ Κόδρου γὰρ βασιλεύοντος Πελοποννησίοις γενομένης ἀφορίας κατὰ τὴν χώραν αὐτῶν ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ ἡμῶν τοὺς προγόνους ἐξαναστήσαντας κατανείμασθαι τὴν χώραν. καὶ πρῶτον μὲν εἰς ∆ελφοὺς ἀποστείλαντες τὸν θεὸν ἐπηρώτων εἰ λήψονται τὰς Ἀθήνας· ἀνελόντος δ’ αὐτοῖς τοῦ θεοῦ, ὅτι τὴν πόλιν αἱρήσουσιν ἐὰν μὴ τὸν βασιλέα τὸν Ἀθηναίων {Κόδρον} ἀποκτείνωσιν, ἐστράτευον ἐπὶ τὰς Ἀθήνας.

Μετάφραση: Γιατί η πόλη σας έχει αυτό ως μεγαλύτερο αγαθό, ότι δηλαδή έχει καταστεί παράδειγμα καλών έργων για τους άλλους Έλληνες· γιατί όσο είναι αρχαιότατη στο χρόνο, τόσο οι πρόγονοί μας διαφέρουν ως προς την αρετή από τους άλλους ανθρώπους. Διότι, όταν ο Κόδρος βασίλευε, στη χώρα των Πελοποννησίων υπήρχε ξηρασία, και φάνηκε σ’ αυτούς καλό να εκστρατεύσουν ενάντια στην πόλη μας, και αφού εκδιώξουν τους προγόνους μας να μοιράσουν τη χώρα. Και πρώτα, βέβαια, αφού έστειλαν στους Δελφούς ρωτούσαν τον θεό αν θα κατακτήσουν την Αθήνα· κι αφού τους απάντησε ο θεός ότι θα κυριεύσουν την πόλη, αν δεν σκοτώσουν τον βασιλιά των Αθηναίων, τον Κόδρο, εκστράτευσαν εναντίον της Αθήνας.

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

διενηνόχασιν: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής.

= διοίσει

ἀποστείλαντες: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής.

= ἀποστελοῦσι

ἐπηρώτων: το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής.

= ἐπερωτῷ

λήψονται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής.

= εἴληφας

ἀνελόντος: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ της ίδιας φωνής.

= ἄνελε

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

τοῦτο: την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους.

= οὗτοι

μέγιστον: τη δοτική πληθυντικού του αρσενικού γένους στο συγκριτικό βαθμό.

= μείζοσι

πασῶν: τη δοτική ενικού του αρσενικού γένους.

= παντί

γενομένης: την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους.

= γενόμεναι

τὸν βασιλέα: την κλητική του ενικού αριθμού.

= βασιλεῦ

2. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: τῶν καλῶν, παράδειγμα, ἀρετῇ, ἐπὶ τὴν πόλιν, πρῶτον, αὐτοῖς.

τῶν καλῶν: Επιθετικός προσδιορισμός στο ἔργων

παράδειγμα: Κατηγορούμενο στο ἡ πόλις μέσω του συνδετικού ρήματος γέγονεν

ἀρετῇ: Δοτική της αναφοράς στο διενηνόχασιν

ἐπὶ τὴν πόλιν: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης στο στρατεύειν

πρῶτον: Επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ἀποστείλαντες

αὐτοῖς: Αντικείμενο της μετοχής ἀνελόντος

3. Να βρεθεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου· να αναγνωρισθεί το είδος του και να μετατραπεί σε υποθετικό λόγο που να δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον.

Υπόθεση: «ἐὰν μὴ τὸν βασιλέα τὸν Ἀθηναίων {Κόδρον} ἀποκτείνωσιν»

Απόδοση: «ὅτι τὴν πόλιν αἱρήσουσιν»

Εξαρτημένος υποθετικός λόγος που δηλώνει το προσδοκώμενο.

Αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον:

Υπόθεση: «ἐὰν μὴ τὸν βασιλέα τὸν Ἀθηναίων {Κόδρον} ἀποκτείνωσιν»

Απόδοση: «ὅτι τὴν πόλιν αἱροῦσιν»

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2005

Ἀντιφῶντος Περὶ τοῦ χορευτοῦ 25

Ἐπίστασθε δέ, ὦ ἄνδρες, ὅτι αἱ ἀνάγκαι αὗται ἰσχυρόταται καὶ μέγισταί εἰσι τῶν ἐν ἀνθρώποις, καὶ ἔλεγχοι ἐκ τούτων σαφέστατοι καὶ πιστότατοι περὶ τοῦ δικαίου, ὅπου εἶεν μὲν ἐλεύθεροι πολλοὶ οἱ συνειδότες, εἶεν δὲ δοῦλοι, καὶ ἐξείη μὲν τοὺς ἐλευθέρους ὅρκοις καὶ πίστεσιν ἀναγκάζειν, ἃ τοῖς ἐλευθέροις μέγιστα καὶ περὶ πλείστου ἐστίν, ἐξείη δὲ τοὺς δούλους ἑτέραις ἀνάγκαις, ὑφ’ ὧν καί ἢν μέλλωσιν ἀποθανεῖσθαι κατειπόντες, ὅμως ἀναγκάζονται τἀληθῆ λέγειν. ἡ γὰρ παροῦσα ἀνάγκη ἑκάστῳ ἰσχυροτέρα ἐστὶ τῆς μελλούσης ἔσεσθαι.

Μετάφραση: Γνωρίζετε καλά, βέβαια, κύριοι, ότι οι εξαναγκασμοί αυτοί είναι οι πιο ισχυροί και οι πιο μεγάλοι που υπάρχουν στους ανθρώπους, και πως οι έλεγχοι μέσω αυτών είναι οι πιο σαφείς και οι πιο ακριβείς σχετικά με το δίκαιο, σε περίπτωση που οι περισσότεροι από αυτούς που γνωρίζουν καλά είναι ελεύθεροι ή δούλοι, και είναι δυνατόν αφενός τους ελεύθερους να εξαναγκάζουν με όρκους και έγγραφες διαβεβαιώσεις, τα οποία είναι τα πιο μεγάλα και πιο σπουδαία για τους ελεύθερους, αφετέρου είναι δυνατόν τους δούλους με άλλους εξαναγκασμούς, από τους οποίους, ακόμη κι αν πρόκειται να θανατωθούν αν διατυπώσουν κατηγορίες, εντούτοις αναγκάζονται να πουν την αλήθεια. Γιατί η παρούσα πίεση είναι για τον καθένα ισχυρότερη από εκείνη που πρόκειται να υπάρξει στο μέλλον.  

1α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

ἐπίστασθε: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής ενεστώτα.

= ἐπίσταιο

συνειδότες: το απαρέμφατο ενεστώτα.

= συνειδέναι

ἐξείη: το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα.

= ἐξέσται

ἀποθανεῖσθαι: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β΄.

= ἀπεθάνετε

κατειπόντες: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ της ενεργητικής φωνής.

= κάτειπε

1β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

πολλοί: τη γενική πληθυντικού του αρσενικού γένους στο συγκριτικό βαθμό.

= πλειόνων – πλεόνων

πίστεσιν: τη δοτική του ενικού αριθμού.

= πίστει

ἅ: τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους.

= αἷς

σαφέστατοι: τη γενική ενικού του αρσενικού γένους στο θετικό βαθμό.

= σαφοῦς

παροῦσα: την ονομαστική πληθυντικού του ουδετέρου γένους.

= παρόντα

2. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: περὶ τοῦ δικαίου, ὅρκοις, ἀναγκάζειν, μέγιστα, τἀληθῆ, τῆς μελλούσης.

περὶ τοῦ δικαίου: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο εἰσι

ὅρκοις: Δοτική του μέσου στο ἀναγκάζειν

ἀναγκάζειν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο απρόσωπο ἐξείη

μέγιστα: Κατηγορούμενο στο ἃ μέσω του συνδετικού ἐστίν

τἀληθῆ: Σύστοιχο αντικείμενο του απαρεμφάτου λέγειν

τῆς μελλούσης: Επιθετική μετοχή ως γενική συγκριτική στο ἰσχυροτέρα

3. εἰσι, μέλλωσιν: να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους.

- «ὅτι αἱ ἀνάγκαι αὗται ἰσχυρόταται καὶ μέγισταί εἰσι τῶν ἐν ἀνθρώποις»: Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση ως αντικείμενο του ρήματος ἐπίστασθε. Εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὅτι και εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό.

- «καί ἢν μέλλωσιν ἀποθανεῖσθαι κατειπόντες»: Δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση. Εισάγεται με το καί ἢν για να δηλωθεί πως η παραχώρηση γίνεται προς κάτι που θεωρείται αβέβαιο ή μη πραγματικό. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της παραχώρησης.

Πανελλήνιες 2004

Ξενοφώντος Αποµνηµονεύµατα Α,6,14 (14)

Ἐγὼ δ’ οὖν καὶ αὐτός, ὦ Ἀντιφῶν, ὥσπερ ἄλλος τις ἢ ἵππῳ ἀγαθῷ ἢ κυνὶ ἢ ὄρνιθι ἥδεται, οὕτω καὶ ἔτι µᾶλλον ἥδοµαι φίλοις ἀγαθοῖς, καὶ ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω, καὶ ἄλλοις συνίστηµι παρ’ ὧν ἂν ἡγῶµαι ὠφελήσεσθαί τι αὐτοὺς εἰς ἀρετήν· καὶ τοὺς θησαυροὺς τῶν πάλαι σοφῶν ἀνδρῶν, οὓς ἐκεῖνοι κατέλιπον ἐν βιβλίοις γράψαντες, ἀνελίττων κοινῇ σὺν τοῖς φίλοις διέρχοµαι, καὶ ἄν τι ὁρῶµεν ἀγαθόν, ἐκλεγόµεθα· καὶ µέγα νοµίζοµεν κέρδος, ἐὰν ἀλλήλοις φίλοι γιγνώµεθα. Ἐµοὶ µὲν δὴ ταῦτα ἀκούοντι ἐδόκει αὐτός τε µακάριος εἶναι καὶ τοὺς ἀκούοντας ἐπὶ καλοκἀγαθίαν ἄγειν.

ἀνελίττων=ξετυλίγοντας (το βιβλίο που είχε µορφή κυλίνδρου).

Μετάφραση: Εγώ, λοιπόν, ο ίδιος, Αντιφώντα, όπως ακριβώς κάποιος άλλος ευχαριστιέται με ένα ικανό άλογο ή σκύλο ή πουλί, έτσι και ακόμη περισσότερο ευχαριστιέμαι με τους καλούς φίλους, και αν έχω κάτι καλό, το διδάσκω, και τους ωθώ να συναναστρέφονται και με άλλους από τους οποίους θεωρώ ότι θα ωφεληθούν σε κάτι για την αρετή. Και τους θησαυρούς των παλαιών σοφών ανδρών, τους οποίους εκείνοι άφησαν καταγράφοντάς τους σε βιβλία, ξετυλίγοντας μαζί με τους φίλους εξετάζω, και αν δούμε κάτι καλό, το υιοθετούμε. Και το θεωρούμε σημαντικό κέρδος, αν γίνουμε φίλοι μεταξύ μας. Αφού άκουσα αυτά μου έδωσε την εντύπωση πως αυτός είναι ευτυχισμένος και πως εκείνους που τον ακούν τους ωθεί στην ευγένεια και την καλοσύνη.  

1α. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

ὁρῶµεν: το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β′

= ἴδωμεν

γιγνώµεθα: το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β′

= γενοῦ

ὠφελήσεσθαι: το απαρέµφατο παρακειµένου ενεργητικής φωνής

= ὠφεληκέναι

συνίστηµι: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής και τη γενική ενικού αρσενικού γένους της µετοχής ενεστώτα της ίδιας φωνής

= συνέστησας / συνιστάντος

1β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

ὄρνιθι: την αιτιατική ενικού

= ὄρνιν

τι: τη δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους

= τισί(ν)

σοφῶν: την αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους

= σοφάς

µέγα: τα παραθετικά επιθέτου στο γένος, τον αριθµό και την πτώση που βρίσκεται

= μεῖζον – μέγιστον

ταῦτα: τη γενική πληθυντικού θηλυκού γένους

= τούτων

2. «ἄν τι ὁρῶµεν ἀγαθόν, ἐκλεγόµεθα». Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον µετατρέψετε σε υποθετικό λόγο του µη πραγµατικού.

Ο υποθετικός λόγος δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον, καθώς έχει στην υπόθεση ἄν + υποτακτική (ὁρῶµεν) και στην απόδοση οριστική ενεστώτα (ἐκλεγόµεθα).

Μη πραγματικό: εἰ τι ἐωρῶμεν ἀγαθόν, ἐξελεγόμεθα ἄν [εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου – δυνητική οριστική ιστορικού χρόνου]

3. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: φίλοις, εἰς ἀρετήν, ἀλλήλοις, φίλοι, ἀκούοντι, εἶναι.

φίλοις: Δοτική της αιτίας στο ρήμα ἥδοµαι

εἰς ἀρετήν: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει σκοπό στο απαρέμφατο ὠφελήσεσθαί

ἀλλήλοις: Δοτική αντικειμενική μέσω του φίλοι

φίλοι: Κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος γιγνώμεθα (ἡμεῖς)

ἀκούοντι: Χρονική μετοχή με υποκείμενο το ἐµοὶ

εἶναι: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο του ρήματος ἐδόκει

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2004

Λουκιανοῦ «Περὶ τοῦ ἐνυπνίου» (10)

Ἢν δ’ ἐµοὶ πείθῃ, πρῶτον µέν σοι πολλὰ ἐπιδείξω παλαιῶν ἀνδρῶν ἔργα καὶ πράξεις θαυµαστάς, καὶ λόγους αὐτῶν ἀπαγγέλλουσα καὶ πάντων ὡς εἰπεῖν ἔµπειρον ἀποφαίνουσα, καὶ τὴν ψυχήν, ὅπερ σου κυριώτατόν ἐστι, κατακοσµήσω πολλοῖς καὶ ἀγαθοῖς κοσµήµασι, σωφροσύνῃ, δικαιοσύνῃ, εὐσεβείᾳ, πραότητι, ἐπιεικείᾳ, συνέσει, καρτερίᾳ, τῷ τῶν καλῶν ἔρωτι, τῇ πρὸς τὰ σεµνότατα ὁρµῇ· ταῦτα γάρ ἐστιν ὁ τῆς ψυχῆς ἀκήρατος ὡς ἀληθῶς κόσµος. Λήσει δέ σε οὔτε παλαιὸν οὐδὲν οὔτε νῦν γενέσθαι δέον, ἀλλὰ καὶ τὰ µέλλοντα προόψει µετ’ ἐµοῦ, καὶ ὅλως ἅπαντα, ὁπόσα ἐστί, τά τε θεῖα τά τ’ ἀνθρώπινα, οὐκ εἰς µακράν σε διδάξοµαι.

ἀκήρατος = αµιγής, αµόλυντος, καθαρός.

Μετάφραση: Αν πεισθείς σ’ εμένα, αρχικά θα σου παρουσιάσω έργα και σπουδαίες πράξεις παλαιών ανδρών, και θα σου απαγγείλω τα λόγια τους και, για να το πω έτσι, θα σε κάνω γνώστη όλων, και την ψυχή, που είναι το σημαντικότερο για σένα, θα την κοσμήσω με πολλά και καλά κοσμήματα, με σωφροσύνη, με δικαιοσύνη, με ευσέβεια, με πραότητα, με επιείκεια, με σύνεση, με καρτερικότητα, με αγάπη για τα ωραία, με ορμή για τα πιο σεβαστά· γιατί αυτά είναι το αληθινά αμόλυντο κόσμημα της ψυχής. Δεν θα σου είναι άγνωστο ούτε κανένα από τα παλιά, ούτε κανένα από εκείνα που πρέπει να γίνουν τώρα, αλλά θα προβλέπεις μαζί μου και τα μελλούμενα, και θα σε διδάξω σύντομα όλα ανεξαιρέτως, όσα υπάρχουν, και τα θεία και τα ανθρώπινα.     

1α. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

πείθῃ: το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου β′

= πίθῃ

ἀπαγγέλλουσα: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής µέλλοντα της ίδιας φωνής

= ἀπαγγελοῖεν

λήσει: το ίδιο πρόσωπο στην προστακτική του ενεργητικού αορίστου β′

= λαθέτω

προόψει: το απαρέµφατο στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής

= προορᾶν

ἐστί: το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού.

= ἦσθα

1β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

πράξεις: τη γενική ενικού

= πράξεως

πραότητι: την ονοµαστική ενικού

= πραότης

ἀκήρατος: την αιτιατική ενικού του θηλυκού γένους

= ἀκήρατον

ἀληθῶς: το συγκριτικό βαθµό του ίδιου τύπου

= ἀληθέστερον

οὐδὲν: τη δοτική ενικού του θηλυκού γένους.

= οὐδεμιᾷ

2. «Ἢν δ’ ἐµοὶ πείθῃ, [...] ἐπιδείξω καὶ [...] κατακοσµήσω [...]».

Να µετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι, ώστε να δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος και την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο µέλλον.

Απλή σκέψη του λέγοντος: εἰ ἐµοὶ πείθοιο, ἐπιδείξαιμι ἄν καὶ κατακοσµήσαιμι ἄν

Αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον: ἤν ἐµοὶ πείθῃ, ἐπιδείκνυμι και κατακοσμῶ

3. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: ἀνδρῶν, ἔµπειρον, σου, συνέσει, ταῦτα, τὰ µέλλοντα.

ἀνδρῶν: Γενική κτητική (προσδιορίζει το ἔργα)

ἔµπειρον: Κατηγορούμενο του εννοούμενου αντικειμένου (σε) της μετοχής ἀποφαίνουσα

σου: Γενική κτητική (προσδιορίζει το κυριώτατον)

συνέσει: Επεξήγηση στο κοσμήμασι

ταῦτα: Υποκείμενο ρήματος ἐστιν (αττική σύνταξη)

τὰ µέλλοντα: Επιθετική μετοχή ως αντικείμενο του ρήματος προόψει

Πανελλήνιες 2003

Ξενοφώντος Αποµνηµονεύµατα ∆. ΙV.16.

Ἀλλὰ µὴν καὶ ὁµόνοιά γε µέγιστόν τε ἀγαθὸν δοκεῖ ταῖς πόλεσιν εἶναι καὶ πλειστάκις ἐν αὐταῖς αἵ τε γερουσίαι καὶ οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁµονοεῖν, καὶ πανταχοῦ ἐν τῇ Ἑλλάδι νόµος κεῖται τοὺς πολίτας ὀµνύναι ὁµονοήσειν, καὶ πανταχοῦ ὀµνύουσι τὸν ὅρκον τοῦτον· οἶµαι δ’ ἐγὼ ταῦτα γίγνεσθαι οὐχ ὅπως τοὺς αὐτοὺς χοροὺς κρίνωσιν οἱ πολῖται, οὐδ’ ὅπως τοὺς αὐτοὺς αὐλητὰς ἐπαινῶσιν, οὐδ’ ὅπως τοὺς αὐτοὺς ποιητὰς αἱρῶνται, οὐδ’ ἵνα τοῖς αὐτοῖς ἥδωνται, ἀλλ’ ἵνα τοῖς νόµοις πείθωνται. τούτοις γὰρ τῶν πολιτῶν ἐµµενόντων, αἱ πόλεις ἰσχυρόταταί τε καὶ εὐδαιµονέσταται γίγνονται· ἄνευ δὲ ὁµονοίας οὔτ’ ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη οὔτ’ οἶκος καλῶς οἰκηθείη.

Μετάφραση: Αλλά όμως και η ομόνοια φαίνεται ότι είναι ένα πολύ σημαντικό αγαθό για τις πόλεις, και πολλές φορές η γερουσία και οι άριστοι άνδρες προτρέπουν τους πολίτες να ομονοούν, και παντού στην Ελλάδα υπάρχει νόμος να ορκίζονται οι πολίτες να ομονοούν, και παντού δίνουν τον όρκο αυτό. Εγώ νομίζω, βέβαια, πως αυτά γίνονται όχι για να κρίνουν οι πολίτες τους ίδιους χορούς, ούτε για να επαινούν τους ίδιους αυλητές, ούτε για να εξυμνούν τους ίδιους ποιητές, ούτε για να ευχαριστιούνται με τα ίδια πράγματα, αλλά για να πείθονται στους νόμους. Γιατί, αν οι πολίτες μένουν σταθεροί σε αυτούς, οι πόλεις γίνονται πιο δυνατές και πιο ευτυχείς· χωρίς, όμως, την ομόνοια ούτε οι πόλεις μπορούν να διακυβερνηθούν καλά, ούτε ένα σπίτι να διοικηθεί καλά. 

1α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συµπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυµία να γραφεί στο γένος και στον αριθµό που βρίσκεται ο τύπος του κειµένου, που δίνεται).

Επίρρηµα                 Θετικός            Συγκριτικός

εὐδαιµονέσταται      εὐδαιµόνως     εὐδαιµονέστερον

Αντωνυµία               Γενική              ∆οτική         Κλητική

τοῦτον                     τούτου              τούτῳ          (ὦ) οὗτος

1β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

αἱρῶνται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής και της προστακτικής του αορίστου β´ στη φωνή που βρίσκεται.

= ἕλοιο - ἑλοῦ

πείθωνται: τον ίδιο τύπο στον παθητικό αόριστο.

= πεισθῶσι

ἐµµενόντων: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του µέλλοντα και του αορίστου στη φωνή που βρίσκεται.

= ἐμμενεῖς - ἐνέμεινας

2. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις του κειµένου: ἀγαθόν, εἶναι, ταῦτα, τούτοις, τῶν πολιτῶν.

ἀγαθόν: Κατηγορούμενο στο ὁµόνοια μέσω του συνδετικού εἶναι

εἶναι: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα δοκεῖ

ταῦτα: Υποκείμενο του απαρεμφάτου γίγνεσθαι, καθώς υπάρχει ετεροπροσωπία σε σχέση με το υποκείμενο του ρήματος της κύριας (οἶµαι - ἐγὼ)

τούτοις: Αντικείμενο της μετοχής ἐµµενόντων

τῶν πολιτῶν: Υποκείμενο της γενικής απόλυτης μετοχής ἐµµενόντων

3. «οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁµονοεῖν»: Να µεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Ευθύς λόγος: Ὦ πολῖται ὁµονοεῖτε

Το τελικό απαρέμφατο ὁµονοεῖν που εξαρτάται από το κελευστικό ρήμα επιθυμίας παρακελεύονται προέρχεται από προστακτική έγκλιση που δηλώνει προτροπή.

Μεταξύ απαρεμφάτου και ρήματος κύριας έχουμε ετεροπροσωπία, καθώς ως υποκείμενο του απαρεμφάτου εννοείται η αιτιατική «τούς πολίτας», από την οποία και αντλείται στον ευθύ λόγο το υποκείμενο του ρήματος  ὁµονοεῖτε.

Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2003

∆ίων Χρυσόστοµος, Λόγος VIII: ∆ιογένης ἢ περὶ ἀρετῆς, 28.

Περὶ δὲ τοῦ Πέλοπος ἔλεγον ὅτι καὶ τὸν ὦµον ἐλεφάντινον ἔχοι, ὥσπερ τι ὄφελος ἀνθρώπου χρυσῆν χεῖρα ἢ ἐλεφαντίνην ἔχοντος ἢ ὀφθαλµοὺς ἀδάµαντος ἢ σµαράγδου· τὴν δὲ ψυχὴν οὐκ ἐγίγνωσκον αὐτοῦ ὁποίαν τινὰ εἶχεν. τὸν δὲ Ἡρακλέα πονοῦντα µὲν καὶ ἀγωνιζόµενον ἠλέουν, καὶ ἔφασαν αὐτὸν ἀνθρώπων ἀθλιώτατον· καὶ διὰ τοῦτο ἄθλους ἐκάλουν τοὺς πόνους αὐτοῦ καὶ τὰ ἔργα, ὡς τὸν ἐπίπονον βίον ἄθλιον ὄντα· ἀποθανόντα δὲ πάντων µάλιστα τιµῶσι καὶ θεὸν νοµίζουσι καί φασιν Ἥβῃ συνοικεῖν, καὶ τούτῳ πάντες εὔχονται, ὅπως αὐτοὶ µὴ ἔσονται ἄθλιοι, τῷ πλεῖστα ἀθλήσαντι.

Μετάφραση: Για τον Πέλοπα έλεγαν ότι είχε ώμο από ελεφαντόδοντο, σαν να έχει κάποιο όφελος ο άνθρωπος που έχει χέρι χρυσό ή από ελεφαντόδοντο ή μάτια αδαμάντινα ή από σμαράγδι. Για την ψυχή του, όμως, δεν γνώριζαν ποιας ποιότητας ήταν. Τον Ηρακλή που κόπιαζε και αγωνιζόταν τον ευσπλαχνίζονταν, και έλεγαν πως αυτός ήταν ο πιο άθλιος από τους ανθρώπους· και γι’ αυτό το λόγο αποκαλούσαν άθλους τους κόπους και τα έργα του, καθώς θεωρούσαν τον κοπιώδη βίο άθλιο. Από τη στιγμή που πέθανε τον τιμούν περισσότερο απ’ όλους και τον θεωρούν θεό και λένε πως συγκατοικεί με την Ήβη, και αυτό εύχονται όλοι σ’ αυτόν που αγωνίστηκε πολύ, να μη γίνουν οι ίδιοι άθλιοι.

1α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συµπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυµία να γραφεί στον πληθυντικό αριθµό και στο ίδιο γένος).

                       Θετικός                Συγκριτικός

µάλιστα        μάλα                   μᾶλλον

Αντωνυµία

                 Ονοµαστική            Γενική             ∆οτική

τινὰ              τινές                   τινῶν             τισί(ν)

1β. Να γράψετε τους ζητούµενους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

ἔλεγον: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β´ στη φωνή που βρίσκεται.

= εἰπέ

ἀγωνιζόµενον: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παθητικού αορίστου.

= ἠγωνίσθη

ἐκάλουν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής ενεστώτα της µέσης φωνής.

= καλοῖσθε

νοµίζουσι: το ίδιο πρόσωπο της υποτακτικής αορίστου της ίδιας φωνής.

= νομίσωσι

ἔσονται: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου.

= ἔσται

2. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειµένου: περὶ Πέλοπος, διὰ τοῦτο, ἄθλους, ὄντα, συνοικεῖν.

περὶ Πέλοπος: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς στο ρήμα ἔλεγον

διὰ τοῦτο: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα ἐκάλουν

ἄθλους: Κατηγορούμενο του αντικειμένου τοὺς πόνους μέσω του συνδετικού ρήματος ἐκάλουν

ὄντα: Αιτιατική απόλυτη επιρρηματική αιτιολογική μετοχή, υποκειμενικής αιτιολογίας (ὡς)

συνοικεῖν: Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στο ρήμα φασιν

3. «Περὶ δὲ τοῦ Πέλοπος ἔλεγον ὅτι καὶ τὸν ὦµον ἐλεφάντινον ἔχοι»: Να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της δευτερεύουσας πρότασης του χωρίου αυτού και να µεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

«ὅτι καὶ τὸν ὦµον ἐλεφάντινον ἔχοι»

Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης ἔλεγον. Η πρόταση εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (ἔλεγον). Λόγω της εκφοράς της αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει κάτι το υποκειμενικό και αβέβαιο.

Ευθύς λόγος: Τὸν ὦµον ἐλεφάντινον ἔχει

Πανελλήνιες 2002

∆ηµοσθένης κατά Μειδίου (169 - 170)

Ἐγὼ γὰρ οἶδ’ ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ’ ὑµᾶς εἰσιν εἰργασµένοι, οὐ κατὰ τὰς Μειδίου λῃτουργίας, οἱ µὲν ναυµαχίας νενικηκότες, οἱ δὲ πόλεις εἰληφότες, οἱ δὲ πολλὰ καὶ καλὰ τῇ πόλει στήσαντες τρόπαια· ἀλλ’ ὅµως οὐδενὶ πώποτε τούτων δεδώκατε τὴν δωρειὰν ταύτην οὐδ’ ἂν δοίητε, ἐξεῖναι τοὺς ἰδίους ἐχθροὺς ὑβρίζειν αὐτῶν ἑκάστῳ, ὁπότ’ ἂν βούληται καὶ ὃν ἂν δύνηται τρόπον. οὐδὲ γὰρ Ἁρµοδίῳ καὶ Ἀριστογείτονι· τούτοις γὰρ δὴ µέγισται δέδονται δωρειαὶ παρ’ ὑµῶν καὶ ὑπὲρ µεγίστων. οὐδ’ ἂν ἠνέσχεσθ’, εἰ προσέγραψέ τις ἐν τῇ στήλῃ «ἐξεῖναι δὲ καὶ ὑβρίζειν αὐτοῖς ὃν ἂν βούλωνται».

δωρειά: δωρεά, προνόµιο.

Μετάφραση: Γιατί εγώ γνωρίζω ότι πολλοί έχουν προσφέρει σε εσάς πολλά και καλά, όχι σύμφωνα με τις υπηρεσίες του Μειδία, αλλά άλλοι έχουν νικήσει ναυμαχίες, άλλοι έχουν κυριεύσει πόλεις και άλλοι έχουν στήσει πολλά και καλά τρόπαια για χάρη της πόλης· εντούτοις ποτέ μέχρι τώρα δεν έχετε προσφέρει αυτό το προνόμιο σε κανέναν από αυτούς κι ούτε είναι δυνατό να το δώσετε, να τους είναι δηλαδή δυνατό να εξυβρίζουν τους προσωπικούς τους εχθρούς ο καθένας, όποτε θέλουν και με όποιον πιθανό τρόπο. Ούτε, βέβαια, στον Αρμόδιο και στον Αριστογείτονα·γιατί σε αυτούς έχουν, βέβαια, δοθεί από εσάς οι σημαντικότερες δωρεές και για τους σημαντικότερους λόγους. Ούτε θα μπορούσατε να το ανεχθείτε, αν κάποιος έγραφε στη στήλη «να επιτρέπετε σε αυτούς ακόμη και να εξυβρίζουν όποιον θέλουν».

1α. Να µεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συµπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Το επίθετο να γραφεί στην πτώση, στο γένος και στον αριθµό που βρίσκεται ο τύπος που δίνεται).

Επίρρηµα      Θετικός     Συγκριτικός      Υπερθετικός

καλὰ            καλῶς       κάλλιον            κάλλιστα

Επίθετο        Θετικός      Συγκριτικός      Υπερθετικός

µεγίστων      μεγάλων     μειζόνων         μεγίστων

1β. Να γράψετε τους ζητουµένους τύπους για καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις του κειµένου:

οἶδ(α): το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής και προστακτικής του ίδιου χρόνου.

= εἰδῇ - ἴστω

δεδώκατε: το ίδιο πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού και του αορίστου β´ της ίδιας φωνής.

= ἐδίδοτε - ἔδοτε

δύνηται: το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στο χρόνο που βρίσκεται.

= δύναιτο

2. «Ἐγὼ γὰρ οἶδ’ ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ’ ὑµᾶς εἰσιν εἰργασµένοι»: Να γράψετε τη δευτερεύουσα πρόταση του χωρίου αυτού, να δηλώσετε το είδος της και να προσδιορίσετε το συντακτικό της ρόλο. Να µεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

«ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ’ ὑµᾶς εἰσιν εἰργασµένοι»

Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση ως αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης οἶδα.

Ευθύς λόγος: Πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ’ ὑµᾶς εἰσιν εἰργασµένοι.

[Εφόσον το ρήμα εξάρτησης ήταν σε αρκτικό χρόνο δεν υπήρχαν αλλαγές στην έγκλιση.]

3. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειµένου: κατὰ τὰς λῃτουργίας, τῇ πόλει, οὐδενί, ὑβρίζειν, ὑπὲρ µεγίστων.

κατὰ τὰς λῃτουργίας: Εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της συμφωνίας στο ρήμα εἰσιν εἰργασµένοι

τῇ πόλει: Δοτική προσωπική χαριστική στη μετοχή στήσαντες

οὐδενί: Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος δεδώκατε

ὑβρίζειν: Τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απαρεμφάτου ἐξεῖναι (από το απρόσωπο ἔξεστι

ὑπὲρ µεγίστων: Εμπρόθετος επιρημματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα δέδονται

Πανελλήνιες 2001

Ξενοφῶντος Ἑλληνικά Α´ (γ´) 8 - 10

Ἐκ τούτου δὲ Ἀλκιβιάδης µὲν ᾤχετο εἰς τὸν Ἑλλήσποντον καὶ εἰς Χερρόνησον χρήµατα πράξων· οἱ δὲ λοιποὶ στρατηγοὶ συνεχώρησαν πρὸς Φαρνάβαζον ὑπὲρ Καλχηδόνος εἴκοσι τάλαντα δοῦναι Ἀθηναίοις Φαρνάβαζον καὶ ὡς βασιλέα πρέσβεις Ἀθηναίων ἀναγαγεῖν, καὶ ὅρκους ἔδοσαν καὶ ἔλαβον παρὰ Φαρναβάζου ὑποτελεῖν τὸν φόρον Καλχηδονίους Ἀθηναίοις ὅσονπερ εἰώθεσαν καὶ τὰ ὀφειλόµενα χρήµατα ἀποδοῦναι, Ἀθηναίους δὲ µὴ πολεµεῖν Καλχηδονίοις, ἕως ἂν οἱ παρὰ βασιλέως πρέσβεις ἔλθωσιν. Ἀλκιβιάδης δὲ τοῖς ὅρκοις οὐκ ἐτύγχανε παρών, ἀλλὰ περὶ Σηλυµβρίαν ἦν.

Μετάφραση: Μετά από αυτό, λοιπόν, ο Αλκιβιάδης έφυγε για τον Ελλήσποντο και τη Χερσόνησο, για να εισπράξει χρήματα· οι υπόλοιποι στρατηγοί συμφώνησαν με τον Φαρνάβαζο να δώσει στους Αθηναίους ο Φαρνάβαζος είκοσι τάλαντα για την Καρχηδόνα και να οδηγήσει στο βασιλιά πρέσβεις των Αθηναίων, και έδωσαν και πήραν όρκους από τον Φαρνάβαζο να πληρώνουν οι Καρχηδόνιοι το φόρο υποτέλειας στους Αθηναίους, όσο συνήθιζαν και να ξεπληρώσουν τα οφειλόμενα χρήματα, οι Αθηναίοι, όμως, να μην πολεμούν με τους Καρχηδόνιους, μέχρι να έρθουν οι απεσταλμένοι από τον βασιλιά πρέσβεις. Ο Αλκιβιάδης έτυχε να μην είναι παρών κατά την ανταλλαγή όρκων, αλλά βρισκόταν κοντά στη Σηλυμβρία.

1.α συνεχώρησαν, ἀποδοῦναι: Να κλίνετε την προστακτική των ρηµατικών αυτών τύπων στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκονται.

-
συγχώρησον
συγχωρησάτω
-
συγχωρήσατε
συγχωρησάντων/συγχωρησάτωσαν

-   
ἀπόδος
ἀποδότω
-
ἀπόδοτε
ἀποδόντων/ἀποδότωσαν

1.β ἔλαβον: Να κλίνετε στον ενικό αριθµό το αρσενικό γένος της µετοχής του ενεργητικού παρακειµένου.

ὁ εἰληφώς

τοῦ εἰληφότος

τῷ εἰληφότι

τόν εἰληφότα

(ὦ) εἰληφώς

2. Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις µετοχές: πράξων, παρών.

πράξων: Επιρρηματική Τελική μετοχή συνημμένη στο Υποκείμενο του ρήματος (ᾤχετο) Ἀλκιβιάδης.

παρών: Κατηγορηματική μετοχή που αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος (οὐκ ἐτύγχανε) Ἀλκιβιάδης.

3. Να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση του υποθετικού λόγου που λανθάνει στο κείµενο και και να τον χαρακτηρίσετε.

Υπόθεση: Χρονικοϋποθετική πρόταση εκφερόμενη με υποτακτική: ἕως ἂν οἱ παρὰ βασιλέως πρέσβεις ἔλθωσιν

Απόδοση: Τελικό απαρέμφατο (μελλοντική έκφραση): Ἀθηναίους δὲ µὴ πολεµεῖν Καλχηδονίοις

- Λανθάνοντας υποθετικός λόγος 3^ου είδους που εκφράζει το προσδοκώμενο