Silkandfire
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: «Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας» [Φάκελος Υλικού]
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης στοχάζεται σχετικά με τα αποτελέσματα της τέταρτης τεχνολογικής επανάστασης στην καθημερινότητα των ανθρώπων
Κείμενο
Το θέαμα κάποιων ταξιτζήδων να προπηλακίζουν στην Πλατεία Συντάγματος έναν οδηγό γνωστής εταιρείας μεταφορών ήταν απολύτως οικτρό. Ακόμα και για εκείνους που συμφωνούν ότι ο κλάδος του ταξί υφίσταται αθέμιτο ανταγωνισμό από την εν λόγω εταιρεία και –ως έναν βαθμό– δικαιολογούν την αγανάκτησή τους.
Κοιτάζοντάς τους, ωστόσο, εγώ είδα σκηνές από το εγγύς μέλλον. Τους φαντάστηκα –σε δέκα; σε δεκαπέντε χρόνια το αργότερο– να ωρύονται εναντίον του αυτοκινήτου δίχως οδηγό, το οποίο ήδη έχει κατασκευαστεί και δοκιμάζεται στην Αμερική. Χωρίς άνθρωπο στο τιμόνι κι εν τούτοις απολύτως αξιόπιστο και ασφαλές. Το κομπιούτερ που θα το κατευθύνει θα αντιδρά στα απρόοπτα πιο ψύχραιμα, πιο αποτελεσματικά κι από τον πλέον προικισμένο ραλίστα. Τι θα κάνουν τότε οι ταξιτζήδες; Θα πυρπολήσουν μήπως τα αυτοκίνητα - ρομπότ, όπως έβαζαν οι Λουδίτες στην Αγγλία στις αρχές του 19ου αιώνα φωτιά στους ηλεκτροκίνητους αργαλειούς; Θα απεργήσουν; Από ποιον θα λείψουν τραβώντας χειρόφρενο; Αφού το επάγγελμά τους θα έχει σαρωθεί ανεπιστρεπτί από την τεχνολογία...
Οι προφητείες της επιστημονικής φαντασίας επαληθεύονται. Η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση είναι κιόλας εδώ. Η τεχνητή νοημοσύνη εισβάλλει στην καθημερινότητά μας για να ανατρέψει δεδομένα που εκλαμβάνονταν ως αιώνια, ως ακατάλυτα. Λειτουργούν ήδη τα πρώτα σουπερμάρκετ χωρίς υπαλλήλους. Οι καταναλωτές διαλέγουν από τα ράφια τα προϊόντα, το σύστημα χρεώνει τον λογαριασμό τους, μία μηχανική –εγκάρδια εντούτοις– γυναικεία φωνή τούς εύχεται «εις το επανιδείν». Στην Ιαπωνία τα τραπεζικά καταστήματα έχουν εν πολλοίς καταργηθεί, οι συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Η κυκλοφορία του μετρητού χρήματος περιορίζεται διαρκώς, οι κάρτες –πιστωτικές και χρεωστικές– παρέχουν ασυγκρίτως μεγαλύτερη ασφάλεια, τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα θα αποτελούν για τα εγγόνια μας μουσειακό είδος. Όπως και οι βιομηχανικοί εργάτες. Όπως και οι ταμίες. Ίσως ακόμα και οι πλοίαρχοι και οι πιλότοι αεροπλάνων.
Οι μετριοπαθείς μιλούν για ταχεία έκλειψη των καθαρά διεκπεραιωτικών επαγγελμάτων, στα οποία δεν απαιτείται ιδιαίτερη πρωτοβουλία ή δημιουργικότητα. Οι τολμηρότεροι προβλέπουν ότι τα κομπιούτερ θα αναλάβουν τη διαγνωστική –ίσως και την επεμβατική– ιατρική. Θα αντικαταστήσουν τους θεράποντες της Εκπαίδευσης και της Δικαιοσύνης. Θα λαμβάνουν σε βάθος χρόνου και πολιτικές ακόμα αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό ανθρώπινο συμφέρον, με γνώμονα τις γενικές αρχές που εμείς θα τους έχουμε εμφυτέψει. Η πρόσβαση και η ταχύτατη επεξεργασία όλων των διαθέσιμων δεδομένων, η ακρίβεια στους υπολογισμούς και η δυνατότητα να σταθμίζουν απροκατάληπτα –ελεύθερα από κάθε ιδιοτέλεια– τους δίνει αυτή την προοπτική.
Το εφιαλτικό σενάριο του υπερ-υπολογιστή (ή του δικτύου υπολογιστών) που αυτονομείται και «επαναστατεί» εναντίον μας μοιάζει απλοϊκά κινδυνολόγο. Οι μηχανές διαθέτουν μεν ευφυΐα, στερούνται δε «εγώ», βούλησης και αντίληψης ιδίου συμφέροντος. Επιλύουν και τα πιο δύσκολα προβλήματα. Συναισθηματικά όμως είναι ανύπαρκτες. Έννοιες όπως στοργή, αγάπη, μίσος, έρωτας –ό,τι πηγάζει από τον τρόμο του θανάτου κι από τη λαχτάρα της διαιώνισης– τις αγνοούν εντελώς. Η ευγενέστερη εξάλλου ανθρώπινη δραστηριότητα, η τέχνη, βασίζεται σε ελεύθερους συνειρμούς, σε αυθαίρετους εν πολλοίς συνδυασμούς χρωμάτων, ήχων, λέξεων. Θα παραμείνει συνεπώς για τα κομπιούτερ απάτητος πλανήτης. Μόνο να τη μιμούνται θα μπορούν. Αλλά γιατί να το κάνουν;
Οι επιστήμονες που ιχνηλατούν το μέλλον ομοφωνούν ότι η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση θα αυξήσει θεαματικά τον πλούτο στη Γη. Η βαριά και ανθυγιεινή εργασία θα καταργηθεί. Η γενετική θα εκτινάξει την παραγωγικότητα σε τροφή. Δισεκατομμύρια άνθρωποι θα περάσουν από την αγωνία της επιβίωσης στην ευδαιμονία της υλικής αφθονίας. Εκτός και αν τα οφέλη της τα καρπώνεται μια ελάχιστη κάστα υπερπρονομιούχων, σπρώχνοντας όλους τους υπόλοιπους στο περιθώριο, μετατρέποντάς τους σε παρίες. Κάτι τέτοιο εντούτοις θα πυροδοτούσε διαρκώς εντάσεις και εξεγέρσεις, θα σήμαινε μια κατάσταση μόνιμης αστάθειας και οικονομικά –συν τοις άλλοις– ασύμφορη. Ποιος ο λόγος; Τα αγαθά θα αρκούν για όλους. Ο καταναλωτισμός, όπως έχει αποδειχθεί, είναι ο ισχυρότερος παράγοντας κοινωνικής ειρήνης.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα χρησιμοποιούν τα παιδιά ή τα εγγόνια μας τον άπλετο χρόνο τους. Θα ανοιχτούν άραγε καινούργιοι ορίζοντες δημιουργίας και απόλαυσης ή θα βουλιάξει ο άνθρωπος μέσα σε ένα σύμπαν εικονικής πραγματικότητας και videogames; Θραύοντας τα δεσμά της αναγκαστικής, για το προς το ζην, εργασίας, θα απελευθερωθούμε ή θα νοσήσουμε όλοι ψυχικά; [...]
Χωμενίδης, Χ. (10.03.2018 ). «Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας». Τα Νέα.
ΘΕΜΑΤΑ
1. α) Ποιο είναι το βασικό θέμα του κειμένου; β) Ποιες είναι οι θέσεις του συγγραφέα απέναντι στο θέμα αυτό; γ) Πώς τις τεκμηριώνει;
α) Βασικό θέμα του κειμένου είναι οι αναπόφευκτες και δραστικές αλλαγές που θα προκύψουν στον εργασιακό χώρο λόγω της διαρκούς επέκτασης του αυτοματισμού. Με αφορμή τις αντιδράσεις των οδηγών ταξί στις φτηνότερες υπηρεσίες που παρείχε γνωστή εταιρία μεταφορών, ο συγγραφέας θέτει τον καίριο προβληματισμό σχετικά με το πώς θα αντιδράσουν οι οδηγοί των ταξί -και κατ’ επέκταση γενικότερα οι πολίτες- όταν χάρη στον αυτοματισμό, θα «αφανιστούν» πολλά επαγγέλματα, εφόσον οι σχετικές υπηρεσίες θα καλύπτονται από τις δυνατότητες του αυτοματισμού.
2. Να εντοπίσετε στο πλαίσιο του κειμένου -αρκούν τρία παραδείγματα- διαβαθμίσεις βεβαιότητας (επιστημική τροπικότητα) στις απόψεις που καταγράφει ο συγγραφέας και να τις αιτιολογήσετε.
- «Οι επιστήμονες που ιχνηλατούν το μέλλον ομοφωνούν ότι η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση θα αυξήσει θεαματικά τον πλούτο στη Γη.»
Ο συγγραφέας επικαλούμενος τις απόψεις των επιστημόνων καταγράφει με βεβαιότητα, όπως αυτό διαφαίνεται από την επισήμανση σχετικά με την ομοφωνία τους, πως χάρη στη νέα τεχνολογική επανάσταση θα προκύψει θεαματική αύξηση στον πλούτο της Γης. Προσέχουμε, ωστόσο, πως η αναφορική πρόταση «που ιχνηλατούν το μέλλον» θέτει εύλογα περιορισμούς στο βαθμό βεβαιότητας, εφόσον καθίσταται σαφές πως πρόκειται για μια εικασία, έστω κι αν αυτή αποτελεί προϊόν επιστημονικής επεξεργασίας δεδομένων.
- «Η βαριά και ανθυγιεινή εργασία θα καταργηθεί.»
Η συντομία της συγκεκριμένης διαπίστωσης υποδηλώνει υψηλό βαθμό βεβαιότητας, ο οποίος προκύπτει απ’ την ήδη υπάρχουσα τάση να αυτοματοποιούνται κατά προτεραιότητα οι τομείς εκείνοι της κοπιώδους χειρωνακτικής εργασίας. Ο συγγραφέας θεωρεί σχεδόν δεδομένη την εξέλιξη αυτή, με την αναγκαία επισήμανση πως αφορά μια μελλοντική εποχή και υπάρχει εκ των πραγμάτων πάντοτε η πιθανότητα διάψευσης.
- «Εκτός και αν τα οφέλη της τα καρπώνεται μια ελάχιστη κάστα υπερπρονομιούχων, σπρώχνοντας όλους τους υπόλοιπους στο περιθώριο, μετατρέποντάς τους σε παρίες.»
Στο συγκεκριμένο χωρίο ο συγγραφέας θέτει υπό αίρεση την άποψη που έχει εκφράσει προηγουμένως πως οι άνθρωποι θα περάσουν στην «ευδαιμονία της υλικής αφθονίας» λαμβάνοντας υπόψη την παράμετρο εκείνη που αφορά την απληστία των ισχυρών και τη συνήθη τακτική τους να παρακρατούν για τον εαυτό τους τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από την αξιοποίηση ποικίλων δυνατοτήτων. Η βεβαιότητα των απόψεών του εδώ υποχωρεί, αφού αναγνωρίζει το ενδεχόμενο να μην κατανεμηθούν ισομερώς τα οφέλη της τεχνολογικής ανάπτυξης.
3. Πώς αντιλαμβάνεστε τη σύνδεση ανάμεσα στον τίτλο του κειμένου και το βασικό θέμα που αναπτύσσεται σε αυτό.
Η εξέταση των επιπτώσεων που θα επιφέρει η νέα τεχνολογική επανάσταση στον εργασιακό χάρτη γίνεται αντιληπτή από τον συγγραφέα ως ένα θέμα που σχετίζεται όχι με μια πολύ μακρινή εποχή, αλλά με το άμεσο μέλλον, κι ως εκ τούτου είναι κάτι που μας αφορά όλους. Έτσι, προκειμένου να καταστήσει σαφές στους αναγνώστες του πως όσα ακολουθούν πρόκειται να συμβούν κατά τη διάρκεια της δικής τους ζωής και πιθανώς κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου, επισημαίνει πως «Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας». Ζούμε, δηλαδή, όλοι μέσα στα όρια διαμόρφωσης μιας τελείως διαφορετικής εποχής, η οποία θα επιφέρει αλλαγές σε πολλούς επιμέρους τομείς. Το άρθρο κατ’ αυτό τον τρόπο διαβάζεται ως μια έγκαιρη προειδοποίηση για τη νέα πραγματικότητα που θα κληθούμε σύντομα να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε.
4. «Θα λαμβάνουν σε βάθος χρόνου και πολιτικές ακόμα αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό ανθρώπινο συμφέρον, με γνώμονα τις γενικές αρχές που εμείς θα τους έχουμε εμφυτέψει. Η πρόσβαση και η ταχύτατη επεξεργασία όλων των διαθέσιμων δεδομένων, η ακρίβεια στους υπολογισμούς και η δυνατότητα να σταθμίζουν απροκατάληπτα –ελεύθερα από κάθε ιδιοτέλεια– τους δίνει αυτή την προοπτική.» Συμφωνείτε με την άποψη αυτή του συγγραφέα; Θεωρείτε ότι η λήψη πολιτικών αποφάσεων βασίζεται μόνο στην αντικειμενική επεξεργασία δεδομένων;
Η εκτίμηση του συγγραφέα πως τα κομπιούτερ θα είναι μελλοντικά σε θέση να λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό συμφέρον χωρίς να επηρεάζονται από ιδιοτελείς προθέσεις, όπως συμβαίνει συχνά στην παρούσα πολιτική κατάσταση, είναι σε μεγάλο βαθμό ορθή. Χάρη στη δυνατότητά τους να επεξεργάζονται ταχύτατα όλα τα διαθέσιμα δεδομένα και να υπολογίζουν με ακρίβεια τις επιπτώσεις ποικίλων επιλογών, θα υπερτερούν έναντι των ανθρώπων που σαφώς δεν έχουν ανάλογες ικανότητες επεξεργασίας δεδομένων και συνεκτίμησης διαφόρων παραγόντων. Εντούτοις, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως οι πολιτικές αποφάσεις δεν βασίζονται πάντοτε ή κυρίως στην επεξεργασία των δεδομένων ή στην αναζήτηση της πιο συμφέρουσας επιλογής για την πλειονότητα των πολιτών. Πολύ συχνά οι πολιτικοί καλούνται να διαμορφώσουν τις αποφάσεις του όχι με βάση το ποια επιλογή είναι καλύτερη με οικονομικά κριτήρια, αλλά με γνώμονα τις αρχές του ανθρωπισμού και της συμπόνοιας. Μια απόφαση που μοιάζει συμφέρουσα σε οικονομικό επίπεδο, δημιουργεί ωστόσο πρόβλημα σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, είναι πιθανό να απορριφθεί ακριβώς επειδή επιδεινώνει -έστω και βραχυπρόθεσμα- την κατάσταση των ομάδων αυτών. Αντιστοίχως, ακόμη κι αν μια πολιτική απόφαση μοιάζει σωστή και συμφέρουσα από κάθε άποψη, αλλά έρχεται σε αντίθεση είτε με το κοινό αίσθημα περί δικαίου, είτε της ηθικής ή εθνικής συνείδησης των πολιτών, προφανώς θα απορριφθεί, εφόσον ενδέχεται να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Μια πολιτική απόφαση, επομένως, δεν αποτελεί προϊόν αποκλειστικά και μόνο λογικής επεξεργασίας δεδομένων, ώστε να ληφθεί από έναν υπολογιστή. Ενέχει στοιχεία συναισθηματικής και ηθικής αξιολόγησης ορισμένων πτυχών της πραγματικότητας, κάτι που δεν μπορεί να αναμένει κανείς από ένα μηχάνημα, όσο εξελιγμένο κι αν είναι αυτό.
5. Στο κλείσιμο του κειμένου το ρηματικό πρόσωπο μετατρέπεται από γ΄ (ενικό ή πληθυντικό) σε α΄ πληθυντικό. Να ερμηνεύσετε την επιλογή του συγγραφέα σε σχέση με τον σκοπό που επιδιώκει να επιτύχει.
«Θραύοντας τα δεσμά της αναγκαστικής, για το προς το ζην, εργασίας, θα απελευθερωθούμε ή θα νοσήσουμε όλοι ψυχικά;»
Με δεδομένη την πρόθεση του συγγραφέα να καταστήσει σαφές στους αναγνώστες το γεγονός πως οι επιπτώσεις της νέας τεχνολογικής επανάστασης θα γίνουν άμεσα αντιληπτές στη ζωή μας, επιλέγει να χρησιμοποιήσει το α΄ πληθυντικό, ώστε να διαφανεί πως τα όσα γράφει μας αφορούν όλους, όπως και τον ίδιο τον γράφοντα. Έτσι, έστω κι αν στην τελευταία παράγραφο αναφέρεται σε μια εξέλιξη που πιθανολογεί πως θα αφορά τα παιδιά ή τα εγγόνια της γενιάς του, καταφεύγει στο α΄ πληθυντικό πρόσωπο προκειμένου να επαναφέρει στη σκέψη των αναγνωστών την αίσθηση πως η πλειονότητα των εξελίξεων θα προκύψει σε άμεσο χρόνο κι όχι στο απώτερο μέλλον.
6. Σε ποιο είδος ανήκει το κείμενο; Ποια χαρακτηριστικά του σας οδηγούν σε αυτή τη διαπίστωση;
Το κείμενο μπορεί να χαρακτηριστεί άρθρο, εφόσον, πέρα από το γεγονός ότι έχει δημοσιευτεί σε εφημερίδα, ασχολείται με ένα γεγονός της επικαιρότητας -τον προπηλακισμό του οδηγού της εταιρίας μεταφορών- και αποσκοπεί στο να αξιολογήσει ένα σύγχρονο φαινόμενο που επηρεάζει τη ζωή των πολιτών. Ο συγγραφέας, άλλωστε, αντιμετωπίζει τις αλλαγές που επιφέρει η τεχνολογική επανάσταση όχι ως κάτι που θα συμβεί στο μέλλον, αλλά ως κάτι που έχει ήδη ξεκινήσει να επηρεάζει τον εργασιακό χάρτη.
7. Να ερμηνεύσετε τη χρήση των ερωτήσεων στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη την επικοινωνιακή περίσταση (πομπός, δέκτης, σκοπός του κειμένου).
Λαμβάνοντας υπόψη πως το κείμενο έχει χαρακτηριστικά άρθρου, εφόσον συντίθεται με αφορμή ένα γεγονός της επικαιρότητας και διερευνά ένα σύγχρονο ζήτημα, ο συντάκτης του -πομπός- απευθύνεται στους συμπολίτες του με σκοπό αφενός να τους ενημερώσει κι αφετέρου να τους προβληματίσει. Ειδικότερα, ο συγγραφέας έχοντας αντικρίσει τον προπηλακισμό του οδηγού της εταιρείας μεταφορών από ταξιτζήδες, θέτει μια σειρά από εύλογα ερωτήματα σχετικά με την πιθανή αντίδραση των οδηγών ταξί όταν στο άμεσο μέλλον έρθουν αντιμέτωποι με την πλήρη κατάργηση του επαγγέλματός τους. Σ’ έναν κόσμο, όπου θα κυριαρχεί η αυτόματη οδήγηση και το επάγγελμα του ταξιτζή «θα έχει σαρωθεί ανεπιστρεπτί από την τεχνολογία», κάθε αντίδραση των επαγγελματιών οδηγών θα είναι μάταιη, έστω κι αν οι ίδιοι δεν θα θέλουν να το αποδεχτούν.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει, λοιπόν, μέσω των ερωτημάτων του πιθανές εκφάνσεις της αντίδρασης των ταξιτζήδων ξεκινώντας από την πιο βίαιη -πυρπόληση των αυτοκινήτων- έως την πιο ήπια, την κήρυξη απεργίας. Απώτερος στόχος των ερωτημάτων αυτών, βέβαια, δεν είναι να διαφανεί το κατά πόσο είναι έτοιμοι να αποδεχτούν οι ταξιτζήδες τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται εξαιτίας της επέλασης των νέων τεχνολογιών, αλλά το κατά πόσο είναι έτοιμοι εν γένει οι πολίτες της χώρας να συνειδητοποιήσουν τις δραστικές αλλαγές που θα προκύψουν στον εργασιακό χάρτη λόγω της συστηματικής αξιοποίησης καινοτόμων τεχνολογικών επιτευγμάτων.
8. Ποιος είναι ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο του κειμένου; Με ποια μέσα επιτυγχάνει τον στόχο του;
Ο συγγραφέας επισημαίνει πως εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης πρόκειται πολύ σύντομα να ανατραπούν και να αναδιαμορφωθούν δεδομένα που από πολλούς εκλαμβάνονται ως «αιώνια» και «ακατάλυτα». Επιχειρεί, δηλαδή, να θέσει υπόψη των πολιτών τη σκέψη πως οι ανατροπές που έρχονται θα είναι τέτοιας έκτασης, ώστε δεν θα μείνει επί της ουσίας κανένας επαγγελματικός κλάδος ανεπηρέαστος. Προκειμένου, μάλιστα, να αποδείξει την ορθότητα αυτής του της άποψης παραθέτει μια σειρά παραδειγμάτων αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών σε άλλες χώρες, που έχουν ήδη απειλήσει ή και καταστήσει περιττά ορισμένα επαγγέλματα. Αναφέρει, έτσι, τη λειτουργία σουπερμάρκετ χωρίς υπαλλήλους, το γεγονός πως στην Ιαπωνία έχουν σχεδόν καταργηθεί τα τραπεζικά καταστήματα, αλλά και τον δραστικό περιορισμό της κυκλοφορίας μετρητών. Προχωρά, επίσης, στην εικασία πως σε λίγες γενιές οι βιομηχανικοί εργάτες, όπως κι οι ταμίες θα ανήκουν στο παρελθόν, χωρίς να αποκλείει το ενδεχόμενο να εγκαταλειφθούν ακόμη κι επαγγέλματα που απαιτούν υψηλού επιπέδου κατάρτιση, όπως είναι αυτά του πλοιάρχου και του πιλότου.
9. Να εξηγήσετε με πιο απλά λόγια το περιεχόμενο του υπογραμμισμένου χωρίου του κειμένου, ώστε να γίνει κατανοητό από έναν φίλο σας που δεν το καταλαβαίνει.
«Οι μηχανές διαθέτουν μεν ευφυΐα, στερούνται δε «εγώ», βούλησης και αντίληψης ιδίου συμφέροντος. Επιλύουν και τα πιο δύσκολα προβλήματα. Συναισθηματικά όμως είναι ανύπαρκτες. Έννοιες όπως στοργή, αγάπη, μίσος, έρωτας –ό,τι πηγάζει από τον τρόμο του θανάτου κι από τη λαχτάρα της διαιώνισης– τις αγνοούν εντελώς.»
Ο συγγραφέας προκειμένου να τονίσει πως το ενδεχόμενο μιας αυτονόμησης των υπολογιστών που θα τους οδηγούσε στο να επαναστατήσουν εναντίον μας είναι απίθανο να συμβεί, επισημαίνει πως οι μηχανές αν και διαθέτουν υψηλή ευφυΐα, δεν έχουν εντούτοις καμία αίσθηση «εαυτού», προσωπικότητας και ατομικού συμφέροντος. Σε αντίθεση με τους ανθρώπους που δρουν συχνά υπό την επίδραση των συναισθημάτων, των φόβων και των φιλοδοξιών τους, οι μηχανές δεν επηρεάζονται μήτε στο ελάχιστο από ανάλογα συναισθήματα. Δεν θέλουν να κερδίσουν κάτι για τον εαυτό τους, δεν έχουν φιλοδοξίες που να υποκινούνται από εγωισμό και εγωκεντρισμό, δεν έχουν επίγνωση της έννοιας του θανάτου, ούτε ασχολούνται με το ποια θα είναι η παρακαταθήκη τους στους επόμενους. Λειτουργούν αποκλειστικά με βάση τις εντολές που τους δίνονται και την επεξεργασία των δεδομένων που τους παρέχονται. Δεν αισθάνονται τίποτε, οπότε δεν υπάρχει ο κίνδυνος να μισήσουν, να αγαπήσουν ή να φθονήσουν κάποιον.
10. «Δισεκατομμύρια άνθρωποι θα περάσουν από την αγωνία της επιβίωσης στην ευδαιμονία της υλικής αφθονίας.» Πώς τεκμηριώνει την αισιόδοξη αυτή άποψη ο συγγραφέας; Θεωρείτε πειστική την τεκμηρίωσή του;
Ο συγγραφέας λαμβάνοντας υπόψη του την επερχόμενη ισχυρή ανάπτυξη της παραγωγικότητας και τη συνεπαγόμενη διασφάλιση αφθονίας τροφίμων και υλικών αγαθών, εικάζει πως το σύνολο σχεδόν της ανθρωπότητας θα απαλλαγεί από την αγωνία της επιβίωσης. Πιστεύει, μάλιστα, πως σε αντίθεση με το παρελθόν, αυτή τη φορά δεν θα καρπωθεί τα οφέλη της αφθονίας μια μικρή μόνο κάστα προνομιούχων, με την εξώθηση όλων των άλλων στο περιθώριο. Θεωρεί ότι οι οικονομικά ισχυροί θα θελήσουν να αποφύγουν το κλίμα αστάθειας που θα προκαλούταν από τις διαρκείς εξεγέρσεις εκείνων που θα παρέμεναν στην ένδεια ενώ θα έβλεπαν γύρω τους να υπάρχει πληθώρα αγαθών. Εικάζει πως οι ισχυροί θα συνειδητοποιήσουν πόσο ασύμφορη είναι η ύπαρξη αστάθειας και θα επιλέξουν να αξιοποιήσουν τα θέλγητρα του καταναλωτισμού για να διασφαλίσουν την κοινωνική ειρήνη. Αυτή τη φορά, όπως επισημαίνει, τα αγαθά θα επαρκούν για όλους, οπότε θα είναι μια εύλογη επιλογή το να προσφερθούν ισότιμα σε όλους.
Η τεκμηρίωση του συγγραφέα βασίζεται σ’ ένα συλλογισμό που υποδεικνύει πως η αποφυγή των εντάσεων κι η αποσόβηση του κινδύνου περιθωριοποίησης μέρους του πληθυσμού αποτελεί σε οικονομικό επίπεδο την πιο συμφέρουσα επιλογή για τους ισχυρούς. Υπ’ αυτό το πρίσμα η αισιόδοξη εκδοχή που παρουσιάζει λαμβάνει ικανοποιητική τεκμηρίωση. Ωστόσο, η υπάρχουσα εμπειρία των διακρίσεων και της εκμετάλλευσης, την οποία αναφέρει ο συγγραφέας ως την αρνητική εξέλιξη που θα θελήσουν οι ισχυροί να αποφύγουν, αποτελεί μια υπενθύμιση της απληστίας που έχει ως τώρα υπαγορεύσει με συνέπεια τη στάση των ισχυρών. Δημιουργείται, έτσι, μια αίσθηση αμφιβολίας, η οποία υπονομεύει τη βεβαιότητα της αισιόδοξης προοπτικής που θέλει να παρουσιάσει.
11. Να συντάξετε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας, στο πλαίσιο του οποίου, αξιοποιώντας στοιχεία του κειμένου, να δίνετε τη δική σας απάντηση σ’ εκείνους που αντιτίθενται στον αυτοματισμό, καθώς θεωρούν ότι θέτει σε κίνδυνο την επαγγελματική τους ασφάλεια. (350-400 λέξεις)
Ο αυτοματισμός οδηγεί στην παγκόσμια ευημερία!
Οι διαρκώς αυξανόμενες δυνατότητες των τεχνολογικών επιτευγμάτων στον τομέα της αυτοματοποίησης και των ρομπότ επιτρέπουν την υποκατάσταση των εργαζομένων σε ολοένα και περισσότερους επαγγελματικούς τομείς. Από το χώρο της βιομηχανικής παραγωγής μέχρι τη διεκπεραίωση τραπεζικών συναλλαγών, ο αυτοματισμός επεκτείνεται με σταθερό ρυθμό προκαλώντας δραστικές αλλαγές στον εργασιακό χάρτη.
Εύλογα πολλοί εργαζόμενοι αντιδρούν και εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους, εφόσον θεωρούν πως η εξέλιξη αυτή θέτει σε κίνδυνο το εργασιακό τους μέλλον. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πως η μετάβαση στην εποχή του αυτοματισμού δεν αποτελεί μια αρνητική αλλαγή που θα πρέπει να προκαλεί την αντίδραση των πολιτών, αφού κάθε νέο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση τους προσφέρει σημαντικά οφέλη. Ταχύτερη και ποιοτικότερη εξυπηρέτηση, μεγαλύτερη και ποιοτικώς ανώτερη παραγωγή, σημαντική μείωση του καθημερινού κόπου για τους ανθρώπους, είναι μερικά μόνο από τα οφέλη του αυτοματισμού. Υπ’ αυτή την έννοια, έστω κι αν βραχυπρόθεσμα σημειώνονται απώλειες θέσεων εργασίας, μακροπρόθεσμα οι επιπτώσεις είναι αμιγώς θετικές για το κοινωνικό σύνολο, αφού οι ίδιοι απολαμβάνουν αρτιότερες υπηρεσίες και το οικονομικό κλίμα βελτιώνεται.
Ο αυτοματισμός, αν και πράγματι στερεί ορισμένες θέσεις εργασίας, δημιουργεί εντούτοις άλλες, μιας κι ενισχύεται η ζήτηση σε αναδυόμενους επαγγελματικούς τομείς που σχετίζονται με τον έλεγχο, τον σχεδιασμό και τη συντήρηση των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων. Η απάντηση, επομένως, στην αγωνία πολλών ανθρώπων σχετικά με το επαγγελματικό τους μέλλον βρίσκεται ακριβώς στη σύμπλευση με το νέο αυτό τεχνολογικό ρεύμα. Θα απαιτηθεί, βέβαια, η απόκτηση εντελώς νέων δεξιοτήτων και γνώσεων, για να επιτευχθεί η προσαρμογή των εργαζομένων αυτών στον σύγχρονο εργασιακό χάρτη, σίγουρα όμως δεν οδηγούνται σε αδιέξοδο, όπως πιθανώς φοβούνται.
Είναι, άλλωστε, σημαντικό να γίνει εγκαίρως αντιληπτό πως το να καταδικάζεται ο αυτοματισμός με κριτήριο μόνο τις αλλαγές που επιφέρει στον εργασιακό χώρο αποτελεί μια ελάχιστα διορατική επιλογή. Έχει ουσιώδη σημασία να αντικρίσουν οι πολίτες την ευρύτερη εικόνα του φαινομένου αυτού και να συνειδητοποιήσουν πως πρόκειται για μια εξέλιξη που θα βελτιώσει δραστικά την κοινωνική λειτουργία και υπόσταση σε όλους τους τομείς. Ακόμη περισσότερο πρόκειται για μια εξέλιξη που ανοίγει το δρόμο για τη διαμόρφωση ενός τελείως διαφορετικού αυριανού κόσμου. Η κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής και η αυτοματοποιημένη ανάλυση των δεδομένων για τις διατροφικές και ενεργειακές ανάγκες σε παγκόσμιο επίπεδο, θα επιτρέψουν την επαρκή διασφάλιση των σχετικών αναγκών για όλους τους ανθρώπους κι όχι μόνο για τους πολίτες ορισμένων αναπτυγμένων κρατών.
Ο αυτοματισμός επιφέρει σαφώς μια δραστική ανακατάταξη στον εργασιακό χώρο, που μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα σε όσους είναι ανέτοιμοι να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Οι ανακατατάξεις αυτές, εντούτοις, αποτελούν ένα ελάχιστο τίμημα σε σχέση με τα οφέλη που θα αποκομίσουν οι πολίτες σε παγκόσμιο πια επίπεδο.
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: «Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας» [Φάκελος Υλικού]
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης στοχάζεται σχετικά με τα αποτελέσματα της τέταρτης τεχνολογικής επανάστασης στην καθημερινότητα των ανθρώπων
Κείμενο
Το θέαμα κάποιων ταξιτζήδων να προπηλακίζουν στην Πλατεία Συντάγματος έναν οδηγό γνωστής εταιρείας μεταφορών ήταν απολύτως οικτρό. Ακόμα και για εκείνους που συμφωνούν ότι ο κλάδος του ταξί υφίσταται αθέμιτο ανταγωνισμό από την εν λόγω εταιρεία και –ως έναν βαθμό– δικαιολογούν την αγανάκτησή τους.
Κοιτάζοντάς τους, ωστόσο, εγώ είδα σκηνές από το εγγύς μέλλον. Τους φαντάστηκα –σε δέκα; σε δεκαπέντε χρόνια το αργότερο– να ωρύονται εναντίον του αυτοκινήτου δίχως οδηγό, το οποίο ήδη έχει κατασκευαστεί και δοκιμάζεται στην Αμερική. Χωρίς άνθρωπο στο τιμόνι κι εν τούτοις απολύτως αξιόπιστο και ασφαλές. Το κομπιούτερ που θα το κατευθύνει θα αντιδρά στα απρόοπτα πιο ψύχραιμα, πιο αποτελεσματικά κι από τον πλέον προικισμένο ραλίστα. Τι θα κάνουν τότε οι ταξιτζήδες; Θα πυρπολήσουν μήπως τα αυτοκίνητα - ρομπότ, όπως έβαζαν οι Λουδίτες στην Αγγλία στις αρχές του 19ου αιώνα φωτιά στους ηλεκτροκίνητους αργαλειούς; Θα απεργήσουν; Από ποιον θα λείψουν τραβώντας χειρόφρενο; Αφού το επάγγελμά τους θα έχει σαρωθεί ανεπιστρεπτί από την τεχνολογία...
Οι προφητείες της επιστημονικής φαντασίας επαληθεύονται. Η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση είναι κιόλας εδώ. Η τεχνητή νοημοσύνη εισβάλλει στην καθημερινότητά μας για να ανατρέψει δεδομένα που εκλαμβάνονταν ως αιώνια, ως ακατάλυτα. Λειτουργούν ήδη τα πρώτα σουπερμάρκετ χωρίς υπαλλήλους. Οι καταναλωτές διαλέγουν από τα ράφια τα προϊόντα, το σύστημα χρεώνει τον λογαριασμό τους, μία μηχανική –εγκάρδια εντούτοις– γυναικεία φωνή τούς εύχεται «εις το επανιδείν». Στην Ιαπωνία τα τραπεζικά καταστήματα έχουν εν πολλοίς καταργηθεί, οι συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Η κυκλοφορία του μετρητού χρήματος περιορίζεται διαρκώς, οι κάρτες –πιστωτικές και χρεωστικές– παρέχουν ασυγκρίτως μεγαλύτερη ασφάλεια, τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα θα αποτελούν για τα εγγόνια μας μουσειακό είδος. Όπως και οι βιομηχανικοί εργάτες. Όπως και οι ταμίες. Ίσως ακόμα και οι πλοίαρχοι και οι πιλότοι αεροπλάνων.
Οι μετριοπαθείς μιλούν για ταχεία έκλειψη των καθαρά διεκπεραιωτικών επαγγελμάτων, στα οποία δεν απαιτείται ιδιαίτερη πρωτοβουλία ή δημιουργικότητα. Οι τολμηρότεροι προβλέπουν ότι τα κομπιούτερ θα αναλάβουν τη διαγνωστική –ίσως και την επεμβατική– ιατρική. Θα αντικαταστήσουν τους θεράποντες της Εκπαίδευσης και της Δικαιοσύνης. Θα λαμβάνουν σε βάθος χρόνου και πολιτικές ακόμα αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό ανθρώπινο συμφέρον, με γνώμονα τις γενικές αρχές που εμείς θα τους έχουμε εμφυτέψει. Η πρόσβαση και η ταχύτατη επεξεργασία όλων των διαθέσιμων δεδομένων, η ακρίβεια στους υπολογισμούς και η δυνατότητα να σταθμίζουν απροκατάληπτα –ελεύθερα από κάθε ιδιοτέλεια– τους δίνει αυτή την προοπτική.
Το εφιαλτικό σενάριο του υπερ-υπολογιστή (ή του δικτύου υπολογιστών) που αυτονομείται και «επαναστατεί» εναντίον μας μοιάζει απλοϊκά κινδυνολόγο. Οι μηχανές διαθέτουν μεν ευφυΐα, στερούνται δε «εγώ», βούλησης και αντίληψης ιδίου συμφέροντος. Επιλύουν και τα πιο δύσκολα προβλήματα. Συναισθηματικά όμως είναι ανύπαρκτες. Έννοιες όπως στοργή, αγάπη, μίσος, έρωτας –ό,τι πηγάζει από τον τρόμο του θανάτου κι από τη λαχτάρα της διαιώνισης– τις αγνοούν εντελώς. Η ευγενέστερη εξάλλου ανθρώπινη δραστηριότητα, η τέχνη, βασίζεται σε ελεύθερους συνειρμούς, σε αυθαίρετους εν πολλοίς συνδυασμούς χρωμάτων, ήχων, λέξεων. Θα παραμείνει συνεπώς για τα κομπιούτερ απάτητος πλανήτης. Μόνο να τη μιμούνται θα μπορούν. Αλλά γιατί να το κάνουν;
Οι επιστήμονες που ιχνηλατούν το μέλλον ομοφωνούν ότι η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση θα αυξήσει θεαματικά τον πλούτο στη Γη. Η βαριά και ανθυγιεινή εργασία θα καταργηθεί. Η γενετική θα εκτινάξει την παραγωγικότητα σε τροφή. Δισεκατομμύρια άνθρωποι θα περάσουν από την αγωνία της επιβίωσης στην ευδαιμονία της υλικής αφθονίας. Εκτός και αν τα οφέλη της τα καρπώνεται μια ελάχιστη κάστα υπερπρονομιούχων, σπρώχνοντας όλους τους υπόλοιπους στο περιθώριο, μετατρέποντάς τους σε παρίες. Κάτι τέτοιο εντούτοις θα πυροδοτούσε διαρκώς εντάσεις και εξεγέρσεις, θα σήμαινε μια κατάσταση μόνιμης αστάθειας και οικονομικά –συν τοις άλλοις– ασύμφορη. Ποιος ο λόγος; Τα αγαθά θα αρκούν για όλους. Ο καταναλωτισμός, όπως έχει αποδειχθεί, είναι ο ισχυρότερος παράγοντας κοινωνικής ειρήνης.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα χρησιμοποιούν τα παιδιά ή τα εγγόνια μας τον άπλετο χρόνο τους. Θα ανοιχτούν άραγε καινούργιοι ορίζοντες δημιουργίας και απόλαυσης ή θα βουλιάξει ο άνθρωπος μέσα σε ένα σύμπαν εικονικής πραγματικότητας και videogames; Θραύοντας τα δεσμά της αναγκαστικής, για το προς το ζην, εργασίας, θα απελευθερωθούμε ή θα νοσήσουμε όλοι ψυχικά; [...]
Χωμενίδης, Χ. (10.03.2018 ). «Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας». Τα Νέα.
ΘΕΜΑΤΑ
1. α) Ποιο είναι το βασικό θέμα του κειμένου; β) Ποιες είναι οι θέσεις του συγγραφέα απέναντι στο θέμα αυτό; γ) Πώς τις τεκμηριώνει;
α) Βασικό θέμα του κειμένου είναι οι αναπόφευκτες και δραστικές αλλαγές που θα προκύψουν στον εργασιακό χώρο λόγω της διαρκούς επέκτασης του αυτοματισμού. Με αφορμή τις αντιδράσεις των οδηγών ταξί στις φτηνότερες υπηρεσίες που παρείχε γνωστή εταιρία μεταφορών, ο συγγραφέας θέτει τον καίριο προβληματισμό σχετικά με το πώς θα αντιδράσουν οι οδηγοί των ταξί -και κατ’ επέκταση γενικότερα οι πολίτες- όταν χάρη στον αυτοματισμό, θα «αφανιστούν» πολλά επαγγέλματα, εφόσον οι σχετικές υπηρεσίες θα καλύπτονται από τις δυνατότητες του αυτοματισμού.
2. Να εντοπίσετε στο πλαίσιο του κειμένου -αρκούν τρία παραδείγματα- διαβαθμίσεις βεβαιότητας (επιστημική τροπικότητα) στις απόψεις που καταγράφει ο συγγραφέας και να τις αιτιολογήσετε.
- «Οι επιστήμονες που ιχνηλατούν το μέλλον ομοφωνούν ότι η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση θα αυξήσει θεαματικά τον πλούτο στη Γη.»
Ο συγγραφέας επικαλούμενος τις απόψεις των επιστημόνων καταγράφει με βεβαιότητα, όπως αυτό διαφαίνεται από την επισήμανση σχετικά με την ομοφωνία τους, πως χάρη στη νέα τεχνολογική επανάσταση θα προκύψει θεαματική αύξηση στον πλούτο της Γης. Προσέχουμε, ωστόσο, πως η αναφορική πρόταση «που ιχνηλατούν το μέλλον» θέτει εύλογα περιορισμούς στο βαθμό βεβαιότητας, εφόσον καθίσταται σαφές πως πρόκειται για μια εικασία, έστω κι αν αυτή αποτελεί προϊόν επιστημονικής επεξεργασίας δεδομένων.
- «Η βαριά και ανθυγιεινή εργασία θα καταργηθεί.»
Η συντομία της συγκεκριμένης διαπίστωσης υποδηλώνει υψηλό βαθμό βεβαιότητας, ο οποίος προκύπτει απ’ την ήδη υπάρχουσα τάση να αυτοματοποιούνται κατά προτεραιότητα οι τομείς εκείνοι της κοπιώδους χειρωνακτικής εργασίας. Ο συγγραφέας θεωρεί σχεδόν δεδομένη την εξέλιξη αυτή, με την αναγκαία επισήμανση πως αφορά μια μελλοντική εποχή και υπάρχει εκ των πραγμάτων πάντοτε η πιθανότητα διάψευσης.
- «Εκτός και αν τα οφέλη της τα καρπώνεται μια ελάχιστη κάστα υπερπρονομιούχων, σπρώχνοντας όλους τους υπόλοιπους στο περιθώριο, μετατρέποντάς τους σε παρίες.»
Στο συγκεκριμένο χωρίο ο συγγραφέας θέτει υπό αίρεση την άποψη που έχει εκφράσει προηγουμένως πως οι άνθρωποι θα περάσουν στην «ευδαιμονία της υλικής αφθονίας» λαμβάνοντας υπόψη την παράμετρο εκείνη που αφορά την απληστία των ισχυρών και τη συνήθη τακτική τους να παρακρατούν για τον εαυτό τους τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από την αξιοποίηση ποικίλων δυνατοτήτων. Η βεβαιότητα των απόψεών του εδώ υποχωρεί, αφού αναγνωρίζει το ενδεχόμενο να μην κατανεμηθούν ισομερώς τα οφέλη της τεχνολογικής ανάπτυξης.
3. Πώς αντιλαμβάνεστε τη σύνδεση ανάμεσα στον τίτλο του κειμένου και το βασικό θέμα που αναπτύσσεται σε αυτό.
Η εξέταση των επιπτώσεων που θα επιφέρει η νέα τεχνολογική επανάσταση στον εργασιακό χάρτη γίνεται αντιληπτή από τον συγγραφέα ως ένα θέμα που σχετίζεται όχι με μια πολύ μακρινή εποχή, αλλά με το άμεσο μέλλον, κι ως εκ τούτου είναι κάτι που μας αφορά όλους. Έτσι, προκειμένου να καταστήσει σαφές στους αναγνώστες του πως όσα ακολουθούν πρόκειται να συμβούν κατά τη διάρκεια της δικής τους ζωής και πιθανώς κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου, επισημαίνει πως «Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας». Ζούμε, δηλαδή, όλοι μέσα στα όρια διαμόρφωσης μιας τελείως διαφορετικής εποχής, η οποία θα επιφέρει αλλαγές σε πολλούς επιμέρους τομείς. Το άρθρο κατ’ αυτό τον τρόπο διαβάζεται ως μια έγκαιρη προειδοποίηση για τη νέα πραγματικότητα που θα κληθούμε σύντομα να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε.
4. «Θα λαμβάνουν σε βάθος χρόνου και πολιτικές ακόμα αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό ανθρώπινο συμφέρον, με γνώμονα τις γενικές αρχές που εμείς θα τους έχουμε εμφυτέψει. Η πρόσβαση και η ταχύτατη επεξεργασία όλων των διαθέσιμων δεδομένων, η ακρίβεια στους υπολογισμούς και η δυνατότητα να σταθμίζουν απροκατάληπτα –ελεύθερα από κάθε ιδιοτέλεια– τους δίνει αυτή την προοπτική.» Συμφωνείτε με την άποψη αυτή του συγγραφέα; Θεωρείτε ότι η λήψη πολιτικών αποφάσεων βασίζεται μόνο στην αντικειμενική επεξεργασία δεδομένων;
Η εκτίμηση του συγγραφέα πως τα κομπιούτερ θα είναι μελλοντικά σε θέση να λαμβάνουν πολιτικές αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό συμφέρον χωρίς να επηρεάζονται από ιδιοτελείς προθέσεις, όπως συμβαίνει συχνά στην παρούσα πολιτική κατάσταση, είναι σε μεγάλο βαθμό ορθή. Χάρη στη δυνατότητά τους να επεξεργάζονται ταχύτατα όλα τα διαθέσιμα δεδομένα και να υπολογίζουν με ακρίβεια τις επιπτώσεις ποικίλων επιλογών, θα υπερτερούν έναντι των ανθρώπων που σαφώς δεν έχουν ανάλογες ικανότητες επεξεργασίας δεδομένων και συνεκτίμησης διαφόρων παραγόντων. Εντούτοις, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη πως οι πολιτικές αποφάσεις δεν βασίζονται πάντοτε ή κυρίως στην επεξεργασία των δεδομένων ή στην αναζήτηση της πιο συμφέρουσας επιλογής για την πλειονότητα των πολιτών. Πολύ συχνά οι πολιτικοί καλούνται να διαμορφώσουν τις αποφάσεις του όχι με βάση το ποια επιλογή είναι καλύτερη με οικονομικά κριτήρια, αλλά με γνώμονα τις αρχές του ανθρωπισμού και της συμπόνοιας. Μια απόφαση που μοιάζει συμφέρουσα σε οικονομικό επίπεδο, δημιουργεί ωστόσο πρόβλημα σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, είναι πιθανό να απορριφθεί ακριβώς επειδή επιδεινώνει -έστω και βραχυπρόθεσμα- την κατάσταση των ομάδων αυτών. Αντιστοίχως, ακόμη κι αν μια πολιτική απόφαση μοιάζει σωστή και συμφέρουσα από κάθε άποψη, αλλά έρχεται σε αντίθεση είτε με το κοινό αίσθημα περί δικαίου, είτε της ηθικής ή εθνικής συνείδησης των πολιτών, προφανώς θα απορριφθεί, εφόσον ενδέχεται να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Μια πολιτική απόφαση, επομένως, δεν αποτελεί προϊόν αποκλειστικά και μόνο λογικής επεξεργασίας δεδομένων, ώστε να ληφθεί από έναν υπολογιστή. Ενέχει στοιχεία συναισθηματικής και ηθικής αξιολόγησης ορισμένων πτυχών της πραγματικότητας, κάτι που δεν μπορεί να αναμένει κανείς από ένα μηχάνημα, όσο εξελιγμένο κι αν είναι αυτό.
5. Στο κλείσιμο του κειμένου το ρηματικό πρόσωπο μετατρέπεται από γ΄ (ενικό ή πληθυντικό) σε α΄ πληθυντικό. Να ερμηνεύσετε την επιλογή του συγγραφέα σε σχέση με τον σκοπό που επιδιώκει να επιτύχει.
«Θραύοντας τα δεσμά της αναγκαστικής, για το προς το ζην, εργασίας, θα απελευθερωθούμε ή θα νοσήσουμε όλοι ψυχικά;»
Με δεδομένη την πρόθεση του συγγραφέα να καταστήσει σαφές στους αναγνώστες το γεγονός πως οι επιπτώσεις της νέας τεχνολογικής επανάστασης θα γίνουν άμεσα αντιληπτές στη ζωή μας, επιλέγει να χρησιμοποιήσει το α΄ πληθυντικό, ώστε να διαφανεί πως τα όσα γράφει μας αφορούν όλους, όπως και τον ίδιο τον γράφοντα. Έτσι, έστω κι αν στην τελευταία παράγραφο αναφέρεται σε μια εξέλιξη που πιθανολογεί πως θα αφορά τα παιδιά ή τα εγγόνια της γενιάς του, καταφεύγει στο α΄ πληθυντικό πρόσωπο προκειμένου να επαναφέρει στη σκέψη των αναγνωστών την αίσθηση πως η πλειονότητα των εξελίξεων θα προκύψει σε άμεσο χρόνο κι όχι στο απώτερο μέλλον.
6. Σε ποιο είδος ανήκει το κείμενο; Ποια χαρακτηριστικά του σας οδηγούν σε αυτή τη διαπίστωση;
Το κείμενο μπορεί να χαρακτηριστεί άρθρο, εφόσον, πέρα από το γεγονός ότι έχει δημοσιευτεί σε εφημερίδα, ασχολείται με ένα γεγονός της επικαιρότητας -τον προπηλακισμό του οδηγού της εταιρίας μεταφορών- και αποσκοπεί στο να αξιολογήσει ένα σύγχρονο φαινόμενο που επηρεάζει τη ζωή των πολιτών. Ο συγγραφέας, άλλωστε, αντιμετωπίζει τις αλλαγές που επιφέρει η τεχνολογική επανάσταση όχι ως κάτι που θα συμβεί στο μέλλον, αλλά ως κάτι που έχει ήδη ξεκινήσει να επηρεάζει τον εργασιακό χάρτη.
7. Να ερμηνεύσετε τη χρήση των ερωτήσεων στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη την επικοινωνιακή περίσταση (πομπός, δέκτης, σκοπός του κειμένου).
Λαμβάνοντας υπόψη πως το κείμενο έχει χαρακτηριστικά άρθρου, εφόσον συντίθεται με αφορμή ένα γεγονός της επικαιρότητας και διερευνά ένα σύγχρονο ζήτημα, ο συντάκτης του -πομπός- απευθύνεται στους συμπολίτες του με σκοπό αφενός να τους ενημερώσει κι αφετέρου να τους προβληματίσει. Ειδικότερα, ο συγγραφέας έχοντας αντικρίσει τον προπηλακισμό του οδηγού της εταιρείας μεταφορών από ταξιτζήδες, θέτει μια σειρά από εύλογα ερωτήματα σχετικά με την πιθανή αντίδραση των οδηγών ταξί όταν στο άμεσο μέλλον έρθουν αντιμέτωποι με την πλήρη κατάργηση του επαγγέλματός τους. Σ’ έναν κόσμο, όπου θα κυριαρχεί η αυτόματη οδήγηση και το επάγγελμα του ταξιτζή «θα έχει σαρωθεί ανεπιστρεπτί από την τεχνολογία», κάθε αντίδραση των επαγγελματιών οδηγών θα είναι μάταιη, έστω κι αν οι ίδιοι δεν θα θέλουν να το αποδεχτούν.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει, λοιπόν, μέσω των ερωτημάτων του πιθανές εκφάνσεις της αντίδρασης των ταξιτζήδων ξεκινώντας από την πιο βίαιη -πυρπόληση των αυτοκινήτων- έως την πιο ήπια, την κήρυξη απεργίας. Απώτερος στόχος των ερωτημάτων αυτών, βέβαια, δεν είναι να διαφανεί το κατά πόσο είναι έτοιμοι να αποδεχτούν οι ταξιτζήδες τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται εξαιτίας της επέλασης των νέων τεχνολογιών, αλλά το κατά πόσο είναι έτοιμοι εν γένει οι πολίτες της χώρας να συνειδητοποιήσουν τις δραστικές αλλαγές που θα προκύψουν στον εργασιακό χάρτη λόγω της συστηματικής αξιοποίησης καινοτόμων τεχνολογικών επιτευγμάτων.
8. Ποιος είναι ο ισχυρισμός τον οποίο επιχειρεί να αποδείξει ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο του κειμένου; Με ποια μέσα επιτυγχάνει τον στόχο του;
Ο συγγραφέας επισημαίνει πως εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης πρόκειται πολύ σύντομα να ανατραπούν και να αναδιαμορφωθούν δεδομένα που από πολλούς εκλαμβάνονται ως «αιώνια» και «ακατάλυτα». Επιχειρεί, δηλαδή, να θέσει υπόψη των πολιτών τη σκέψη πως οι ανατροπές που έρχονται θα είναι τέτοιας έκτασης, ώστε δεν θα μείνει επί της ουσίας κανένας επαγγελματικός κλάδος ανεπηρέαστος. Προκειμένου, μάλιστα, να αποδείξει την ορθότητα αυτής του της άποψης παραθέτει μια σειρά παραδειγμάτων αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών σε άλλες χώρες, που έχουν ήδη απειλήσει ή και καταστήσει περιττά ορισμένα επαγγέλματα. Αναφέρει, έτσι, τη λειτουργία σουπερμάρκετ χωρίς υπαλλήλους, το γεγονός πως στην Ιαπωνία έχουν σχεδόν καταργηθεί τα τραπεζικά καταστήματα, αλλά και τον δραστικό περιορισμό της κυκλοφορίας μετρητών. Προχωρά, επίσης, στην εικασία πως σε λίγες γενιές οι βιομηχανικοί εργάτες, όπως κι οι ταμίες θα ανήκουν στο παρελθόν, χωρίς να αποκλείει το ενδεχόμενο να εγκαταλειφθούν ακόμη κι επαγγέλματα που απαιτούν υψηλού επιπέδου κατάρτιση, όπως είναι αυτά του πλοιάρχου και του πιλότου.
9. Να εξηγήσετε με πιο απλά λόγια το περιεχόμενο του υπογραμμισμένου χωρίου του κειμένου, ώστε να γίνει κατανοητό από έναν φίλο σας που δεν το καταλαβαίνει.
«Οι μηχανές διαθέτουν μεν ευφυΐα, στερούνται δε «εγώ», βούλησης και αντίληψης ιδίου συμφέροντος. Επιλύουν και τα πιο δύσκολα προβλήματα. Συναισθηματικά όμως είναι ανύπαρκτες. Έννοιες όπως στοργή, αγάπη, μίσος, έρωτας –ό,τι πηγάζει από τον τρόμο του θανάτου κι από τη λαχτάρα της διαιώνισης– τις αγνοούν εντελώς.»
Ο συγγραφέας προκειμένου να τονίσει πως το ενδεχόμενο μιας αυτονόμησης των υπολογιστών που θα τους οδηγούσε στο να επαναστατήσουν εναντίον μας είναι απίθανο να συμβεί, επισημαίνει πως οι μηχανές αν και διαθέτουν υψηλή ευφυΐα, δεν έχουν εντούτοις καμία αίσθηση «εαυτού», προσωπικότητας και ατομικού συμφέροντος. Σε αντίθεση με τους ανθρώπους που δρουν συχνά υπό την επίδραση των συναισθημάτων, των φόβων και των φιλοδοξιών τους, οι μηχανές δεν επηρεάζονται μήτε στο ελάχιστο από ανάλογα συναισθήματα. Δεν θέλουν να κερδίσουν κάτι για τον εαυτό τους, δεν έχουν φιλοδοξίες που να υποκινούνται από εγωισμό και εγωκεντρισμό, δεν έχουν επίγνωση της έννοιας του θανάτου, ούτε ασχολούνται με το ποια θα είναι η παρακαταθήκη τους στους επόμενους. Λειτουργούν αποκλειστικά με βάση τις εντολές που τους δίνονται και την επεξεργασία των δεδομένων που τους παρέχονται. Δεν αισθάνονται τίποτε, οπότε δεν υπάρχει ο κίνδυνος να μισήσουν, να αγαπήσουν ή να φθονήσουν κάποιον.
10. «Δισεκατομμύρια άνθρωποι θα περάσουν από την αγωνία της επιβίωσης στην ευδαιμονία της υλικής αφθονίας.» Πώς τεκμηριώνει την αισιόδοξη αυτή άποψη ο συγγραφέας; Θεωρείτε πειστική την τεκμηρίωσή του;
Ο συγγραφέας λαμβάνοντας υπόψη του την επερχόμενη ισχυρή ανάπτυξη της παραγωγικότητας και τη συνεπαγόμενη διασφάλιση αφθονίας τροφίμων και υλικών αγαθών, εικάζει πως το σύνολο σχεδόν της ανθρωπότητας θα απαλλαγεί από την αγωνία της επιβίωσης. Πιστεύει, μάλιστα, πως σε αντίθεση με το παρελθόν, αυτή τη φορά δεν θα καρπωθεί τα οφέλη της αφθονίας μια μικρή μόνο κάστα προνομιούχων, με την εξώθηση όλων των άλλων στο περιθώριο. Θεωρεί ότι οι οικονομικά ισχυροί θα θελήσουν να αποφύγουν το κλίμα αστάθειας που θα προκαλούταν από τις διαρκείς εξεγέρσεις εκείνων που θα παρέμεναν στην ένδεια ενώ θα έβλεπαν γύρω τους να υπάρχει πληθώρα αγαθών. Εικάζει πως οι ισχυροί θα συνειδητοποιήσουν πόσο ασύμφορη είναι η ύπαρξη αστάθειας και θα επιλέξουν να αξιοποιήσουν τα θέλγητρα του καταναλωτισμού για να διασφαλίσουν την κοινωνική ειρήνη. Αυτή τη φορά, όπως επισημαίνει, τα αγαθά θα επαρκούν για όλους, οπότε θα είναι μια εύλογη επιλογή το να προσφερθούν ισότιμα σε όλους.
Η τεκμηρίωση του συγγραφέα βασίζεται σ’ ένα συλλογισμό που υποδεικνύει πως η αποφυγή των εντάσεων κι η αποσόβηση του κινδύνου περιθωριοποίησης μέρους του πληθυσμού αποτελεί σε οικονομικό επίπεδο την πιο συμφέρουσα επιλογή για τους ισχυρούς. Υπ’ αυτό το πρίσμα η αισιόδοξη εκδοχή που παρουσιάζει λαμβάνει ικανοποιητική τεκμηρίωση. Ωστόσο, η υπάρχουσα εμπειρία των διακρίσεων και της εκμετάλλευσης, την οποία αναφέρει ο συγγραφέας ως την αρνητική εξέλιξη που θα θελήσουν οι ισχυροί να αποφύγουν, αποτελεί μια υπενθύμιση της απληστίας που έχει ως τώρα υπαγορεύσει με συνέπεια τη στάση των ισχυρών. Δημιουργείται, έτσι, μια αίσθηση αμφιβολίας, η οποία υπονομεύει τη βεβαιότητα της αισιόδοξης προοπτικής που θέλει να παρουσιάσει.
11. Να συντάξετε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας, στο πλαίσιο του οποίου, αξιοποιώντας στοιχεία του κειμένου, να δίνετε τη δική σας απάντηση σ’ εκείνους που αντιτίθενται στον αυτοματισμό, καθώς θεωρούν ότι θέτει σε κίνδυνο την επαγγελματική τους ασφάλεια. (350-400 λέξεις)
Ο αυτοματισμός οδηγεί στην παγκόσμια ευημερία!
Οι διαρκώς αυξανόμενες δυνατότητες των τεχνολογικών επιτευγμάτων στον τομέα της αυτοματοποίησης και των ρομπότ επιτρέπουν την υποκατάσταση των εργαζομένων σε ολοένα και περισσότερους επαγγελματικούς τομείς. Από το χώρο της βιομηχανικής παραγωγής μέχρι τη διεκπεραίωση τραπεζικών συναλλαγών, ο αυτοματισμός επεκτείνεται με σταθερό ρυθμό προκαλώντας δραστικές αλλαγές στον εργασιακό χάρτη.
Εύλογα πολλοί εργαζόμενοι αντιδρούν και εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους, εφόσον θεωρούν πως η εξέλιξη αυτή θέτει σε κίνδυνο το εργασιακό τους μέλλον. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πως η μετάβαση στην εποχή του αυτοματισμού δεν αποτελεί μια αρνητική αλλαγή που θα πρέπει να προκαλεί την αντίδραση των πολιτών, αφού κάθε νέο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση τους προσφέρει σημαντικά οφέλη. Ταχύτερη και ποιοτικότερη εξυπηρέτηση, μεγαλύτερη και ποιοτικώς ανώτερη παραγωγή, σημαντική μείωση του καθημερινού κόπου για τους ανθρώπους, είναι μερικά μόνο από τα οφέλη του αυτοματισμού. Υπ’ αυτή την έννοια, έστω κι αν βραχυπρόθεσμα σημειώνονται απώλειες θέσεων εργασίας, μακροπρόθεσμα οι επιπτώσεις είναι αμιγώς θετικές για το κοινωνικό σύνολο, αφού οι ίδιοι απολαμβάνουν αρτιότερες υπηρεσίες και το οικονομικό κλίμα βελτιώνεται.
Ο αυτοματισμός, αν και πράγματι στερεί ορισμένες θέσεις εργασίας, δημιουργεί εντούτοις άλλες, μιας κι ενισχύεται η ζήτηση σε αναδυόμενους επαγγελματικούς τομείς που σχετίζονται με τον έλεγχο, τον σχεδιασμό και τη συντήρηση των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων. Η απάντηση, επομένως, στην αγωνία πολλών ανθρώπων σχετικά με το επαγγελματικό τους μέλλον βρίσκεται ακριβώς στη σύμπλευση με το νέο αυτό τεχνολογικό ρεύμα. Θα απαιτηθεί, βέβαια, η απόκτηση εντελώς νέων δεξιοτήτων και γνώσεων, για να επιτευχθεί η προσαρμογή των εργαζομένων αυτών στον σύγχρονο εργασιακό χάρτη, σίγουρα όμως δεν οδηγούνται σε αδιέξοδο, όπως πιθανώς φοβούνται.
Είναι, άλλωστε, σημαντικό να γίνει εγκαίρως αντιληπτό πως το να καταδικάζεται ο αυτοματισμός με κριτήριο μόνο τις αλλαγές που επιφέρει στον εργασιακό χώρο αποτελεί μια ελάχιστα διορατική επιλογή. Έχει ουσιώδη σημασία να αντικρίσουν οι πολίτες την ευρύτερη εικόνα του φαινομένου αυτού και να συνειδητοποιήσουν πως πρόκειται για μια εξέλιξη που θα βελτιώσει δραστικά την κοινωνική λειτουργία και υπόσταση σε όλους τους τομείς. Ακόμη περισσότερο πρόκειται για μια εξέλιξη που ανοίγει το δρόμο για τη διαμόρφωση ενός τελείως διαφορετικού αυριανού κόσμου. Η κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής και η αυτοματοποιημένη ανάλυση των δεδομένων για τις διατροφικές και ενεργειακές ανάγκες σε παγκόσμιο επίπεδο, θα επιτρέψουν την επαρκή διασφάλιση των σχετικών αναγκών για όλους τους ανθρώπους κι όχι μόνο για τους πολίτες ορισμένων αναπτυγμένων κρατών.
Ο αυτοματισμός επιφέρει σαφώς μια δραστική ανακατάταξη στον εργασιακό χώρο, που μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα σε όσους είναι ανέτοιμοι να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Οι ανακατατάξεις αυτές, εντούτοις, αποτελούν ένα ελάχιστο τίμημα σε σχέση με τα οφέλη που θα αποκομίσουν οι πολίτες σε παγκόσμιο πια επίπεδο.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου