Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ενδεικτικό Κριτήριο [Τεχνητή νοημοσύνη, σχεδόν ανθρώπινη]

Andrzej Wojcicki

Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ενδεικτικό Κριτήριο [Τεχνητή νοημοσύνη, σχεδόν ανθρώπινη] 

Κείμενο I: Τεχνητή νοημοσύνη, σχεδόν ανθρώπινη

Η Ρέιτσελ έχει μπλε, εκφραστικά μάτια και είναι πάντοτε χαμογελαστή. Κατέχει μια εντυπωσιακή εγκυκλοπαιδική γνώση πληροφοριών, και καταφέρνει να βρίσκει την κατάλληλη απάντηση σε κάθε πιθανή ερώτηση εντός μερικών δευτερολέπτων. Φροντίζει, μάλιστα, να απαντάει με ευγένεια ακόμη και στα πιο προσβλητικά σχόλια, κοιτάζοντας κατάματα τον συνομιλητή της με παρατηρητικότητα και κατανόηση. Ακούγεται ο ιδανικός άνθρωπος για να δουλέψει στον τομέα της εξυπηρέτησης πελατών – με μία μόνο εξαίρεση: η Ρέιτσελ δεν είναι άνθρωπος, αλλά ένα εξαιρετικά ρεαλιστικό ολόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης και οι δημιουργοί της υπόσχονται πως σύντομα θα είναι έτοιμη να αναλάβει τον ρόλο του προσωπικού βοηθού του μέλλοντος.

Η Ρέιτσελ είναι ένα πολυετές πρότζεκτ της ΙΒΜ σε συνεργασία με τη νεοζηλανδική Soul Machines, μια εταιρεία που εξειδικεύεται στη δημιουργία ρεαλιστικών ψηφιακών αναπαραστάσεων, έχοντας μάλιστα κερδίσει δύο Όσκαρ για τη συνεισφορά της στις ταινίες «Avatar» και «King Kong». Οι δύο εταιρείες βάσισαν την τεχνητή της νοημοσύνη σε βιολογικά μοντέλα του ανθρώπινου εγκεφάλου, «παντρεύοντας» για πρώτη φορά τα λογισμικά εξυπηρέτησης με τεχνολογία αναγνώρισης ανθρωπίνων εκφράσεων. «Μπορούμε πλέον να πούμε πως δημιουργήσαμε τον πρώτο ψηφιακό άνθρωπο», ανέφερε με αυτοπεποίθηση ο διευθυντής της IBM Watson Σαντένου Αγκαργουάλ, στην επίσημη παρουσίαση του προσωπικού βοηθού του μέλλοντος στο Νταβός της Ελβετίας. Προτού η κατάμεστη αίθουσα ξεσπάσει σε χειροκροτήματα, η Ρέιτσελ βιάστηκε να προσθέσει: «Χαίρομαι που σας βλέπω να χαμογελάτε, κύριε Αγκαργουάλ».

Είναι πράγματι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς την τεχνητή νοημοσύνη να παίρνει ανθρώπινη σάρκα και οστά, να καταφέρνει να επικοινωνεί διαβάζοντας μέχρι και τις εκφράσεις του προσώπου του χρήστη της.

Παρότι η Ρέιτσελ βρίσκεται ακόμα σε πειραματικά στάδια, με στόχο να βγει στις αγορές στις αρχές του 2019, η Soul Machines συνεργάζεται ήδη με οκτώ μεγάλες εταιρείες διαφόρων κλάδων για τη δημιουργία διαφορετικών ολογραμμάτων προσαρμοσμένων σε κάθε ανάγκη. Οι δημιουργοί της προβλέπουν πως έπειτα από την

κυκλοφορία της η Ρέιτσελ θα γίνει ανάρπαστη, καθώς η αναπαραγωγή της είναι τεχνολογικά εξαιρετικά εύκολη. «Αντίθετα από τους ανθρώπους, τα ολογράμματα δεν έχουν αυτονομία. Η κάθε εταιρεία μπορεί να εμφυτεύσει τις δικές της πληροφορίες και κανονισμούς στον τεχνητό εγκέφαλο της Ρέιτσελ, καθώς και να αλλάξει την εμφάνιση και την ομιλία της.

Το μόνο που μένει σταθερό, φυσικά, είναι η εξυπηρετική της προσωπικότητα – άλλωστε, κανένας δεν θα προτιμούσε έναν ανυπόμονο, αγενή βοηθό εξυπηρέτησης πελατών», δήλωσε ο υπεύθυνος επιχειρήσεων της Soul Machines, Γκρεγκ Κρος. Μάλιστα, η εταιρεία ελπίζει πως το ολόγραμμα δεν θα είναι άλλος ένας πιθανός μηχανισμός εξυπηρέτησης πελατών στη διάθεση των εταιρειών, αλλά πως σύντομα θα πάρει «προαγωγή» αναλαμβάνοντας τον ρόλο «πρεσβευτή μάρκας». Η αισιοδοξία αυτή είναι δικαιολογημένη – σε αυστραλιανή έρευνα 10.000 ατόμων που δοκίμασαν τις υπηρεσίες της Ρέιτσελ, το 74% δήλωσε πως θα προτιμούσε να αναλάβει εκείνη την εξυπηρέτησή τους.

Η φουτουριστική παρουσίαση της Ρέιτσελ ήταν μια απλή μικρογραφία της λεγόμενης «τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης», της εποχής όπου η πρόοδος στην εκμάθηση λογισμικών και την αρχιτεκτονική δεδομένων δημιουργεί πλέον μηχανές με επίπεδο προσαρμοστικής νοημοσύνης συγκρίσιμο με την ανθρώπινη – και ενίοτε χωρίς τις ατέλειες της δεύτερης. Έπειτα από τον αρχικό εντυπωσιασμό, προκύπτει ένα πιο ανησυχητικό ερώτημα: ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της Ρέιτσελ στην αγορά εργασίας; Η συνήθης απάντηση σε αυτό το ερώτημα ήταν πως η συναισθηματική νοημοσύνη του ανθρώπινου εγκεφάλου θα του εξασφαλίζει πάντοτε το προτέρημα στην αγορά εργασίας, πως η τεχνολογία και τα λογισμικά περιορίζονται σε ρόλο εργαλείων. Ο πρωτοποριακός ρεαλισμός και η αποστομωτική ευγένεια της Ρέιτσελ, φυσικά, καταρρίπτουν αυτά τα επιχειρήματα. Μάλιστα σε πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, υπολογίζεται πως το 47% των θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ ενδέχεται να αντικατασταθούν από μηχανές με τεχνητή νοημοσύνη.

Κλείνοντας την παρουσίαση, ένας δημοσιογράφος ρώτησε τους δημιουργούς του ολογράμματος αν φοβούνται πως η δημιουργία τους θα συμβάλει σημαντικά στο κύμα ανεργίας που επιφέρει ο ρυθμός της τεχνολογικής προόδου. «Εάν κυριαρχούσε στην ανθρώπινη ιστορία αυτός ο φόβος, οι μεγαλύτερες εφευρέσεις της ανθρωπότητας δεν θα είχαν υπάρξει ποτέ», απάντησαν οι ίδιοι, προσθέτοντας άμεσα: «Τις υπόλοιπες ερωτήσεις θα σας τις απαντήσει η ίδια η Ρέιτσελ».

Νίκος Ευσταθίου, Η Καθημερινή, 07-02-2018 (διασκευή)

Κείμενο II: Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού (απόσπασμα)

Αντίθετα η μητέρα

μετά τον τελευταίο τοκετό είχε ασκημίσει⸱

το μέτωπό της γεμάτο φακίδες⸱ τα στήθη της

είχαν χάσει το σχήμα τους –τόξερε και τόκρυβε

κ’ είταν ενοχλημένη, δύστροπη,

σχεδόν αντιπαθητική⸱– αυτό που κρύβουμε είναι

αυτό που πιότερο μας φανερώνει, –έτσι δεν είναι, νένα; –

κ’ ίσως αυτό μας κάνει ενόχους κι άσκημους –μια απόσπαση,

μια μεταποίηση και παραμόρφωση της ζωής

απ’ τη δική μας μάταιη ανυπακοή και σκληρότητα,

απ’ τη δική μας περηφάνεια –καλύπτρα της δειλίας μας–

ανάρμοστη στο φως⸱ ενώ τα έπιπλα

γερνούν χωρίς αντίσταση κ’ έχουν πάντα τη θέση τους μέσα

στο σπίτι,

έχουν μια έκφραση γλυκειάς ταπεινοσύνης–

και το μπράτσο της πολυθρόνας, όταν τύχει

καμιά φορά να το αγγίξει απ’ τα ανατολικά παράθυρα

μια λουρίδα ήλιος, είναι σα χέρι αληθινό, κουρασμένο,

καμπυλωμένο μ’ ευγνωμοσύνη στο γοφό του κόσμου,

κάτι επιδοκιμάζοντας, θαρρώ, κάτι λέγοντας:

«υπήρξα⸱ υπάρχω ακόμη⸱ ευχαριστώ⸱ μου φτάνει».

Γιάννης Ρίτσος, Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού, Εκδόσεις Κέδρος

ΘΕΜΑ Α

Να αποδώσετε με συνοπτικό τρόπο (70-80 λέξεις) το περιεχόμενο των τεσσάρων πρώτων παραγράφων του Κειμένου I (Η Ρέιτσελ έχει μπλε, εκφραστικά μάτια… να αλλάξει την εμφάνιση και την ομιλία της.)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

1ο Ερώτημα

«Εάν κυριαρχούσε στην ανθρώπινη ιστορία αυτός ο φόβος, οι μεγαλύτερες εφευρέσεις της ανθρωπότητας δεν θα είχαν υπάρξει ποτέ». (Κείμενο I) Να παρουσιάσετε τη δική σας θέση σχετικά με τον ενδεχόμενο φόβο να ενισχυθεί η ανεργία λόγω της τεχνολογικής προόδου. (60-80 λέξεις)

Μονάδες 10

2ο Ερώτημα

α) Ποια θέση υιοθετεί ο συντάκτης του Κειμένου I απέναντι στο βασικό θέμα του κειμένου του; Τεκμηριώστε την άποψή σας μέσα από τις γλωσσικές επιλογές που κάνει (εντοπίστε τουλάχιστον τρία σημεία).

Μονάδες 15

β) Μπορείτε να εντοπίσετε στο Κείμενο I στοιχεία όπως: χώρος, χρόνος, πρόσωπα; Πώς αυτά επηρεάζουν την πρόσληψή του από τον/την αναγνώστη/-τρια;

Μονάδες 5

3ο Ερώτημα

Στο Κείμενο I παρατίθεται η άποψη των εκπροσώπων της εταιρείας και των δημιουργών της Ρέιτσελ. Ποια άποψη αποσιωπάται και πιστεύετε ότι έχει σημασία να ακουστεί; Γιατί;

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Να σχολιάσετε εκείνο το θέμα, από όσα θέτει το ποίημα (Κείμενο II), που κρίνετε πιο σημαντικό και να τεκμηριώσετε τη θέση σας. (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Παρά το γεγονός ότι η Ρέιτσελ, ως ολόγραμμα, δεν έχει αυτονομία κι η κάθε εταιρεία μπορεί να εμφυτεύσει τις δικές της πληροφορίες και κανονισμούς στον τεχνητό της εγκέφαλο, η ενσωμάτωση Τεχνητής Νοημοσύνης και διαδικασιών Μηχανικής Εκμάθησης στα ρομπότ τούς επιτρέπουν να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους και να ολοκληρώνουν τις εργασίες τους ακόμα και αν οι εντολές που έχουν αρχικά λάβει δεν είναι εξειδικευμένες και σαφείς για μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Σ’ ένα άρθρο (350-400 λέξεις) να παρουσιάσετε τις προσωπικές σας σκέψεις και τους  δικού σας προβληματισμούς σχετικά με την υπό διαμόρφωση μελλοντική συμβίωση των ανθρώπων με τα ρομπότ.

Για να βοηθηθείτε μπορείτε να θέσετε στον εαυτό σας ερωτήματα, όπως το ακόλουθο: Τι γίνεται στις περιπτώσεις που ένα ρομπότ θα λαμβάνει αποφάσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν άμεσα την ασφάλεια ή ακόμη και τις ζωές των ανθρώπων γύρω του (π.χ. ένα αυτόνομο όχημα που θα πρέπει σε περίπτωση ατυχήματος να επιλέξει ανάμεσα στην ασφάλεια των επιβαινόντων ή όσων βρίσκονται εκτός του οχήματος);

Μονάδες 30

Ενδεικτικές απαντήσεις

ΘΕΜΑ Α

Η Ρέιτσελ, το ολόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης, με το ευγενικό πρόσωπο και το πλήθος γνώσεων μπορεί να ανταποκριθεί πλήρως στις ανάγκες της εξυπηρέτησης πελατών. Καρπός πολυετούς συνεργασίας σημαντικών εταιρειών, είναι βασισμένη σε βιολογικά μοντέλα του ανθρώπινου εγκεφάλου και διαθέτει τεχνολογία αναγνώρισης ανθρώπινων εκφράσεων. Μπορεί, έτσι, να «διαβάζει» τις εκφράσεις του χρήστη και αναμένεται να έχει μεγάλη ζήτηση, εφόσον μπορεί να προσαρμοστεί σε διάφορες εργασιακές απαιτήσεις. Κάθε εταιρεία, άλλωστε, μπορεί να προσαρμόζει το είδος των πληροφοριών της, αλλά και τους κανόνες λειτουργίας της.

ΘΕΜΑ Β

1ο Ερώτημα

Η τεχνολογική πρόοδος καθιστά, πράγματι, ευκολότερη την αυτοματοποίηση σε πολλούς τομείς της παραγωγής, της εξυπηρέτησης πελατών, αλλά και της διαχείρισης πληροφοριών, ανοίγοντας το δρόμο για τη δραστική μείωση των θέσεων εργασίας. Θεωρώ, ωστόσο, πως η προοπτική αυτή δεν θα πρέπει να μας προδιαθέσει αρνητικά απέναντι στην εξέλιξη της τεχνολογίας, καθώς από τη μία θα υπάρξει σημαντική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της καθημερινότητας των πολιτών κι από την άλλη θα προκύψουν σταδιακά θέσεις εργασίας σε νέους τομείς, που θα σχετίζονται με τον χώρο της τεχνολογίας.  

2ο Ερώτημα

α) Ο συντάκτης του κειμένου υιοθετεί θετική στάση απέναντι στη δημιουργία του «ψηφιακού ανθρώπου», της Ρέιτσελ, γεγονός που γίνεται αντιληπτό μέσα από τις γλωσσικές του επιλογές. Σε πρώτο επίπεδο η περιγραφή της Ρέιτσελ είναι δοσμένη με αμιγώς ευνοϊκό για εκείνη τρόπο, καθώς ο συντάκτης χρησιμοποιεί ποικίλα επίθετα προκειμένου να τονίσει το πόσο «εντυπωσιακό» είναι το τεχνολογικό αυτό επίτευγμα. «Κατέχει μια εντυπωσιακή εγκυκλοπαιδική γνώση πληροφοριών, και καταφέρνει να βρίσκει την κατάλληλη απάντηση σε κάθε πιθανή ερώτηση εντός μερικών δευτερολέπτων.» Χρησιμοποιεί, επίσης, την οριστική έγκλιση, καθώς και τα κατάλληλα επίθετα και επιρρήματα προκειμένου να ενισχύσει την αίσθηση βεβαιότητας των όσων καταγράφει, όταν επισημαίνει πως η Ρέιτσελ δεν υστερεί έναντι των ανθρώπων, έστω κι αν δεν διαθέτει συναισθηματική νοημοσύνη. «Ο πρωτοποριακός ρεαλισμός και η αποστομωτική ευγένεια της Ρέιτσελ, φυσικά, καταρρίπτουν αυτά τα επιχειρήματα.» Καταφεύγει, επιπλέον, στη χρήση σχολίων προκειμένου να τονίσει το πόσο αποτελεσματική και αξιόλογη θεωρεί την τεχνητή νοημοσύνη «η πρόοδος στην εκμάθηση λογισμικών και την αρχιτεκτονική δεδομένων δημιουργεί πλέον μηχανές με επίπεδο προσαρμοστικής νοημοσύνης συγκρίσιμο με την ανθρώπινη – και ενίοτε χωρίς τις ατέλειες της δεύτερης / Είναι πράγματι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς την τεχνητή νοημοσύνη να παίρνει ανθρώπινη σάρκα και οστά, να καταφέρνει να επικοινωνεί διαβάζοντας μέχρι και τις εκφράσεις του προσώπου του χρήστη της.»

β) Ο χώρος παρουσίασης της Ρέιτσελ είναι το Νταβός της Ελβετίας, εκεί, δηλαδή, που πραγματοποιείται το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, στο πλαίσιο του οποίου εκπρόσωποι μεγάλων εταιριών έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν τις τεχνολογικές τους καινοτομίες. Αναφέρεται, επίσης, πως η Ρέιστελ αναμένεται να βγει στις αγορές στις αρχές του 2019, οπότε πρόκειται για ένα πρόσφατο επίτευγμα.

Σε ό,τι αφορά τα πρόσωπα, παρατίθενται απόψεις του διευθυντή της εταιρείας IBM Watson, Σαντένου Αγκαργουάλ, του υπεύθυνου επιχειρήσεων της Soul Machines, Γκρεγκ Κρος, καθώς και των δημιουργών της Ρέιτσελ. Υπάρχει, επομένως, αναφορά σε πρόσωπα που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των τεχνολογικών εξελίξεων, όπως προκύπτει κι από το γεγονός ότι η εταιρεία Soul Machines έχει βραβευτεί δύο φορές με Όσκαρ, για τις ρεαλιστικές ψηφιακές αναπαραστάσεις που έχει προσφέρει σε γνωστές κινηματογραφικές ταινίες.

Όλα αυτά τα στοιχεία ενισχύουν το κύρος των προσώπων και καθιστούν το κείμενο ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τον αναγνώστη, εφόσον αντιλαμβάνεται πως η Ρέιτσελ συνιστά μια αξιόλογη καινοτομία, που έχει δημιουργηθεί από σημαντικές εταιρείες. Το γεγονός, άλλωστε, ότι η παρουσίασή της γίνεται στο πλαίσιο μιας διοργάνωσης με διεθνή απήχηση, εδραιώνει στον αναγνώστη την πεποίθηση πως το τεχνολογικό αυτό δημιούργημα θα αποτελέσει μέρος της μελλοντικής καθημερινότητας των ανθρώπων.

3ο Ερώτημα

Η άποψη που αποσιωπάται είναι εκείνη των εργαζομένων στο χώρο της εξυπηρέτησης πελατών, οι οποίοι ενδέχεται να αντικατασταθούν από τη Ρέιτσελ και να βρεθούν έτσι χωρίς δουλειά. Η άποψή τους έχει σημασία να ακουστεί, διότι θα φανερώσει πως πέρα από τη θετική και αισιόδοξη προοπτική της τεχνητής νοημοσύνης, υπάρχει κι άμεσος αρνητικός αντίκτυπος στη ζωή εκείνων που δεν θα έχουν πια εργασία. Αν, μάλιστα, η τεχνολογία της Ρέιτσελ αξιοποιηθεί από πολλές εταιρείες, τότε ο αντίκτυπος αυτός θα είναι ιδιαίτερα ευρύς, μιας και θα οδηγήσει στην ανεργία πάρα πολλούς ανθρώπους.

Επιπροσθέτως, θα είχε σημασία να ακουστεί η άποψη των εργαζομένων στο χώρο της εξυπηρέτησης πελατών, διότι εκείνοι χάρη στη μακρόχρονη εμπειρία τους γνωρίζουν όλες τις πτυχές του εργασιακού αυτού τομέα και θα μπορούσαν να επισημάνουν τυχόν ιδιαίτερες περιπτώσεις ή απαιτήσεις στις οποίες μπορούν να αντεπεξέλθουν μόνο οι άνθρωποι. Είναι προφανές, άλλωστε, πως συχνά τα πράγματα δεν ακολουθούν ένα συγκεκριμένο σενάριο, καθώς προκύπτουν απρόσμενες περιστάσεις, κατά τις οποίες ίσως η τεχνητή νοημοσύνη δεν επαρκεί.

ΘΕΜΑ Γ

Βασικό, κατά τη γνώμη μου, θέμα του κειμένου είναι επίμονη η τάση των ανθρώπων να προσπαθούν να αποκρύψουν τα μειονεκτήματα και τη φθορά τους, με αποτέλεσμα να ζημιώνονται ψυχολογικά. Αυτή την αδυναμία αυτοαποδοχής την αναδεικνύει αποτελεσματικά ο ποιητής συγκρίνοντας το πώς αντιδρούν στη φθορά τους οι άνθρωποι και πώς τα έπιπλα. Η μητέρα που βλέπει το σώμα της να αλλάζει μετά τον τοκετό, γίνεται «δύστροπη» και «αντιπαθητική» λόγω της άρνησής της να αποδεχτεί τη νέα εικόνα του εαυτού της. Ωστόσο, όπως σχολιάζει το ποιητικό υποκείμενο, κατά τρόπο οξύμωρο «αυτό που κρύβουμε είναι αυτό που πιότερο μας φανερώνει». Εκείνο ακριβώς που προσπαθεί να αποκρύψει κανείς, είναι τελικά εκείνο που αποκαλύπτει περισσότερα για την ταυτότητα και τις ανασφάλειές του. Κι είναι αυτή η μάταιη «ανυπακοή» του ατόμου απέναντι στην αλήθεια του εαυτού του, που του προσδίδει αρνητικές ποιότητες (αυτό μας κάνει ενόχους κι άσκημους). Αυτή, άλλωστε, η προσπάθεια «μεταποίησης της ζωής», γέννημα της περηφάνειας του ατόμου, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη γεμάτη ταπεινοσύνη αποδοχή που χαρακτηρίζει τα έπιπλα. Η προσωποποιημένη πολυθρόνα, για παράδειγμα, που το φθαρμένο μπράτσο της μοιάζει να αποκτά ζωή στο φως του ήλιου (είναι σα χέρι αληθινό), όχι μόνο δεν αρνείται τη φθορά της, αλλά αντικρίζει τη ζωή με βαθιά ευγνωμοσύνη «υπήρξα⸱ υπάρχω ακόμη⸱ ευχαριστώ⸱ μου φτάνει». Η πολυθρόνα που «γερνά χωρίς αντίσταση» εκτιμά το γεγονός και μόνο ότι υπάρχει και αρκείται στη χαρά που της προσδίδει η επίγνωση αυτή.

ΘΕΜΑ Δ

Είμαστε έτοιμοι να συμβιώσουμε με τα ρομπότ;

     Η προοπτική της έντονα αυξημένης αξιοποίησης στο μέλλον ρομπότ και συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, σε σημείο τέτοιο που να καλούνται πια οι άνθρωποι να συμβιώσουν με τα τεχνολογικά αυτά δημιουργήματα, εγείρει αναπόφευκτα ποικίλα ερωτήματα. Αν και προσωπικά ανήκω σ’ εκείνους που αντικρίζουν με αισιοδοξία την επερχόμενη αυτή εποχή, αναγνωρίζω και συμμερίζομαι πως ορισμένα από τα ερωτήματα αυτά έχουν βάσιμη κρισιμότητα.

    Θα μπορούσε, φυσικά, κανείς να επικεντρωθεί μόνο στις θετικές πτυχές της εντατικότερης αξιοποίησης των ρομπότ, κάνοντας λόγο για τη βελτίωση στις παρεχόμενες υπηρεσίες και για τη δραστική αύξηση της παραγωγής σε όλους τους τομείς. Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως τα ρομπότ του μέλλοντος, όπως έχουν ήδη αρχίσει να διαμορφώνονται, δεν θα είναι ακριβώς μηχανές επιτέλεσης τυποποιημένων εργασιών, καθώς θα έχουν τη δυνατότητα να «μαθαίνουν» και να προσαρμόζουν τη δράση τους χάρη στην τεχνητή τους νοημοσύνη. Θα έχουν, δηλαδή, τη δυνατότητα να λαμβάνουν τα ίδια αποφάσεις.

     Αποφάσεις που θα ξεκινούν από τα απλούστερα δυνατά επίπεδα, όπως, για παράδειγμα, να αποσταλεί μια ειδοποίηση σ’ έναν πελάτη που έχει καθυστερήσει την εξόφληση ενός λογαριασμού, και θα φτάνουν, ενδεχομένως, ακόμη και στο σημείο να επηρεάζουν τη ζωή ανθρώπων. Ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, για παράδειγμα, που θα έχει την ευθύνη παρακολούθησης ασθενών που βρίσκονται σε μηχανική υποστήριξη, θα μπορεί -πιθανώς- να «αποφασίζει» τη διακοπή της από τη στιγμή που με βάση τους υπολογισμούς του η συνέχισή της θα κρίνεται μάταιη. Τώρα ίσως μοιάζει υπερβολικό ή παράδοξο να παραχωρηθεί τέτοιου είδους δικαιοδοσία σ’ ένα άψυχο σύστημα, αλλά είναι σαφές πως ήδη οι άνθρωποι εμπιστεύονται όλο και περισσότερο την τεχνολογία προκειμένου να εκτιμήσουν πλήθος καταστάσεων.

     Το ζήτημα αυτό, βέβαια, θα αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη βαρύτητα, όσο θα οδηγούμαστε προς τη μελλοντική αυτή εποχή. Είναι θεμιτό, λοιπόν, να παραχωρηθεί στα ρομπότ η δυνατότητα λήψης αποφάσεων, όπως κι η δυνατότητα αυτενέργειας; Μας καθησυχάζει η σκέψη πως οι αποφάσεις αυτές θα λαμβάνονται με βάση μια πληθώρα κανόνων και κανονισμών που θα έχουν ενσωματωθεί στο λειτουργικό του σύστημα; Η απάντηση θα μπορούσε να είναι θετική, αν θεωρηθεί πως μας καλύπτει η διαβεβαίωση πως κάθε τους απόφαση θα βασίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες. Τι θα συμβαίνει, όμως, στις περιπτώσεις που μια σχετική απόφαση παραβιάζει μη κωδικοποιημένα στοιχεία, όπως είναι αυτά της συμπόνιας και της ανθρωπιάς; Οι δίκαιες και τυπικές αποφάσεις των ρομπότ δεν σημαίνει πως θα είναι και ηθικά αποδεκτές.

     Πρόκειται, όπως γίνεται αντιληπτό, για ένα ζήτημα που δεν μπορεί να διερευνηθεί πλήρως στο πλαίσιο ενός σύντομου άρθρου, προκύπτουν, εντούτοις, ορισμένα ζητήματα που δεν θα πρέπει να παραγνωριστούν. Η επίγνωση πως τα ρομπότ και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να λειτουργήσουν κατά τρόπο ηθικά αποδεκτό μόνο όταν υπάρχει ένα σαφώς προσδιοριζόμενο πλαίσιο κανόνων, θα πρέπει να μας αποτρέψει από το να τα εμπιστευτούμε σε πιο ευαίσθητους τομείς, όπου εμπλέκεται ο παράγοντας του ανθρωπισμού και είναι αναγκαία η ικανότητα ενσυναίσθησης.