Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Κοσμογονία στην ιατρική: Ο εικονικός γιατρός θα σας δεχθεί σε λίγο

Peter Menzel
 
Ν. Γλώσσα Γ΄ Λυκείου: Κοσμογονία στην ιατρική: Ο εικονικός γιατρός θα σας δεχθεί σε λίγο
 
Κείμενο 1: Κοσμογονία στην ιατρική: Ο εικονικός γιατρός θα σας δεχθεί σε λίγο
 
     Το Kέντρο Εικονικής Περίθαλψης του νοσοκομείου Mercy στο Σεντ Λούις έχει τριακόσιους γιατρούς και νοσηλευτές, που φροντίζουν ετησίως εξακόσιες χιλιάδες ασθενείς. Δεν διαθέτει όμως κλίνες. Οι ασθενείς βρίσκονται στην… κρεβατοκάμαρα ή στο σαλόνι του σπιτιού τους και η παρακολούθησή τους γίνεται αποκλειστικά εξ αποστάσεως μέσα από οθόνες όπου καταγράφονται όλα τα δεδομένα για την κατάσταση της υγείας τους. Ακόμη και αν κάποιος από αυτούς δεν παρουσιάζει συμπτώματα, οι αλγόριθμοι επιτήρησης τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται στο Κέντρο θα καταγράψουν οποιοδήποτε «υπόγειο» ανησυχητικό σημάδι και θα ειδοποιήσουν τους γιατρούς. Πρόκειται για το πρώτο εικονικό νοσοκομείο των ΗΠΑ, που άρχισε να λειτουργεί το 2015, και μας δίνει μια εικόνα από το μέλλον, όπου η ιατρική θα καθορίζεται από την τεχνητή νοημοσύνη. Ή μήπως αυτό συμβαίνει ήδη;
     Την απάντηση δίνει ο Αμερικανός γιατρός και συγγραφέας Ερικ Τόπολ στο βιβλίο του «Βαθιά Ιατρική – Ιατρική και τεχνητή νοημοσύνη». H τεχνητή νοημοσύνη, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατίθενται στις σελίδες του, έχει ήδη αποδεδειγμένη ικανότητα να διαγιγνώσκει ορισμένους τύπου καρκίνου του δέρματος εξίσου καλά, ή και καλύτερα, από τους ειδικευμένους δερματολόγους, να εντοπίζει ειδικές ανωμαλίες του καρδιακού ρυθμού όπως οι καρδιολόγοι, να διαβάζει ιατρικές τομογραφίες το ίδιο επαρκώς με έμπειρους, υψηλής εξειδίκευσης ακτινολόγους, αντίστοιχα, να διαγιγνώσκει ποικίλες οφθαλμικές παθήσεις όπως οι οφθαλμίατροι.
     Οι ικανότητες αυτές αναπτύσσονται κατά κύριο λόγο με τη βοήθεια της αναγνώρισης προτύπων, με μηχανές που μαθαίνουν αυτά τα πρότυπα έπειτα από εκπαίδευση με εκατοντάδες χιλιάδες και, αρκετά σύντομα, με εκατομμύρια παραδείγματα. Τέτοιου είδους συστήματα γίνονται ολοένα και καλύτερα, με τα ποσοστά σφάλματος να πέφτουν έως και κάτω από το 5%, ξεπερνώντας τάχιστα τα ανθρώπινα όρια και δίνοντας νέες λύσεις σε προβλήματα όπως η εσφαλμένη διάγνωση και οι ανεξέλεγκτες δαπάνες. «Σε αντίθεση μάλιστα με τους ανθρώπους που κουράζονται, έχουν δύσκολες μέρες, μπορεί να γίνουν συναισθηματικοί, να τους λείπει ύπνος ή να αφαιρούνται, οι μηχανές είναι σταθερές, έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται ολόκληρο το εικοσιτετράωρο, ολόκληρη την εβδομάδα, χωρίς διακοπές και χωρίς παράπονα. Κι αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον μελλοντικό ρόλο των γιατρών και τον απρόβλεπτο αντίκτυπο της τεχνητής νοημοσύνης στην άσκηση της ιατρικής», όπως επισημαίνει ο Τόπολ.
     Όλα αυτά σημαίνουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει και τη γνώση που παρέχεται στους φοιτητές της Ιατρικής στα πανεπιστήμιά μας; «Είναι απολύτως βέβαιο ότι αποτελεί καθοριστικό παράγοντα επαναπροσδιορισμού του τρόπου άσκησης της Ιατρικής. Ένα τεράστιο μέρος των καθημερινών δραστηριοτήτων των γιατρών, πολύ σύντομα θα εξυπηρετείται από εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης. Ιατρικές ειδικότητες θα αλλάξουν φυσιογνωμία», εξηγεί ο κ. Γερμενής, ομότιμος καθηγητής Ανοσολογίας του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. «Όλα αυτά συνεπάγονται την ανάγκη σημαντικής αναδόμησης των ιατρικών σπουδών με κεντρικό άξονα τη μετάθεση από τον στόχο του γνωσιακού περιεχομένου (τι πρέπει να μάθω;) προς τον στόχο της γνωσιακής μεθόδου (πώς μπορώ να μαθαίνω;)».
 
Τασούλα Επτακοίλη, Η Καθημερινή, 03.08.2023

Κείμενο 2: Η πρόκληση της τεχνολογίας
 
     Οι πιθανές λύσεις εμπίπτουν σε τρεις βασικές κατηγορίες: τι να κάνουμε για να αποτρέψουμε την απώλεια θέσεων εργασίας∙ τι να κάνουμε για να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας∙ τι να κάνουμε αν, παρά τις προσπάθειές μας, οι απώλειες θέσεων εργασίας ξεπεράσουν κατά πολύ τη δημιουργία νέων.
     Το να αποτρέψουμε εντελώς την απώλεια θέσεων εργασίας είναι μια στρατηγική καθόλου ελκυστική και μάλλον ανέφικτη, αφού σημαίνει να εγκαταλείψουμε τις τεράστιες θετικές δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής. Εντούτοις, οι κυβερνήσεις μπορεί να αποφασίσουν να επιβραδύνουν επίτηδες το ρυθμό της αυτοματοποίησης για να περιορίσουν τα σοκ που προκαλεί και να κερδίσουν αρκετό χρόνο προσαρμογής. Η τεχνολογία δεν είναι ποτέ ντετερμινιστική, και το γεγονός ότι κάτι μπορεί να γίνει δεν σημαίνει ότι πρέπει και να γίνει. Οι κανονισμοί που θέτει μια κυβέρνηση μπορούν να σταματήσουν τις νέες τεχνολογίες ακόμα κι αν αυτές είναι εμπορικά βιώσιμες και προσοδοφόρες.
     Αν επιβραδύνουμε το ρυθμό, μπορεί να εξασφαλίσουμε αρκετό χρόνο για να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας και να αναπληρώσουμε τις περισσότερες απώλειες. Ωστόσο, η οικονομική επιχειρηματικότητα πρέπει να συνοδεύεται από μια επανάσταση στην εκπαίδευση και την ψυχολογία. Αν υποθέσουμε ότι οι νέες θέσεις εργασίας δεν θα είναι αργομισθίες στο Δημόσιο, θα απαιτούν μάλλον υψηλό επίπεδο ειδίκευσης –και όσο θα βελτιώνεται η τεχνητή νοημοσύνη, οι άνθρωποι θα πρέπει να αποκτούν νέες δεξιότητες και να αλλάζουν επάγγελμα. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να παρέμβουν, τόσο για να χρηματοδοτήσουν έναν τομέα ισόβιας εκπαίδευσης όσο και για να προσφέρουν ένα δίχτυ προστασίας για τις αναπόφευκτες μεταβατικές περιόδους.
     Ωστόσο, ακόμα και με αρκετή βοήθεια από το κράτος, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι δισεκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούν να εκπαιδεύονται διαρκώς χωρίς να χάσουν την πνευματική τους ισορροπία. Επομένως, θα πρέπει να ανακαλύψουμε νέα μοντέλα μεταεργασιακής κοινωνίας, οικονομίας και πολιτικής. Ένα νέο μοντέλο, που τραβάει ολοένα και περισσότερο την προσοχή, είναι το καθολικό βασικό εισόδημα. Τα κράτη θα φορολογούν τους δισεκατομμυριούχους και τις εταιρείες που ελέγχουν τους αλγόριθμους και τα ρομπότ και θα χρησιμοποιούν τα χρήματα για να παρέχουν σε όλους τους ανθρώπους έναν μισθό που θα καλύπτει τις βασικές τους ανάγκες. Αυτό θα προστατέψει τους φτωχούς από τον οικονομικό εκτοπισμό, αλλά και τους πλούσιους από τη λαϊκή οργή.
 
Yuval Noah Harari, 21 μαθήματα για τον 21^ο αιώνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
 
Κείμενο 3: Η αφήγηση του αρχιμάστορα
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το μυθιστόρημα Η αναζήτηση, η υπόθεση του οποίου τοποθετείται στα τέλη του 19ου αιώνα. Το παρακάτω αφήγημα είναι το πρώτο μέρος της διήγησης του αρχιμάστορα από την Ήπειρο για όσα έζησε, δουλεύοντας χτίστης στη Μυτιλήνη.
 
Από τις πρώτες μέρες φάνηκε ότι ο κόσμος της Μυτιλήνης, η αγορά, οι μορφωμένοι κι οι επιχειρηματίες, η Λέσχη και οι καφενέδες, γύρναγαν όλοι γύρω από μια λέξη και πως σιγά σιγά άρχιζε επάνω της και γύρω της να χτίζεται ένας καινούριος κόσμος. Την έφερνε και την πήγαινε, την αγόραζε ή την πουλούσε, τη σχεδίαζε ή την πολεμούσε. «Ατμός». Όλοι μιλούσανε για τον ατμό και τις ατμομηχανές. Πως μπήκανε ή πως θα ‘πρεπε να μπούνε στη ζωή τους, πως θ’ άλλαζαν τα πράγματα, οι δουλειές, ο τζίρος, τα έσοδα. Πως θα ‘φερνε ο ατμός τα πάνω κάτω στα λιοτρίβια, στα σαπουνάδικα, στους μύλους και στις θαλασσινές μεταφορές. Πως μίκραιναν οι αποστάσεις, πως άνοιγαν οι αγορές, πως θα μπορούσαν να αλλάξουν όψη τα κάθε είδους εργαστήρια της πόλης που φτάσανε τα τρακόσια τότε. Πως οι τραπεζικές και ασφαλιστικές δουλειές θα παίρναν κι άλλο επάνω τους, πως κάποιοι Λόιντς απ’ το Τριέστι συζήταγαν την ίδρυση της πρώτης Τράπεζας στη Μυτιλήνη, πως νέα προϊόντα θα μπορούσαν πια να πέσουνε στην ντόπια αγορά απ’ τα δικά τους χέρια. Ακόμη, πως στα σχολεία θα ‘πρεπε να μπουν νέα μαθήματα να δείχνουνε πού πάει ο κόσμος και να ετοιμάσουνε σωστά τους κανακάρηδές τους. Και το Στρατή τον απασχολούσε ο ατμός και οι ατμομηχανές, πως άκουγε στην αγορά ότι θα άλλαζε τη ζωή πλούσιων και φτωχών. Στο τέλος πήγα κι εγώ και βρήκα έναν μηχανικό να τον ρωτήσω πώς θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω τον ατμό και στη δική μας τέχνη, μα σύντομα φάνηκε πως δύσκολα θα μπορούσε να σκεφτεί την όποια χρήση. «Στη γνώση και στη μαστοριά της τέχνης σου ο ατμός δεν έχει θέση», κατέληξε ο Αχιλλέας που είχε γυρίσει μηχανικός από την Αγγλία. «Αλλά να ξέρεις αυτός θα γυρίσει τη ρόδα της ζωής μας, της προκοπής του τόπου μας και των παιδιών μας». Με καθησύχασε από τη μια, μα και με στενοχώρησε από την άλλη που οι δύο τέχνες δεν μπορούσαν να ταιριάξουν.
 
Νίκος Θέμελης. Η αναζήτηση, Κέδρος

ΘΕΜΑ Α
Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά (80 λέξεις) το περιεχόμενο της 3^ης και της 4^ης παραγράφου του Κειμένου 2 («Αν επιβραδύνουμε το ρυθμό… αλλά και τους πλούσιους από τη λαϊκή οργή»).
Μονάδες 20
 
Εναλλακτικά:
Να παρουσιάσετε συνοπτικά τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, όπως αυτές καταγράφονται στο Κείμενο 1 (70 λέξεις).
Μονάδες 20
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να αξιολογήσετε την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα (πρόκληση ενδιαφέροντος, κατατόπιση για το περιεχόμενου του κειμένου) του τίτλου (Κείμενο 1) (6 μονάδες) και να εξηγήσετε πώς υπηρετούνται οι επιδιώξεις αυτές μέσω της γλωσσικής του διατύπωσης (μονάδες 9).
Μονάδες 15
 
Β2.α. Να προσδιορίσετε το σχήμα αιτίου – αποτελέσματος στην καταληκτική παράγραφο του Κειμένου 1 και να εξηγήσετε πώς υπηρετεί την πρόθεση της γράφουσας. (μονάδες 5)
β. Να προσδιορίσετε έναν τρόπο οργάνωσης της 2^ης παραγράφου του Κειμένου 2 και να εξηγήσετε πώς ο τρόπος αυτός υπηρετεί την πρόθεση του γράφοντος. (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Β3. Να εντοπίσετε τρεις διαφορετικές γλωσσικές επιλογές/εκφραστικά μέσα με τη συνδρομή των οποίων η γράφουσα τονίζει την υποδεέστερη απόδοση των ανθρώπων έναντι των μηχανών στην 3^η παράγραφο του Κειμένου 1 («Οι ικανότητες αυτές… όπως επισημαίνει ο Τόπολ») και να εξηγήσετε τη νοηματική τους λειτουργία.
Μονάδες 10
 
ΘΕΜΑ Γ
Με τη συνδρομή τριών κατάλληλων κειμενικών δεικτών να παρουσιάσετε τις προσδοκίες των πολιτών της Μυτιλήνης από την αξιοποίηση των ατμομηχανών. Θεωρείτε πως έχετε αντίστοιχα θετική στάση απέναντι στις τεχνολογικές εξελίξεις; Να αιτιολογήσετε τη δική σας στάση. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
 
ΘΕΜΑ Δ
Σε μια ομιλία σας σε εκδήλωση του σχολείου σας σχετικά με τις προκλήσεις της τεχνολογίας καλείστε αφενός να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για τις πιθανές επιπτώσεις (θετικές ή αρνητικές) της τεχνητής νοημοσύνης και αφετέρου να παρουσιάσετε προτάσεις σχετικά με την αντιμετώπιση ενδεχόμενων προβλημάτων, όπως η απώλεια θέσεων εργασίας. (350-400 λέξεις)
Μονάδες 40
 
Ενδεικτικές απαντήσεις
 
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά (80 λέξεις) το περιεχόμενο της 3^ης και της 4^ης παραγράφου του Κειμένου 2 («Αν επιβραδύνουμε το ρυθμό… αλλά και τους πλούσιους από τη λαϊκή οργή»).
 
Αν επιλεχθεί η βραδύτερη υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης προκειμένου να εξισορροπηθεί ο ρυθμός απώλειας και δημιουργίας θέσεων εργασίας θα απαιτηθούν εκπαιδευτικές παρεμβάσεις. Οι νέες θέσεις θα χρήζουν αυξημένη εξειδίκευση, γι’ αυτό θα χρειαστεί κρατική ενίσχυση στη δια βίου εκπαίδευση και στην ψυχολογική στήριξη των πολιτών. Η διαδικασία, άλλωστε, διαρκούς επανεκπαίδευσης θα δοκιμάσει τις ψυχικές αντοχές των πολιτών. Παραλλήλως, απαιτείται πρόνοια για την ενδεχόμενη μετάβαση σε μια μεταεργασιακή κοινωνία. Ενδιαφέρουσα επιλογή συνιστά η διασφάλιση ενός βασικού εισοδήματος για όλους μέσω της φορολόγησης πλουσίων και εταιρειών τεχνολογίας, για την αποφυγή κοινωνικών εντάσεων.
[Λέξεις: 90]
 
Εναλλακτικά:
Να παρουσιάσετε συνοπτικά τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, όπως αυτές καταγράφονται στο Κείμενο 1 (70 λέξεις).
 
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει τη δυνατότητα διάγνωσης διαφόρων ασθενειών με παρόμοια ή και καλύτερη απόδοση αυτής των ειδικών γιατρών. Η δυνατότητα αυτή βασίζεται στην αναγνώριση προτύπων, η οποία μέσω της αξιοποίησης πλήθους παραδειγμάτων ενισχύει ταχύτατα την αποτελεσματικότητα της τεχνητής νοημοσύνης. Ήδη τα ποσοστά λάθους πέφτουν κάτω από το 5% ξεπερνώντας σε ακρίβεια τους ανθρώπους. Επιπροσθέτως, τα μηχανικά συστήματα έχουν σταθερή απόδοση, έστω κι αν «εργάζονται» συνεχώς, σε αντίθεση με τις διακυμάνσεις της ανθρώπινης απόδοσης.
[Λέξεις: 74]
 
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να αξιολογήσετε την επικοινωνιακή αποτελεσματικότητα (πρόκληση ενδιαφέροντος, κατατόπιση για το περιεχόμενου του κειμένου) του τίτλου (Κείμενο 1) και να εξηγήσετε πώς υπηρετούνται οι επιδιώξεις αυτές μέσω της γλωσσικής του διατύπωσης.
 
Ο τίτλος κρίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματικός σε ό,τι αφορά την επικοινωνιακή του λειτουργία, εφόσον κατορθώνει να προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αλλά και να τον κατατοπίσει σχετικά με το περιεχόμενο του κειμένου.
Σε ό,τι αφορά την πρόκληση του ενδιαφέροντος προσέχουμε πως με τη χρήση του ουσιαστικού «Κοσμογονία», μέσω του οποίου υποδηλώνεται μια δραστικότατη αλλαγή, καθώς και με τη χρήση του επιθέτου «εικονικός», το οποίο προσδιορίζει τη λέξη γιατρός, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πως έχουν προκύψει τεράστιες αλλαγές στον χώρο της ιατρικής.
Με τη χρήση της άνω και κάτω τελείας μετά την εισαγωγική διαπίστωση «Κοσμογονία στην ιατρική» η γράφουσα επιτυγχάνει δύο λειτουργίες. Από τη μία υποδηλώνει πως ό,τι ακολουθεί επεξηγεί την έννοια της «Κοσμογονίας» και από την άλλη πως η φράση που ακολουθεί τίθεται σε ευθύ λόγο «Ο εικονικός γιατρός θα σας δεχθεί σε λίγο». Με τη φράση αυτή, η οποία είναι οικεία στους περισσότερους από τις επισκέψεις τους σε ιατρεία, εισάγεται το θέμα της ιατρικής περίθαλψης, το οποίο όμως λαμβάνει μια νέα διάσταση, εφόσον ο γιατρός είναι πλέον «εικονικός». Με τη γλωσσική αυτή διατύπωση ο αναγνώστης ενημερώνεται για τις ειδικότερες πτυχές του θέματος με τρόπο ενδιαφέρον, σαφή και συνοπτικό.
 
Β2.α. Να προσδιορίσετε το σχήμα αιτίου – αποτελέσματος στην καταληκτική παράγραφο του Κειμένου 1 και να εξηγήσετε πώς υπηρετεί την πρόθεση της γράφουσας.
 
Η τεχνητή νοημοσύνη ως αίτιο, σύμφωνα με τον κ. Γερμενή, επιφέρει σημαντικές αλλαγές (αποτελέσματα) στην ιατρική επιστήμη, εφόσον μέρος των καθημερινών δραστηριοτήτων των ιατρών θα επιτελείται από εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό έχει ως πρόσθετο αποτέλεσμα την ανάγκη αναδιαμόρφωσης των ιατρικών σπουδών, καθώς στο επίκεντρο τίθεται πλέον το πώς μπορεί ο σπουδαστής να διευρύνει και να εδραιώσεις τις γνώσεις του και όχι το τι χρειάζεται να μάθει.
Με τη χρήση του αιτίου – αποτελέσματος η γράφουσα επιδιώκει και επιτυγχάνει να τεκμηριώσει την αρχική της διαπίστωση/θέση πως επέρχεται «κοσμογονία» στην ιατρική. Οι ποικίλες αλλαγές που επέρχονται στην ιατρική επιστήμη και στις ιατρικές σπουδές φανερώνουν με τρόπο σαφή και αδιαμφισβήτητο τον ριζικά ανανεωτικό ρόλο που διαδραματίζει η τεχνητή νοημοσύνη.
 
β. Να προσδιορίσετε έναν τρόπο οργάνωσης της 2^ης παραγράφου του Κειμένου 2 και να εξηγήσετε πώς ο τρόπος αυτός υπηρετεί την πρόθεση του γράφοντος.
 
Ένας τρόπος οργάνωσης της δεύτερης παραγράφου είναι αυτός της αιτιολόγησης. Ο συγγραφέας επισημαίνει πως η προσπάθεια πλήρους αποτροπής της απώλειας θέσεων εργασίας δεν αποτελεί «ελκυστική» επιλογή, διότι κάτι τέτοιο θα σήμαινε τη μη αξιοποίηση όλου του εύρους των δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη.
Με τη χρήση της αιτιολόγησης ο γράφων επιδιώκει να αναδείξει πως οι επιμέρους κυβερνήσεις έχουν τη δυνατότητα είτε να αξιοποιήσουν τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης είτε όχι -όπως το επεξηγεί στη συνέχεια της παραγράφου-, καθώς η ύπαρξη της νέας τεχνολογίας δε σημαίνει την κατ’ ανάγκη αξιοποίησή της. Κατά τον γράφοντα, άρα, η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης δεν δεσμεύει τα επιμέρους κράτη να την υιοθετήσουν άμεσα, αφού έχουν το περιθώριο να απαρνηθούν τα κέρδη που αυτή προσφέρει, για όσο διάστημα εκείνα το επιθυμούν.
 
Β3. Να εντοπίσετε τρεις διαφορετικές γλωσσικές επιλογές/εκφραστικά μέσα με τη συνδρομή των οποίων η γράφουσα τονίζει την υποδεέστερη απόδοση των ανθρώπων έναντι των μηχανών στην 3^η παράγραφο του Κειμένου 1 («Οι ικανότητες αυτές… όπως επισημαίνει ο Τόπολ») και να εξηγήσετε τη νοηματική τους λειτουργία.
 
Η γράφουσα αξιοποιεί σχήμα σύγκρισης-αντίθεσης («Σε αντίθεση μάλιστα…») προκειμένου να αναδείξει την υπέρτερη αποτελεσματικότητα των μηχανών, εφόσον οι δυνατότητες τους ξεπερνούν εκείνες των ανθρώπων, όπως αυτό διαφαίνεται με τη χρήση ασύνδετου σχήματος («οι μηχανές είναι σταθερές, έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται ολόκληρο το εικοσιτετράωρο, ολόκληρη την εβδομάδα…». Σε λεκτικό, συνάμα, επίπεδο η γράφουσα επιλέγει τη χρήση λέξεων που τονίζουν το συγκριτικό πλεονέκτημα των μηχανών, όπως προκύπτει, για παράδειγμα, με τη χρήση του υπερθετικού βαθμού «τάχιστα» («ξεπερνώντας τάχιστα τα ανθρώπινα όρια»). Με τη χρήση επιθέτων, μάλιστα, η γράφουσα κατορθώνει να φανερώσει τις ελλείψεις των ανθρώπων, εφόσον η δική τους απόδοση μπορεί να επηρεαστεί από ποικίλους (ψυχικούς ή σωματικούς) παράγοντες, καθιστώντας τους έτσι λιγότερο αποδοτικούς και αξιόπιστους («δύσκολες μέρες, να γίνουν συναισθηματικοί»).
Με την αξιοποίηση της αντίθεσης, επομένως, η γράφουσα επιτυγχάνει να αναδείξει με σαφήνεια το υποδεέστερο των ανθρώπων, εφόσον η σύγκριση των δυνατοτήτων τους με τις αντίστοιχες των μηχανών, όπως παρουσιάζονται επιγραμματικά με ασύνδετα σχήματα που επηρεάζουν δραστικά τον αναγνώστη, οδηγεί στο προφανές συμπέρασμα πως οι άνθρωποι δεν έχουν τη σταθερότητα των μηχανών, ούτε τη δυνατότητά τους να εργάζονται αδιάκοπα, χωρίς προβλήματα και χωρίς «παράπονα».
 
ΘΕΜΑ Γ
Με τη συνδρομή τριών κατάλληλων κειμενικών δεικτών να παρουσιάσετε τις προσδοκίες των πολιτών της Μυτιλήνης από την αξιοποίηση των ατμομηχανών. Θεωρείτε πως έχετε αντίστοιχα θετική στάση απέναντι στις τεχνολογικές εξελίξεις; Να αιτιολογήσετε τη δική σας στάση. (150-200 λέξεις)
 
Η εφεύρεση των ατμομηχανών και οι ποικίλοι τρόποι με τους οποίους μπορούσε πλέον η δύναμη του ατμού να αξιοποιηθεί δημιουργούν κλίμα αισιοδοξίας και προσδοκίας στους κατοίκους της Μυτιλήνης, εφόσον διαβλέπουν αλλαγές σε όλους σχεδόν τους τομείς της ζωής και της οικονομικής τους δραστηριότητας. Με τη μεταφορική εικόνα του χτισίματος «ενός καινούριου κόσμου» πάνω στη λέξη ατμός γίνεται εμφατικά αντιληπτό το κλίμα προσδοκίας, εφόσον οι άνθρωποι προετοιμάζονται για εκ βάθρου αλλαγές στη ζωή τους. Τις αλλαγές αυτές, μάλιστα, ο αφηγητής τις παρουσιάζει με την αξιοποίηση ελεύθερου πλαγίου λόγου, καθώς και ασύνδετων σχημάτων, μεταφέροντας το περιεχόμενο των συζητήσεων και την ουσία των αλλαγών που προσδοκούσαν οι κάτοικοι του νησιού («πως θ’ άλλαζαν τα πράγματα, οι δουλειές, ο τζίρος, τα έσοδα. Πως θα ‘φερνε ο ατμός τα πάνω κάτω στα λιοτρίβια, στα σαπουνάδικα, στους μύλους»). Οι αλλαγές αυτάς επηρεάζουν, μάλιστα, ακόμη και την εκπαίδευση των παιδιών, όπως εμφατικά προκύπτει με την προσωποποίηση των νέων μαθημάτων, τα οποία καλούνται «να δείχνουνε πού πάει ο κόσμος και να ετοιμάσουνε σωστά τους κανακάρηδές τους».
Προσωπικά θεωρώ πως οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν -έστω και μακροπρόθεσμα- θετική επενέργεια στη ζωή των ατόμων, εφόσον συνήθως διευκολύνουν την παραγωγή έργου μειώνοντας τον απαιτούμενο χρόνο και διευκολύνοντας την εργασιακή καθημερινότητα. Βασική, βέβαια, παράμετρος είναι η λελογισμένη αξιοποίησή τους κατά τρόπο επωφελή για το σύνολο της κοινωνίας.
 
ΘΕΜΑ Δ
Σε μια ομιλία σας σε εκδήλωση του σχολείου σας σχετικά με τις προκλήσεις της τεχνολογίας καλείστε αφενός να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας για τις πιθανές επιπτώσεις (θετικές ή αρνητικές) της τεχνητής νοημοσύνης και αφετέρου να παρουσιάσετε προτάσεις σχετικά με την αντιμετώπιση ενδεχόμενων προβλημάτων, όπως η απώλεια θέσεων εργασίας. (350-400 λέξεις)
 
Αξιότιμοι καθηγητές, αγαπητοί συμμαθητές,
 
Η σημερινή εκδήλωση του σχολείου μας για τις προκλήσεις της τεχνολογίας ανταποκρίνεται στις ανησυχίες της κοινωνίας μας, καθώς είμαστε όλοι αντιμέτωποι με μια νέα τεχνολογική επανάσταση. Η είσοδος της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητά μας θα επιφέρει ουσιαστικές βελτιώσεις σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων μας και θα αναδιαμορφώσει τον εργασιακό χάρτη. Πολλές εργασίες θα επιτελούνται πολύ πιο αποδοτικά, παράλληλα, όμως, πολλά επαγγέλματα θα περάσουν στη «δικαιοδοσία» των μηχανών.
 
Θετικές επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης:
 
- Η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να βελτιώσει θεαματικά την απόδοση πλήθους επιχειρήσεων με την υποκατάσταση των εργαζομένων από μηχανές αυτοματοποιημένης λειτουργίας. Το γεγονός ότι οι μηχανές μπορούν να λειτουργούν αδιάκοπα, χωρίς τον παράγοντα της κόπωσης, επιτρέπει την αύξηση της παραγωγικότητας με την παράλληλη μείωση των σφαλμάτων. Μια τέτοια υποκατάσταση, μάλιστα, είναι εφικτή όχι μόνο σε χώρους τυποποιημένων διαδικασιών, όπως είναι τα εργοστάσια, αλλά ακόμη και σε τομείς υψηλής ευθύνης, όπως είναι ο χώρος της ιατρικής, δοθέντος ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να επιτελέσει ήδη επιτυχώς τη διαδικασία διάγνωσης ασθενειών.
 
- Η ικανότητα της τεχνητής νοημοσύνης να μαθαίνει αξιοποιώντας σημαντικό όγκο πληροφοριών και παραδειγμάτων, τής προσδίδει τη δυνατότητα να ξεπεράσει τις επιδόσεις των ανθρώπων όχι μόνο σε ποσοτικό, αλλά και σε ποιοτικό επίπεδο. Υπ’ αυτή την έννοια, το εύρος των εργασιών που μπορεί να πραγματοποιηθεί από την τεχνητή νοημοσύνη διευρύνεται σημαντικά, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το προσδοκώμενο οικονομικό κέρδος από τις εταιρείες και τις επιχειρήσεις που θα επενδύσουν σε αυτή. Σημαντικά οικονομικά οφέλη, βέβαια, θα αποκομίσουν και τα κράτη, εφόσον η παραγωγικότητα τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα θα ενισχυθεί δραστικά αποφέροντας άμεσα -μείωση προσωπικού και γραφειοκρατίας- και έμμεσα -φόροι- κέρδη.
 
- Με τη συνδρομή της τεχνητής νοημοσύνης αναμένεται διευκόλυνση στην επιτέλεση πολλών εργασιών, αύξηση της παραγωγικότητας, παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών στους πολίτες, καθώς και ενίσχυση του παγκόσμιου πλούτου. Σε κρατικό επίπεδο, μάλιστα, τα πρόσθετα οικονομικά κέρδη θα αποτελέσουν εφαλτήριο βελτίωσης των υποδομών, καθώς και της παροχής στήριξης στις ευάλωτες ομάδες.
- Με εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να επιτευχθεί η δημιουργία «έξυπνων πόλεων» στις οποίες βασικές λειτουργίες, όπως η ηλεκτροδότηση, η υδροδότηση και η αποκομιδή απορριμμάτων, θα ελέγχονται από ένα κεντρικό σύστημα. Κατ’ αυτό τον τρόπο θα επιτυγχάνεται εξοικονόμηση χρημάτων, εφόσον θα περιορίζεται ο φωτισμός στους δρόμους τις ώρες μηδενικής κίνησης, θα εντοπίζονται τάχιστα πιθανές διαρροές υδάτων και θα ρυθμίζεται η αποκομιδή απορριμμάτων κατά τρόπο που θα έχει μικρότερο αντίκτυπο στην κυκλοφορία των οχημάτων.
 
- Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αξιοποιηθεί στον χώρο της γεωργικής παραγωγής ελέγχοντας πιο αποτελεσματικά την άρδευση, καθώς και τη χρήση λιπασμάτων και ζιζανιοκτόνων, προκειμένου να επιτυγχάνεται ποιοτικότερη απόδοση με την αποφυγή περιττής δαπάνης νερού ή χημικών στοιχείων. Παρόμοιο έλεγχο πρώτων υλών μπορεί να προσφέρει σε ποικίλους παραγωγικούς τομείς ενισχύοντας το επίπεδο οικονομικής απόδοσης με παράλληλη μείωση του κόστους.
 
Το τίμημα, ωστόσο, από την ευρεία αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης αναμένεται υψηλό, διότι θα χαθεί σημαντικός αριθμός θέσεων εργασίας και θα απαιτηθεί συγκροτημένη προσπάθεια για την αποκατάσταση των ανέργων.
 
Προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας:
 
- Η διαχείριση του προβλήματος της ανεργίας δεν πρόκειται να είναι εύκολη, ιδίως αν οι επιχειρήσεις σπεύσουν να υιοθετήσουν τις επιμέρους χρήσεις και δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, μειώνοντας με γοργό ρυθμό το προσωπικό τους. Η διασφάλιση μιας μεταβατικής περιόδου, στο πλαίσιο της οποίας τα άτομα θα έχουν τη δυνατότητα να μετεκπαιδευτούν και να αποκτήσουν νέες επαγγελματικές δεξιότητες, είναι σημαντική, για να αποφευχθεί μια αιφνίδια αύξηση του αριθμού των ανέργων.
 
- Αν και προφανώς δεν είναι πλήρως εφικτή η εκτίμηση του αντικτύπου της τεχνητής νοημοσύνης, θα ήταν επωφελής ο έγκαιρος προσανατολισμός των νέων σε επαγγελματικές επιλογές που δεν θα επηρεαστούν σημαντικά από τις επικείμενες αλλαγές. Κατ’ αυτό τον τρόπο θα αποτραπεί η ενίσχυση του αριθμού εκείνων που θα χρειαστεί να προχωρήσουν στην εκμάθηση νέων δεξιοτήτων ή στην αλλαγή τομέα επαγγελματικής απασχόλησης.
 
- Πέρα από τις ατομικές διαδικασίες επανεκπαίδευσης ή αλλαγής επαγγελματικής απασχόλησης είναι σημαντικό να υπάρξει εκ των προτέρων ένας κρατικός σχεδιασμός για την οικονομική στήριξη των ανέργων. Η αξιοποίηση, για παράδειγμα, της φορολόγησης των επιχειρήσεων που θα σημειώσουν μεγάλη αύξηση στα κέρδη τους μπορεί να διασφαλίσει στα κράτη την αναγκαία χρηματοδότηση τόσο για την παροχή οικονομικών βοηθημάτων όσο και για τη διαμόρφωση ενός ευρύτερου προγράμματος επαγγελματικής κατάρτισης των άνεργων πολιτών.
 
- Τα κράτη θα χρειαστεί πιθανώς να παρέμβουν ρυθμιστικά στην εσωτερική αγορά, ώστε η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνητής νοημοσύνης να γίνει με ελεγχόμενο ρυθμό. Η παρέμβαση αυτή θα αποσκοπεί στη συγκράτηση του αριθμού ανέργων προκειμένου να δοθεί χρόνο στους πολίτες που χάνουν την εργασία τους είτε να βρουν διαφορετική απασχόληση είτε να μπουν σε διαδικασία επανεκπαίδευσης. Αν και μια παρέμβαση αυτού του είδους θα έχει οικονομικό κόστος για τις επιμέρους επιχειρήσεις, συνιστά μια δυνητική επιλογή για την αποφυγή της ραγδαίας και ανεξέλεγκτης μείωσης της απασχόλησης.