Θουκυδίδη Ιστορία Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 75 [Ερμηνευτικές ερωτήσεις]

Corfu Greece by David Gould

 
Θουκυδίδη Ιστορία Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 75 [Ερμηνευτικές ερωτήσεις]
 
1. Η πρώτη ηµιπερίοδος διακρίνεται για τη µεγάλη ακρίβεια στην παράθεση των πληροφοριών. Με ποιο τρόπο πετυχαίνει ο ιστορικός την ακρίβεια στην ιστορική αφήγηση; (Να αναφέρετε λεπτοµέρειες)
 
Στην πρώτη ημιπερίοδο της ενότητας ο ιστορικός κατορθώνει με αφηγηματική πυκνότητα να ενημερώσει τον αναγνώστη για το πότε, ποιος, από πού και πώς κατέφτασε στην Κέρκυρα για να βοηθήσει τους δημοκρατικούς. Με τη χρήση επιθετικής μετοχής ο ιστορικός δηλώνει πως την επόμενη μέρα -μετά τη μεγάλη μάχη ανάμεσα στις δύο παρατάξεις-, έρχεται ο Νικόστρατος, η ταυτότητα του οποίου αποκαλύπτεται με δύο παραθέσεις, γιος του Διειτρέφη και στρατηγός των Αθηναίων (γενική κτητική). Με τη χρήση εμπρόθετου προσδιορισμού της κίνησης από τόπο δηλώνεται η περιοχή προέλευσής του, από τη Ναύπακτο, όπου αγκυροβολούσε μόνιμα μοίρα του αθηναϊκού στόλου λόγω της καίριας θέσης της περιοχής για τον έλεγχο του Κορινθιακού κόλπου και των θαλάσσιων δρόμων προς τη Δύση. Με δοτικές συνοδείας ο ιστορικός δηλώνει τις δυνάμεις που συνοδεύουν τον Αθηναίο στρατηγό∙ δώδεκα πλοία και πεντακόσιοι Μεσσήνιοι οπλίτες. Ο Νικόστρατος, όπως δηλώνεται με τροπική μετοχή, έρχεται για να βοηθήσει τους δημοκρατικούς.
 
2. Με ποιες συγκεκριµένες ενέργειες και προτάσεις επιχείρησε ο Νικόστρατος να βοηθήσει τους δηµοκρατικούς; Ήταν, κατά τη γνώµη σας, αναµενόµενη τέτοιου είδους βοήθεια;
 
Ο Νικόστρατος, όταν έφτασε στην Κέρκυρα, φρόντισε να διαπραγματευτεί με τις δύο παρατάξεις, επιδιώκοντας όχι την τιμωρία των ολιγαρχικών, αλλά τη συμφιλίωση μεταξύ των Κερκυραίων. Με απρόσμενη διαλλακτικότητα προσέφερε στους ολιγαρχικούς τη δυνατότητα να αποφύγουν τις κυρώσεις για την καταστροφική τους δράση, με μόνη απαίτηση το να δικαστούν οι δέκα πρωταίτιοι των γεγονότων. Εκείνοι, δηλαδή, οι ολιγαρχικοί που έδωσαν το έναυσμα για την εμφύλια σύγκρουση με τη δολοφονία του Πειθία και άλλων δημοκρατικών βουλευτών. Οι υπόλοιποι ολιγαρχικοί είχαν τη δυνατότητα να παραμείνουν στο νησί, χωρίς καμία επίπτωση, αρκεί να αποδέχονταν τη σύναψη συμμαχίας με την Αθήνα. Επρόκειτο για μια ιδιαιτέρως ευνοϊκή πρόταση, εφόσον παρά τις δολοφονίες που διέπραξαν οι ολιγαρχικοί και παρά τις καταστροφές που προκάλεσαν στην πόλη τους, θα μπορούσαν να επανέλθουν στην ειρηνική συμβίωση με τους δημοκρατικούς συμπολίτες τους.
Η βοήθεια του Νικόστρατου εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Αθήνας, καθώς διασφαλίζει μια συμμαχία με την Κέρκυρα αποδεκτή από το σύνολο των πολιτών του νησιού. Η βοήθεια αυτή, ωστόσο, δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των δημοκρατικών, οι οποίοι θεώρησαν πως μετά τη δολοφονική δράση των ολιγαρχικών και την πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας από αυτούς θα ήταν θεμιτή μια πιο δυναμική παρέμβαση των Αθηναίων, ώστε να επιβληθούν ουσιαστικές κυρώσεις στους ολιγαρχικούς.
 
3. Ο ιστορικός µας πληροφορεί ότι ο Νικόστρατος έφτασε στην Κέρκυρα για να βοηθήσει (βοηθῶν). Σε ποιους απευθύνονταν οι ενέργειες και οι προτάσεις του; Ποιοι θα ήταν ωφελημένοι, αν εφαρμόζονταν; Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας.
 
Ο Νικόστρατος έχοντας ως δεδομένη τη σύμπραξη των δημοκρατικών της Κέρκυρας απευθύνει τις ενέργειες και τις προτάσεις του πρωτίστους στους ολιγαρχικούς του νησιού, προκειμένου αφενός να τερματίσει την εμφύλια σύρραξη και αφετέρου να κερδίσει την εμπιστοσύνη και τη στήριξή τους. Οι ολιγαρχικοί, αν δέχονταν τις προτάσεις του Νικόστρατου, θα ήταν ωφελημένοι, διότι θα γλίτωναν από τις όποιες κυρώσεις και θα μπορούσαν να παραμείνουν ατιμώρητοι στο νησί, παρά το γεγονός ότι είχαν ήδη διαπράξει δολοφονίες δημοκρατικών και είχαν ξεκινήσει έναν εμφύλιο πόλεμο στο νησί τους. Έτσι, παρά τις προσδοκίες των δημοκρατικών πως η παρέμβαση των Αθηναίων θα σήμαινε κάποια σημαντική τιμωρία των ολιγαρχικών, ο Αθηναίος στρατηγός προσφέρει μια ιδιαίτερα ευνοϊκή πρόταση στους ολιγαρχικούς, καθώς ό,τι προέχει για εκείνον είναι να διασφαλίσει τη συνεργασία με το σύνολο των Κερκυραίων και όχι με μια διχασμένη και σε εμπόλεμη κατάσταση Κέρκυρα. Η αποδοχή της συμμαχίας με την Αθήνα αποτελούσε τη διαφυγή των ολιγαρχικών από τις κυρώσεις και σηματοδοτούσε την επιτυχή εκπλήρωση της αποστολής του Νικόστρατου.
 
4. Τι αντιπρότειναν οι δηµοκρατικοί, ποιοι λόγοι υπαγόρευσαν την πρότασή τους και γιατί, κατά τη γνώµη σας, την αποδέχτηκε ο Νικόστρατος;
 
Οι δημοκρατικοί θέλοντας να αποτρέψουν οποιαδήποτε προσπάθεια των ολιγαρχικών να οργανώσουν κάποια αντεπίθεση και να καταλάβουν εκ νέου την εξουσία, ζητούν από τον Νικόστρατο να αφήσει πέντε δικά του αθηναϊκά πλοία στην Κέρκυρα. Του προσφέρουν, μάλιστα, ως αντάλλαγμα την παροχή αντίστοιχου αριθμού πλοίων επανδρωμένων με Κερκυραίους, ώστε να μην μειωθεί ο αθηναϊκός στόλος και να προκύψει ευκολότερα η συναίνεση του Νικόστρατου. Ο Αθηναίος στρατηγός αναγνωρίζει τη ρευστότητα της πολιτικής κατάστασης στο νησί και αποδέχεται την πρόταση των δημοκρατικών, εφόσον θεωρεί πως αφήνοντας αθηναϊκά πλοία στο νησί θα αποτρέψει το ξέσπασμα νέων εντάσεων.
Εκείνο, ωστόσο, που δεν είχε εξαρχής υπόψη του ο Νικόστρατος ήταν πως οι δημοκρατικοί σκόπευαν να επανδρώσουν τα πλοία που θα του παραχωρούσαν με ολιγαρχικούς. Μια επιλογή των δημοκρατικών, η οποία οδήγησε αναπόφευκτα σε νέες εντάσεις, καθώς προκάλεσε την αντίδραση των ολιγαρχικών.  
 
5. Γιατί οι δηµοκρατικοί θέλησαν να στρατολογήσουν στα πλοία τούς πολιτικούς τους αντιπάλους;
 
Οι δημοκρατικοί θέλησαν να καταστήσουν ακίνδυνους τους ολιγαρχικούς με το να εκτοπίσουν ένα μέρος αυτών σε άλλη περιοχή. Πρόθεσή τους δεν ήταν, όπως φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί, το να τους μεταφέρουν στην Αθήνα, ώστε να τους δολοφονήσουν εκεί, αλλά μόνο το να μειώσουν τον αριθμό των ολιγαρχικών που βρίσκονταν στην Κέρκυρα. Ο εκτοπισμός, άλλωστε, ικανού αριθμού ολιγαρχικών θα επαρκούσε για την αποδυνάμωση της αντίπαλης παράταξης, χωρίς να απαιτηθεί μια πιο δραστική επιλογή, όπως αυτή της δολοφονίας τους.
 
6. Ποια στοιχεία δείχνουν τη µετριοπάθεια του Νικόστρατου και πώς εξηγείται η στάση του αυτή;
 
Η πρότασή του για δίκη µόνο των πρωταιτίων και σπονδές µεταξύ των αντιµαχοµένων, η προσπάθειά του να πείσει τους ολιγαρχικούς να επιβιβαστούν στα πλοία (δεν µεταχειρίζεται βία), το γεγονός ότι παρεµπόδισε τη δολοφονία των ολιγαρχικών. Οι ενέργειές του στόχευαν στη συµφιλίωση των αντιπάλων, την επικράτηση της γαλήνης και της ηρεµίας στο νησί, πράγµα που συνέφερε την Αθήνα. Άλλωστε ο ίδιος δεν ήταν
αναµειγµένος στα πολιτικά πάθη των Κερκυραίων και µπορούσε να διατηρεί αποστάσεις. Φαίνεται άνθρωπος ήρεµος, ψύχραιµος, διαλλακτικός, µε διπλωµατικές και ηγετικές ικανότητες
 
7. Να σκιαγραφήσετε την προσωπικότητα του Αθηναίου στρατηγού µε βάση το κείµενο.
 
Ο Νικόστρατος αποδεικνύεται ιδιαίτερα ικανός στρατηγός, καθώς κατόρθωσε με κύριο μέσο του την έμφυτη διαλλακτικότητά του να συμφιλιώσει τις δύο παρατάξεις και να κατασιγάσει την εμφύλια διαμάχη, παρ’ όλο που είχε φτάσει στο νησί μία μόλις μέρα μετά τη φονική σύγκρουση ανάμεσα στις αντιμαχόμενες παρατάξεις. Υπηρετεί με ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο τα συμφέροντα της Αθήνας, μιας και προσεγγίζει τους ολιγαρχικούς με διπλωματικό τρόπο και τους προσφέρει πλήρη ασυλία για τα εγκλήματά τους, με μόνο αντάλλαγμα την αποδοχή της συμμαχίας με την Αθήνα. Φανερώνει, άλλωστε, τόσο την ψυχραιμία του όσο και τα ανθρωπιστικά του συναισθήματα μέσα από τις καίριες παρεμβάσεις του που απέτρεψαν τις δολοφονίες ολιγαρχικών και απέτρεψαν μια νέα έξαρση της βίας στην Κέρκυρα. Δείχνει κατανόηση απέναντι στους φοβισμένους ολιγαρχικούς και επιχειρεί να τους καθησυχάσει, έστω κι αν εκείνοι αισθάνονται πως οι αντίπαλοί τους είναι έτοιμοι να τους σκοτώσουν. Οι ηγετικές του ικανότητες, μάλιστα, γίνονται ιδιαίτερα εμφανείς όταν συγκρίνονται με τη στάση που τήρησε ο διάδοχός του, ο Ευρυμέδοντας, ο οποίος αν και διέθετε μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη απέτυχε -ή δεν προσπάθησε καν- να αποτρέψει τις ακραίες εκδηλώσεις βίας στο νησί.
 
8. ὥστε τοὺς αὐτοὺς ἐχθροὺς καὶ φίλους νοµίζειν: Από ποια σκοπιµότητα υπαγορεύεται η πρόταση του Νικόστρατου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
 
Οι Αθηναίοι είχαν συμφέρον να ομονοούν οι Κερκυραίοι, ώστε να έχουν ακέραιες τις δυνάμεις τους στον πόλεμο κατά των Πελοποννησίων. Το ζητούμενο επομένως για το Νικόστρατο ήταν η συμφιλίωση των αντιμαχόμενων πολιτικών μερίδων στο νησί, ώστε η συμμαχία της πατρίδας του με την Κέρκυρα να συναντήσει την ευρύτερη δυνατή αποδοχή. Ως εκ τούτου, ο Νικόστρατος δεν διστάζει να προσφέρει στους ολιγαρχικούς πλήρη ασυλία για τα εγκλήματά τους, προκειμένου να κερδίσει τόσο τη συναίνεσή τους όσο και την εμπιστοσύνη τους.
 
9. Ποιος ήταν ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής των Αθηναίων, όπως προκύπτει από το κείµενο, και τι πέτυχε ο Νικόστρατος;
 
Οι Αθηναίοι επιδίωκαν να συνάψουν αμυντική συμμαχία με την Κέρκυρα, ώστε να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους στην πλευρά του Ιονίου. Οι Αθηναίοι, ωστόσο, ήθελαν η συμμαχία αυτή να είναι σεβαστή από το σύνολο των Κερκυραίων και όχι μόνο από τους δημοκρατικούς. Δεν ήθελαν, επομένως, να επικρατεί εσωτερική ένταση και διχασμός στο νησί, γι’ αυτό σημαντική μέριμνα του Νικόστρατου αποτέλεσε ο συμβιβασμός των δύο παρατάξεων. Κινούμενος με διαλλακτικότητα και διπλωματική ευστροφία ο Νικόστρατος κατόρθωσε να συμφιλιώσει τις αντιμαχόμενες παρατάξεις και να πείσει τόσο τους δημοκρατικούς όσο και τους ολιγαρχικούς να συνάψουν συμμαχία με τους Αθηναίους. Φρόντισε, μάλιστα, να αποτρέψει τους δημοκρατικούς από το να βλάψουν τους ολιγαρχικούς παρά το εντεινόμενο κλίμα δυσπιστίας μεταξύ των δύο παρατάξεων.
 
10. Από ποια αιτία υπαγορεύτηκε η πρόταση των επικεφαλής των δηµοκρατικών για αµοιβαία ανταλλαγή πλοίων;
 
Παρά το γεγονός ότι ο Νικόστρατος πέτυχε να συμφιλιώσει τις δύο παρατάξεις, όταν έφτασε στο νησί, η συμφιλίωση αυτή παρέμενε μια επιφανειακή κατάσταση. Οι δημοκρατικοί, έχοντας δεχτεί το προηγούμενο διάστημα επιθέσεις από τους ολιγαρχικούς, συνεχίζουν να μην εμπιστεύονται τους αντιπάλους τους, γι’ αυτό και θέλουν να τους αποδυναμώσουν με κάθε τρόπο. Θεωρούν πως μόλις αποχωρήσει ο Νικόστρατος από την Κέρκυρα θα είναι ζήτημα χρόνου μια νέα αντεπίθεση των ολιγαρχικών, καθώς, όπως φάνηκε από τις προηγούμενες κινήσεις τους, ήταν αποφασισμένοι να πάρουν τον έλεγχο του νησιού δια της βίας. Πρόθεση, επομένως, των δημοκρατικών, όταν ζητούν την ανταλλαγή πλοίων, είναι να δώσουν στον Νικόστρατο πλοία επανδρωμένα με ολιγαρχικούς, ώστε να μειωθεί αριθμητικά η δύναμή τους στο νησί και να προκύψει, έτσι, μια πιο σταθερή πολιτική κατάσταση υπέρ της δημοκρατίας.
 
11. ὡς οὐδὲν αὐτῶν... ἀπιστίᾳ: α) Πώς ερµηνεύουν οι δηµοκρατικοί την άρνηση των ολιγαρχικών να επανδρώσουν τα πλοία; β) Ποιες προθέσεις εκδηλώνουν ως απάντηση στην άρνηση και ποιες από αυτές πραγµατοποιούν;
 
Η άρνηση των ολιγαρχικών που είχαν καταφύγει ως ικέτες στο ιερό των Διοσκούρων να επιβιβαστούν στα πλοία μαζί με το Νικόστρατο και με δεδομένο το κλίμα φόβου και αμοιβαίας καχυποψίας που επικρατούσε, οδηγεί τους δημοκρατικούς στο συμπέρασμα ότι οι αντίπαλοι τους σκέπτονται ένοπλη αντεπίθεση. Ο Θουκυδίδης ωστόσο τονίζει ότι οι δημοκρατικοί βρήκαν ως πρόφαση τη στάση των ικετών-ολιγαρχικών και, αφού οπλίστηκαν, πήγαν στα σπίτια των αντιπάλων τους, τους αφαίρεσαν τα όπλα και θα σκότωναν όσους βρήκαν μπροστά τους, αν δεν τους εμπόδιζε ο Νικόστρατος.
 
12. ∆είσαντες δὲ ἐκεῖνοι: Ήταν δικαιολογηµένος ο φόβος των ολιγαρχικών; Να απαντήσετε µε βάση και τα προηγούµενα κεφάλαια.
 
Ο φόβος των ολιγαρχικών πως οι δημοκρατικοί σκόπευαν να τους στείλουν στην Αθήνα, όπου πιθανώς θα υφίσταντο κυρώσεις, είναι εν μέρει μόνο δικαιολογημένος λόγω της βίαιης σύγκρουσης που είχε προηγηθεί. Οι ολιγαρχικοί πιστεύουν πως οι αντίπαλοί τους θέλουν να τους εκδικηθούν τόσο για τη δολοφονία των δημοκρατικών βουλευτών όσο και για τον εμπρησμό της πόλης. Ο φόβος αυτός, ωστόσο, βασίζεται κυρίως σε εικασίες, διότι οι δημοκρατικοί δεν έχουν εκδηλώσει ακόμη καμία πραγματικά βίαιη διάθεση απέναντί τους. Πολέμησαν, βέβαια, με τους ολιγαρχικούς, αλλά όχι με δική τους πρωτοβουλία∙ βρέθηκαν ουσιαστικά σε θέση άμυνας, αφού οι ολιγαρχικοί ήταν εκείνοι που ξεκίνησαν τις ένοπλες συγκρούσεις. Ό,τι, άρα, αισθάνονται οι ολιγαρχικοί προκύπτει κυρίως από το πώς οι ίδιοι φέρθηκαν στους δημοκρατικούς, κι από την πεποίθησή τους πως δεν γίνεται οι αντίπαλοί τους να μην προσπαθήσουν να τους τιμωρήσουν με κάποιο τρόπο.
 
[Μετά τα γεγονότα που προηγήθηκαν εύλογα οι ολιγαρχικοί αισθάνονται δυσπιστία και φόβο για τις προθέσεις των δημοκρατικών αλλά και για τη στάση των Αθηναίων απέναντι τους. Εξάλλου οι Αθηναίοι είχαν ήδη εκδηλώσει τη διάθεση να τιμωρήσουν τους Κερκυραίους ολιγαρχικούς ως νεωτερίζοντες.]
 
13. ὁρῶντες δὲ οἱ ἄλλοι τὰ γιγνόµενα καθίζουσιν ἐς τὸ ῞Ηραιον ἱκέται:
α) Τι οδηγεί τους ολιγαρχικούς να καταφύγουν για δεύτερη φορά στο ναό;
β) Πώς επισηµαίνει ο ιστορικός τη διαφορά της κατάστασης από την πρώτη στη δεύτερη ικεσία;
 
α. Οι δημοκρατικοί εκλαμβάνοντας την απροθυμία των ολιγαρχικών να επιβιβαστούν στα πλοία ως πιθανή πρόθεσή τους να οργανώσουν κάποια ένοπλη επίθεση αποφάσισαν να δράσουν προληπτικά. Αφού, λοιπόν, οπλίστηκαν, πήγαν στα σπίτια των αντιπάλων τους, τους αφαίρεσαν τα όπλα και θα σκότωναν όσους βρήκαν μπροστά τους, αν δεν τους εμπόδιζε ο Νικόστρατος. Η αντίδραση αυτή των δημοκρατικών και η εμφανής πλέον πρόθεσή τους να σκοτώσουν ολιγαρχικούς αποτελεί την αιτία που οδηγεί για δεύτερη φορά τους ολιγαρχικούς να προσπέσουν ικέτες σε ναό.
 
β. Σε αντίθεση με την πρώτη ικεσία των ολιγαρχικών, η οποία βασίστηκε στην εικασία πως οι δημοκρατικοί επιθυμούσαν να τους βλάψουν, η δεύτερη ικεσία βασίζεται σε ξεκάθαρα στοιχεία εκδικητικής και βίαιης συμπεριφοράς των δημοκρατικών. Με τη φράση «Ὁρῶντες δὲ οἱ ἄλλοι τὰ γιγνόμενα» ο ιστορικός δηλώνει με σαφήνεια πως οι ολιγαρχικοί είδαν την προσπάθεια των δημοκρατικών να σκοτώσουν όποιον αντίπαλο συναντούσαν κι αυτό το γεγονός τους έπεισε πέρα από κάθε αμφιβολία πως κινδυνεύει η ζωή τους.
 
14. τὰ ἐπιτήδεια ἐκεῖσε αὐτοῖς διεπέµπετο: Τι φανερώνει η ενέργεια αυτή σχετικά µε τις διαθέσεις των δηµοκρατικών απέναντι στους ολιγαρχικούς;
 
Οι δημοκρατικοί μεταφέρουν τους ικέτες ολιγαρχικούς στο νησί απέναντι από το Ηραίο, ώστε να αποκλείσουν το ενδεχόμενο κάποιας αντεπίθεσής τους. Φροντίζουν, μάλιστα, να τους προμηθεύουν με τα απαραίτητα τρόφιμα, υποδηλώνοντας, έτσι, πως σκοπός τους δεν είναι το να τους σκοτώσουν ή να τους οδηγήσουν στη λιμοκτονία. Η όλη μετακίνηση, άλλωστε, γίνεται υπό την επίβλεψη του Νικόστρατου, ο οποίος έχει καταστήσει σαφές στους δημοκρατικούς πως δεν πρόκειται να επιτρέψει τη διάπραξη εγκλημάτων εις βάρος των ολιγαρχικών. Υπ’ αυτή την έννοια, ακόμη κι αν οι δημοκρατικοί επιθυμούσαν να σκοτώσουν τους αντιπάλους τους, αποφεύγουν να κάνουν οτιδήποτε θα προκαλούσε νέα παρέμβαση του Νικόστρατου.