Θουκυδίδη Ιστορία, Βιβλίο 3. Κεφάλαια 71-73 & 74 [Ερμηνευτικές ερωτήσεις]

Cambion Art 
 
Θουκυδίδη Ιστορία, Βιβλίο 3. Κεφάλαια 71-73 & 74 [Ερμηνευτικές ερωτήσεις]
 
1. Δράσαντες δὲ τοῦτο: Τι επεδίωκαν µε την πράξη τους αυτή οι ολιγαρχικοί;
 
Η αιφνιδιαστική επίθεση των ολιγαρχικών στη βουλή που είχε ως αποτέλεσμα τη σφαγή του Πειθία και περίπου εξήντα ακόμη ατόμων -βουλευτών και υποστηρικτών της δημοκρατικής παράταξης- έχει ως εμφανές κίνητρο την αγανάκτηση των πέντε πλούσιων ολιγαρχικών για το μεγάλο πρόστιμο που τους επιβλήθηκε, αλλά δεν συνδεόταν μόνο με αυτό το γεγονός. Οι ολιγαρχικοί πίστευαν ή ανησυχούσαν πως ο Πειθίας θα έπειθε τους Κερκυραίους να ακυρώσουν το ψήφισμα ουδετερότητας, ώστε να ταχθεί το νησί τους ανεπιφύλακτα με το μέρος της Αθήνας. Θέλησαν, έτσι, να προλάβουν τη δυσμενή αυτή εξέλιξη και να θέσουν την Κέρκυρα υπό τον έλεγχό τους. Η επίθεσή τους, επομένως, είχε περισσότερο τον χαρακτήρα ενός πραξικοπήματος μέσω του οποίου οι ολιγαρχικοί επιδίωκαν να καθοδηγήσουν τις πολιτικές εξελίξεις στην Κέρκυρα σύμφωνα με τις δικές τους πεποιθήσεις και τα δικά τους συμφέροντα. 
 
2. ἠνάγκασαν τὴν γνώµην: Ποιες ήταν οι επιπτώσεις της ενέργειας αυτής για τη λειτουργία της δηµοκρατίας;
 
Οι ολιγαρχικοί προσπάθησαν να προσδώσουν μία επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας στο όλο εγχείρημά τους, αφού αμέσως μετά το φόνο των πολιτικών τους αντιπάλων συγκάλεσαν τον δήμο. Η σύγκληση, ωστόσο, των Κερκυραίων δεν αποτέλεσε μια πραγματικά δημοκρατική διαδικασία, εφόσον οι ολιγαρχικοί τους ανάγκασαν να επικυρώσουν την πρόταση των ίδιων, τη συνέχιση, δηλαδή, της ουδετερότητας, χωρίς να προχωρήσουν σε μια δημοκρατική ανταλλαγή απόψεων. Κατ’ αυτό τον τρόπο έστειλαν στους Κερκυραίους το μήνυμα πως το νησί βρισκόταν πλέον υπό τον δικό τους έλεγχο και πως κανένας δημοκρατικός θεσμός δεν λειτουργούσε πια.
Οι ολιγαρχικοί με το κλίμα ψυχολογικής βίας και τρομοκρατίας που δημιουργούν εξαναγκάζουν τους Κερκυραίους να επικυρώσουν την πρότασή τους για ουδετερότητα. Καταλύεται έτσι η ίδια η ουσία της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, δηλαδή η ελευθερία στη λήψη των αποφάσεων. Η πολιτική αυτή φενάκη των ολίγων εκφράζεται εναργέστατα από τις ίδιες τις αντιφατικές ενέργειές τους: από τη μια συγκαλούν την εκκλησία του δήμου, από την άλλη όμως δεσμεύουν τη βούληση του δημοκρατικού αυτού οργάνου.
 
3. Πέτυχε ή όχι το σκοπό της η πρεσβεία στην Αθήνα και γιατί;
 
Οι πρέσβεις που απέστειλαν οι ολιγαρχικοί Κερκυραίοι στην Αθήνα δεν κατόρθωσαν να πετύχουν τον σκοπό τους, διότι ήταν εξαρχής απίθανο το να πείσουν τους Αθηναίους πως η δολοφονία του Πειθία και των δημοκρατικών βουλευτών αποτελούσε επωφελές γεγονός για την Αθήνα. Η αποστολή της πρεσβείας αποτέλεσε μια μάταιη προσπάθεια των ολιγαρχικών να αποτρέψουν την αντίδραση της Αθήνας, η οποία όμως ήταν δεδομένη. Από τη στιγμή που οι ολιγαρχικοί της Κέρκυρας δολοφόνησαν δημοκρατικούς βουλευτές που επιδίωκαν τη στενότερη συνεργασία με την Αθήνα, ήταν βέβαιο πως οι Αθηναίοι θα πραγματοποιούσαν μια δυναμικότερη παρέμβαση στο εσωτερικό της Κέρκυρας.
 
4. περὶ τῶν πεπραγµένων… γένηται: Ποιος ήταν ο σκοπός της αποστολής πρεσβείας στην Αθήνα;
 
Η αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα είναι ένας διπλωματικός ελιγμός των ολιγαρχικών. Η πρεσβεία αυτή ήταν επιφορτισμένη με διπλό σκοπό: αφενός να πείσει τους Αθηναίους ότι οι εξελίξεις στην Κέρκυρα ήταν συμφέρουσες και γι’ αυτούς, αφετέρου να διεγείρει τη φιλοπατρία των δημοκρατικών Κερκυραίων που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, ώστε να μην προσπαθήσουν να ανατρέψουν τη νέα πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στο νησί. Αυτό που επιδιώκουν να πετύχουν οι ολιγαρχικοί είναι να αποτραπεί οποιαδήποτε αντίδραση στη νέα πολιτική κατάσταση που το πραξικόπημά τους διαμόρφωσε. Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί δεν είναι μόνο δολοφόνοι, αλλά και αναίσχυντοι δολοπλόκοι, κι αυτό διότι προσπαθούν να διεγείρουν τα αισθήματα φιλοπατρίας εκείνων, τους οποίους ήθελαν να φονεύσουν.
 
5. Ποιες συνέπειες είχε για την Αθήνα η επιβολή της ουδετερότητας από µέρους των ολιγαρχικών;
 
Η επιβολή της ουδετερότητας από τους ολιγαρχικούς επηρέαζε πολλαπλώς την Αθήνα, ιδίως αν ληφθεί υπόψη πως προκειμένου να επιβληθεί προηγήθηκε η δολοφονία του Πειθία και αρκετών άλλων δημοκρατικών βουλευτών. Έχασε, δηλαδή, η Αθήνα τους πολιτικούς που την υποστήριζαν στην Κέρκυρα, προτού καν -λόγω της ουδετερότητας- χάσει και την επιμαχία που τη συνέδεε με τους Κερκυραίους. Αποτέλεσε, υπ’ αυτή την έννοια, σημαντικό πλήγμα για τα σχέδια της Αθήνας η επιβολή της ουδετερότητας, εφόσον, παραλλήλως, σηματοδοτούσε τον σταδιακό προσανατολισμό των Κερκυραίων -υπό την πίεση βέβαια των ολιγαρχικών- προς την Σπάρτη. Ήταν, άλλωστε, προφανές για τους Αθηναίους πως οι ολιγαρχικοί της Κέρκυρας δεν θα σταματούσαν εκεί, μιας και απώτερος στόχος τους ήταν να καταστήσουν το νησί τους σύμμαχο της Σπάρτης.  
 
6. Η σύγκληση της συνέλευσης δείχνει ότι οι ολιγαρχικοί σέβονται τους δηµοκρατικούς θεσµούς; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
 
Η σύγκληση της συνέλευσης αποτελεί -φαινομενικά όπως αποδεικνύεται- μια πρώτη ένδειξη σεβασμού των δημοκρατικών θεσμών. Οι ολιγαρχικοί κατανοούν πως δεν μπορούν να προχωρήσουν σε άμεση αλλαγή του πολιτεύματος της Κέρκυρας, χωρίς αυτό να πυροδοτήσει αντιδράσεις. Προχωρούν, έτσι, στη σύγκληση της συνέλευσης, προκειμένου να δώσουν μια επίφαση νομιμότητας στη δράση τους. Το γεγονός, ωστόσο, ότι ακολούθως αναγκάζουν τους πολίτες να αποδεχτούν και να επικυρώσουν τις αποφάσεις που εκείνοι ανακοινώνουν καθιστά εμφανή την απαξίωση του δημοκρατικού αυτού θεσμού.
 
7. τούς τε πρέσβεις… ξυλλαβόντες: Γιατί οι Αθηναίοι αντέδρασαν µε τον τρόπο αυτό;
 
Οι Αθηναίοι συνέλαβαν τους πρέσβεις, καθώς και όσους από τους Κερκυραίους συντάχθηκαν τώρα μαζί τους (πρόκειται για τους Κερκυραίους που είχαν προηγουμένως καταφύγει στην Αθήνα) και τους συγκέντρωσαν στην Αίγινα. Η σύλληψη των πρέσβεων, που θεωρούνταν πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα, αντιστρατεύεται τους κανόνες του «διεθνούς δικαίου» της εποχής. Ωστόσο η ενέργεια των Αθηναίων δικαιολογείται στην παρούσα περίπτωση από την κατάλυση της έννομης τάξης που προηγήθηκε στην Κέρκυρα και από την ανάρμοστη δράση των ίδιων των πρέσβεων στην Αθήνα.
 
8. Με ποιον τρόπο επιχείρησαν οι πρέσβεις να πείσουν τους δηµοκρατικούς;
 
Οι πρέσβεις των ολιγαρχικών στην Αθήνα επιδιώκουν να αποτρέψουν οποιαδήποτε δυναμική αντίδραση των δημοκρατικών Κερκυραίων που βρίσκονται εκεί, με το επιχείρημα πως μια οποιαδήποτε δική τους εχθρική ενέργεια θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του νησιού και όλων των πολιτών του, αφού θα έδινε στους Αθηναίους μια εύλογη πρόφαση για να παρέμβουν. Επιχειρούν, άρα, οι πρέσβεις να εκμεταλλευτούν τα πατριωτικά αισθήματα των δημοκρατικών Κερκυραίων, ώστε αφενός να τους αδρανοποιήσουν κι αφετέρου να τους πείσουν να αποδεχτούν την νέα πολιτική κατάσταση του νησιού ως επωφελή.
 
9. ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιµονίων πρέσβεων: Ποια εξέλιξη του πολέµου προδιαγράφει η άφιξη των πλοίων;
 
Η έλευση στην Κέρκυρα πλοίων από την Κόρινθο και τη Σπάρτη σηματοδοτεί μια πιο παρεμβατική πολιτική των ολιγαρχικών της Πελοποννήσου. Η Σπάρτη εκλαμβάνοντας την κίνηση των Κερκυραίων ολιγαρχικών να δολοφονήσουν τον Πειθία, τον πρόξενο της Αθήνας στην Κέρκυρα, ως ξεκάθαρη επιλογή υπέρ της ολιγαρχικής πολιτικής θεωρεί πως είναι η κατάλληλη στιγμή να δείξει έμπρακτα τη στήριξή της στους ολιγαρχικούς του νησιού. Η ανοιχτή, όμως, παρέμβαση της Σπάρτης δεν μπορεί να περάσει αναπάντητη από την Αθήνα. Ξεκινούν, κατ’ αυτό τον τρόπο, οι άμεσες παρεμβάσεις των δύο μεγάλων αντιπάλων, των Σπαρτιατών και των Αθηναίων, που θα έχουν ολέθριες συνέπειες στο εσωτερικό του νησιού.
           
Η άφιξη ενός πολεμικού πλοίου από την Κόρινθο και των Λακεδαιμονίων πρέσβεων παρέχει την αναμενόμενη ευκαιρία στους ολιγαρχικούς, οι οποίοι επιτίθενται κατά των δημοκρατικών και τους νικούν σε μάχη. Ο φόνος του Πειθία είναι η αρχή του εμφυλίου πολέμου, αλλά από το σημείο αυτό η εμφύλια σύρραξη γενικεύεται και οι δύο αντίπαλες παρατάξεις θα οδηγηθούν σε φρικαλεότητες. Είναι σαφές ότι η νέα σπαρτιατική αποστολή που έσπευσε στην Κέρκυρα στάλθηκε ως άμεση αντίδραση στις προηγηθείσες ενέργειες των Αθηναίων και είχε σκοπό την ανάληψη δραστικών πρωτοβουλιών και τη δυναμική εκκαθάριση της πολιτικής κατάστασης προς όφελος των Κερκυραίων ολιγαρχικών και κατ’ επέκταση των συμφερόντων της Σπάρτης. Η παρέμβαση της Σπάρτης στα εσωτερικά της Κέρκυρας είναι πλέον απροκάλυπτη.
 
10. Πώς αντέδρασαν οι δηµοκρατικοί στην επίθεση των ολιγαρχικών;
 
Οι δημοκρατικοί ερχόμενοι αντιμέτωποι με την πρώτη αιφνιδιαστική επίθεση των ολιγαρχικών ηττώνται. Προχωρούν, ωστόσο, στη συνέχεια σε κινήσεις ανασυγκρότησης και προετοιμασίας, αφού φροντίζουν να μετακινηθούν στα ψηλά και οχυρά μέρη της πόλης, ώστε να διασφαλίσουν το πλεονέκτημα της καλύτερης τοποθεσίας. Παραλλήλως παίρνουν τον έλεγχο του Υλλαϊκού λιμανιού, στο μέσο του οποίου βρίσκεται το Ποντικονήσι, ώστε να έχουν κι εκείνοι πρόσβαση στη θάλασσα, σε περίπτωση που χρειαστεί να απομακρυνθούν από την πόλη.
 
11. ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεµπον ἀµφότεροι: Ποιος ήταν ο στόχος της αποστολής και ποια αποτελέσµατα έφερε;
 
Η απεγνωσμένη προσπάθεια επικράτησης σε βάρος των αντιπάλων τους, η ένταση του αγώνα και η όξυνση των πολιτικών παθών οδηγούν την καθεμία από τις αντίπαλες παρατάξεις στην πρόσκληση των δούλων, προκειμένου να ενισχύσουν το δυναμικό τους. Πρόκειται για ασυνήθιστο γεγονός, όμως στα πλαίσια μιας τόσο έντονης εμφύλιας διαμάχης, οι δούλοι, που υπερέβαιναν τότε το μισό πληθυσμό της Κέρκυρας, αποτελούσαν ικανή αριθμητικά ενίσχυση για κάθε αντιμαχόμενη παράταξη.
Η προσπάθεια προσεταιρισμού των δούλων υπήρξε περισσότερο επιτυχής για τους δημοκρατικούς, εφόσον η πλειονότητα των δούλων πήγε με το μέρος τους. Μικρότερη ήταν η απήχηση της αντίστοιχης προσπάθειας των ολιγαρχικών, οι οποίοι κατόρθωσαν να πείσουν ελάχιστο αριθμό δούλων για την ειλικρίνεια των προθέσεων και των υποσχέσεών τους.
 
12. Για ποιους λόγους, κατά τη γνώµη σας, οι δούλοι τάχθηκαν στο πλευρό των δηµοκρατικών;
 
Σε αντίθεση με τους ολιγαρχικούς, οι οποίοι είναι ευκατάστατοι γαιοκτήμονες και λειτουργούν συνήθως ως εκείνοι απασχολούν τους δούλους στα κτήματά τους, οι δημοκρατικοί, στην πλειονότητά τους, είναι πολίτες που είτε έχουν μικρή περιουσία είτε ασκούν κάποιο βιοποριστικό επάγγελμα. Παραλλήλως, σε αντίθεση με τον αυταρχικό τρόπο σκέψης των ολιγαρχικών, οι δημοκρατικοί πιστεύουν πως η πολυφωνία και η συναίνεση αποτελούν ιδανικό τρόπο λειτουργίας μιας κοινωνίας. Ως εκ τούτου, είναι πιθανό πως οι δούλοι αναγνώρισαν στο πρόσωπο των δημοκρατικών ανθρώπους αφενός περισσότερο ικανούς να δείξουν συμπάθεια για τις σκληρές συνθήκες της ζωής τους κι αφετέρου περισσότερο αξιόπιστους σε σχέση με τα όσα τους υπόσχονταν. 
 
13. Για ποιο λόγο και από ποιους χρησιµοποιήθηκαν οι ἐπίκουροι;
 
Οι ολιγαρχικοί είχαν την οικονομική δυνατότητα να προσλάβουν μισθοφορικά στρατεύματα, για να εξισωθούν αριθμητικά με τους δημοκρατικούς, που ενισχύθηκαν σημαντικά από τους δούλους. Προχώρησαν, έτσι, στην πρόσληψη οκτακοσίων μισθοφόρων από την απέναντι περιοχή της Ηπείρου, ώστε να καλύψουν τη διαφορά δύναμης μεταξύ των παρατάξεων που επήλθε από τη στιγμή που η πλειοψηφία των δούλων πήρε το μέρος των δημοκρατιών.
 
Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 74
 
1. Να γράψετε τους λόγους για τους οποίους οι δηµοκρατικοί κατόρθωσαν να νικήσουν τους αντιπάλους τους.
 
Η νίκη των δημοκρατικών οφείλεται, μεταξύ άλλων, στο γεγονός πως υπερτερούσαν αριθμητικά των ολιγαρχικών, καθώς αφενός είχαν διασφαλίσει την υποστήριξη του μεγαλύτερου μέρους των δούλων κι αφετέρου είχαν και τη βοήθεια των γυναικών, οι οποίες λόγω του σημαντικού διακυβεύματος συμμετείχαν ενεργά στη μάχη. Παραλλήλως είχαν καταλάβει καίριες θέσεις, όπως ήταν η ακρόπολη και το Υλλαϊκό λιμάνι, καθώς και τα ψηλότερα σημεία της πόλης που αποτελούσαν φυσικά οχυρά. Αξίζει, άλλωστε, να σημειωθεί ότι αγωνίζονταν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα διότι κινδύνευαν να χάσουν πλήρως την ελευθερία τους, αν ο έλεγχος περνούσε στους αυταρχικούς ολιγαρχικούς, κι η αποφασιστικότητά τους αυτή φαίνεται με τον πλέον σαφή τρόπο απ’ τη συμμετοχή των γυναικών κατά τη διάρκεια της τελευταίας κρίσιμης σύγκρουσης
Υπέρ των δημοκρατικών λειτούργησε και το γεγονός πως ένα σημαντικό τμήμα της δύναμης των ολιγαρχικών, οι οκτακόσιοι μισθοφόροι, δεν αγωνίζονταν για κάποιο υψηλό ιδανικό για το οποίο θα ήταν πρόθυμοι να θυσιαστούν, στοιχείο που έγινε προφανές όταν διέφυγαν κρυφά απ’ το νησί μόλις έγινε αντιληπτή η επικράτηση των δημοκρατικών.
 
2. α) Πώς χαρακτηρίζει ο ιστορικός τη στάση των γυναικών στη µάχη;
β) Γιατί δίνει έµφαση στη συµµετοχή των γυναικών; Να απαντήσετε έχοντας υπόψη σας και τη θέση της γυναίκας στην εποχή του ιστορικού.
 
α. Ο Θουκυδίδης επισημαίνει πως οι γυναίκες βοήθησαν με τόλμη, λειτουργώντας επί της ουσίας αντίθετα προς τη φύση τους, αφού κατόρθωσαν να υπομείνουν την ταραχή της μάχης.
β. Ο Θουκυδίδης δίνει έμφαση στη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη, διότι αποτελούσε κάτι το εξαιρετικά σπάνιο στην εποχή του. Οι πόλεμοι και οι μάχες γενικότερα -είτε σχετίζονταν με κάποιον εξωτερικό εχθρό είτε σχετίζονταν με κάποια εμφύλια διαμάχη- αφορούσαν αποκλειστικά τους άνδρες, οι οποίοι λάμβαναν, άλλωστε, την κατάλληλη εκπαίδευση, ώστε να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στη σχετική υποχρέωση. Οι γυναίκες είχαν τελείως διαφορετικά καθήκοντα, τα οποία εξαντλούνταν στις υποχρεώσεις τους απέναντι στην οικογένειά τους. Η συμμετοχή τους ακόμη και σε ευρύτερες κοινωνικές διαδικασίες ήταν περιορισμένη, πολύ περισσότερο βέβαια η συμμετοχή τους σε κάτι το τόσο βίαιο, όπως ήταν μια μάχη.
Το γεγονός, όμως, ότι οι γυναίκες των δημοκρατικών ένιωσαν την ανάγκη να συμμετάσχουν στην εμφύλια αυτή σύγκρουση φανέρωνε τόσο την ένταση των παθών όσο και το πόσο ιερά ήταν εκείνα που απειλούνταν. Οι γυναίκες θέλησαν να προστατεύσουν τα παιδιά τους και τα σπίτια τους, καθώς η μάχη γινόταν εντός της πόλης∙ θέλησαν, επίσης, να προστατεύσουν την ελευθερία και τη δημοκρατία, διότι αντιλαμβάνονταν πως μια πιθανή επικράτηση των ολιγαρχικών θα άλλαζε δραστικά τις πολιτικές συνθήκες στην Κέρκυρα. Αναφερόμενος, έτσι, ο ιστορικός στη συμμετοχή των γυναικών, κατόρθωνε να μεταδώσει στον αναγνώστη του έργου του την κρισιμότητα της μάχης αυτής με ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο, εφόσον τον έφερνε αντιμέτωπο με μια παράδοξη και πρωτόφαντη κατάσταση.   
 
3. Με ποια εκφραστικά µέσα περιγράφονται οι ενέργειες και η στάση των ανθρώπων στον πόλεµο;
 
Ο ιστορικός για να τονίσει τη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη χρησιμοποιεί:
- τον επιρρηματικό προσδιορισμό τολμηρῶς, για να δηλώσει το θάρρος των γυναικών, καθώς και τον εμπρόθετο προσδιορισμό παρά φύσιν, για να τονίσει πως το θάρρος τους ερχόταν σε αντίθεση με την ευαίσθητη και φιλειρηνική φύση τους
- την εικόνα των γυναικών που ρίχνουν κεραμίδια ενάντια στους αντιπάλους από τις στέγες των σπιτιών
- το σύνθετο με δύο προθέσεις ρήμα συνεπιλαμβάνομαι (μαζί με κάποιον συμμετέχω σε κάτι) για να δηλωθεί εμφατικά το εκούσιο και πρόθυμο της βοήθειας που προσέφεραν οι γυναίκες
- τις δύο μετοχές (βάλλουσαι - ὑπομένουσαι) σε χρόνο ενεστώτα, ώστε να δοθεί ζωντάνια και παραστατικότητα στην περιγραφή των γεγονότων.
Ο ιστορικός παρουσιάζει τα συναισθήματα και τις πράξεις των ολιγαρχικών, όπως και τις πράξεις των άλλων συμμετεχόντων, με τα ακόλουθα μέσα:
- με τη μετοχή δείσαντες, που εκφράζει φόβο, και την αναφορά σε όσα δεινά φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί πως θα πάθουν
- με τη χρήση πολλαπλών δευτερευουσών προτάσεων σε μια εκτενέστατη περίοδο, ώστε να αποδοθεί πιο παραστατικά το κλίμα πανικού των ολιγαρχικών
- με την εικόνα της πυρπόλησης της πόλης
- με τη χρήση ιστορικού ενεστώτα (ἐμπιπρᾶσι) για να δοθεί ζωντάνια στον αφηγηματικό λόγο
- με τον εμπρόθετο προσδιορισμό ἐν φυλακῇ ἦσαν που δηλώνει το βαθμό επιφυλακής και επαγρύπνησης των δύο παρατάξεων
- με τους ρηματικούς τύπους ὑπεξανήγετο και λαθόντες, που εκφράζουν τον κρυφό και ύπουλο τρόπο με τον οποίο υποκινητές και υποστηρικτές των ολιγαρχικών έφυγαν από το νησί έντρομοι για τις πιθανές συνέπειες. 
 
4. Ποιες συνέπειες του πολέµου διαφαίνονται στο κεφάλαιο αυτό;
 
Στο κεφάλαιο αυτό ο Θουκυδίδης καταγράφει μία από τις πρώτες συγκρούσεις των δημοκρατικών με τους ολιγαρχικούς στο πλαίσιο του εμφύλιου πολέμου που είχε ξεσπάσει στο νησί της Κέρκυρας. Ο ιστορικός αναδεικνύει την αγωνία και τον φόβο που προκάλεσε ο πόλεμος αυτός με την αναφορά στη συμμετοχή των γυναικών στη μάχη. Φοβούμενες για την οικογένειά τους οι γυναίκες ξεπερνούν το φιλειρηνικό της φύσης τους και λαμβάνουν μέρος, επιθυμώντας να βοηθήσουν κι εκείνες την παράταξή τους. Επιπροσθέτως, βέβαια, ο ιστορικός αναδεικνύει ακόμη εντονότερα τις συνέπειες του πολέμου μέσα από την απονενοημένη επιλογή των ηττημένων ολιγαρχικών να βάλουν φωτιά στα σπίτια της πόλης -ακόμη, μάλιστα, και στα δικά τους σπίτια- εξωθημένοι από τον φόβο μήπως οι δημοκρατικοί τους επιτεθούν αιφνιδιαστικά και τους σκοτώσουν. Η δυνητικά καταστροφική για το σύνολο της πόλης πράξη των ολιγαρχικών φανερώνει την έκταση του φόβου και της απόγνωσης που προκαλεί ο πόλεμος στην ψυχή των ανθρώπων. Χωρίς ουσιαστική σκέψη οι άνθρωποι οδηγούνται σε αυτοκαταστροφικές επιλογές, αφού δεν είναι σε θέση να σταθμίσουν λογικά τις πιθανές επιπτώσεις των πράξεών τους.  
 
5. Σε ποια ενέργεια προβαίνουν οι ολιγαρχικοί µόλις αντιλαµβάνονται την επικράτηση των αντιπάλων τους; Πού αποδίδει ο Θουκυδίδης την ενέργεια αυτή;
 
Κατά την υποχώρησή τους οι ολιγαρχικοί έβαλαν φωτιά στα σπίτια και στις πολυκατοικίες γύρω από την αγορά, προκειμένου να εμποδίσουν ή έστω να καθυστερήσουν μια αιφνιδιαστική επίθεση των δημοκρατικών εναντίον τους. Ο εμπρησμός της πόλης είναι μια απονενοημένη ενέργεια των ολιγαρχικών υποκινούμενη από το φόβο τους, μήπως οι αντίπαλοι καταλάβουν το λιμάνι του Αλκίνου και κυρίως το ναύσταθμό του.
 
6. Να αναφέρετε τους παράγοντες που δυσχεραίνουν τη θέση των ολιγαρχικών µετά την υποχώρησή τους.
 
Όταν τελειώνει η μάχη, με την ήττα των ολιγαρχικών, εκείνοι ξεκινούν την υποχώρησή τους. Συνειδητοποιούν, ωστόσο, πως ο χώρος προς τον οποίο κινούνται, το λιμάνι του Αλκίνου, βρίσκεται κοντά στην αγορά της πόλης και είναι, άρα, ευάλωτο σε μια πιθανή αιφνιδιαστική επίθεση των δημοκρατικών. Θεωρούν, έτσι, πως η υποχώρησή τους δεν επαρκεί για να τους διασώσει, εφόσον παραμένουν σε χώρο εύκολα προσιτό στους δημοκρατικούς. Προκειμένου, λοιπόν, να καθυστερήσουν μια πιθανή επίθεση αποφασίσουν να βάλουν φωτιά στα σπίτια και στις πολυκατοικίες γύρω από την αγορά, χωρίς να λυπηθούν μήτε καν τα δικά τους σπίτια.
 
7. δείσαντες, φειδόµενοι: Τι αποκαλύπτουν οι µετοχές για την ψυχολογική κατάσταση των ολιγαρχικών;
 
Με την αξιοποίηση των μετοχών ο Θουκυδίδης αποκαλύπτει την ψυχολογική κατάσταση των ολιγαρχικών εξαιτίας της οποίας οδηγήθηκαν στον εμπρησμό της αγοράς. Ο φόβος (δείσαντες) για τη ζωή τους είναι το κυρίαρχο συναίσθημα και συνάμα το αίτιο πίσω από τη δράση τους, εφόσον μέσα στον πανικό τους, χωρίς να αναλογιστούν πλήρως τις πιθανές συνέπειες αυτού που σκόπευαν να κάνουν, έβαλαν φωτιά στα σπίτια γύρω από την αγορά. Υπό το κράτος, άλλωστε, του φόβου δεν λυπήθηκαν (φειδόμενοι) ούτε καν τα δικά τους σπίτια –και, κατ’ επέκταση μήτε τους οικείους τους που ενδεχομένως βρίσκονταν σε αυτά. Οι ολιγαρχικοί αδυνατούσαν να κατανοήσουν, λόγω του φόβου και του πανικού τους, πως με τη φωτιά που έβαζαν υπήρχε το ενδεχόμενο να καταστρέψουν ολόκληρη την πόλη.